Цалин цармын өргөө Суварга хайрханы тэнгэрийг тайх төрийн ёслолд хүрэлцэн ирсэн ард иргэд, зочид гийчид ээ,
Эрх чөлөө, итгэл найдварын оч асаасан ардчилсан хувьсгалын тэгш ойн босгон дээр нутгийн зон олны хүсэл эгээрлээр эртний уламжлалаа сэргээж Суварга хайрханыхаа тэнгэрийг тайх төрийн ёслолоо үйлдэж байгаа нь билэг дэмбэрэл, өлзий учрал бүрдсэний илэрхийлэл болой.
Суварга хайрхан бол урд энгэрээс нь Орхон түшээ, ар энгэрээс нь тунгалаг Тамир, зүүн суганаас нь Цэцэрлэгийн гол эх авдаг, нутгийн иргэд нь “галтай уул” хэмээн биширдэг, байгалийн өвөрмөц тогтоцтой сүрлэг уул билээ. Хайрханаас ундран урсах гол мөрнүүд Өвөрхангай, Булган, Сэлэнгэ зэрэг аймгийн олон сумдын нутгийг дамнан ард олон, амьтан ургамлыг ундаалж, амьдралын эх булаг болдог билээ.
Эзэн богд Чингисийн найман мянган турхаг, нэжгээд мянган хорчин, хэвтүүлээс бүрддэг түмэн цэргийн овоо энүүхэн баруун талд Жаран төгрөг уулын оройд оршиж үр хойч нь болсон биднийгээ тольдон байна, юутай их түүх, бахархал вэ.
Хуран цугларсан ахан дүүс ээ,
Монголчууд бид эцэг тэнгэрээ хилэгнүүлэлгүй, этүгэн эхээ гомдоолгүй аргадан залбирч, зүй зохистой харьцаж, буян хишгээ даатгаж ирсэн эртний сайхан уламжлалаа үеийн үед өртөөлөн авч явах учиртай.
Өдгөө нүүрлээд буй цаг агаарын дулаарал нь хамрах хүрээ, учруулах хүндрэл бэрхшээл, даван туулах арга шийдлийн хувьд аль хэдийн нэг улс үндэстний хүрээнээс хальж, дэлхий дахиныг хамарсан тулгамдсан асуудал болоод байна. Дэлхийн хамтын нийгэмлэг, улс орнууд ч энэхүү хил хязгааргүй, даяаршмал асуудлыг хохирол багатай даван туулахын тулд бодлого, үйл ажиллагаагаа нэгтгэж, хамтран ажиллахыг чармайхын хамт хөгжлийнхөө үзэл баримтлалыг шинэ зууны шаардлагад нийцүүлэн өөрчлөн шинэчлэхийг эрмэлзэх болов.
Энэ цагт Монгол Улс ч үндэсний хэмжээнд байгаль орчноо хамгаалах тууштай, үр дүнтэй арга хэмжээ авч чадвал ирээдүйн монголчуудад төдийгүй бүх хүмүүн төрөлхтөн, бөмбөрцгийн нийт хүн ардад томоохон буянт үйлс болох билээ.
Хэдхэн хоногийн өмнө УИХ “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хууль баталлаа. Уг хууль нь манай орны 4000 гаруй гол мөрөнг одоо байгаагаар нь авч үлдэх, ойн санг хамгаалахад чухал холбогдолтой юм.
Манай улсын хувьд эрдэс баялгийн олборлолтод тулгуурласан эдийн засгийн салбарууд түлхүү хөгжүүлэх нь өнөөгийн хэрэгцээ шаардлага мөн боловч “алтыг нь аваад авдрыг нь хаяна” гэгч алсын хараагүй, ёс бус байдлаар амьдрах орчиндоо хандаж болмооргүй.
Газрын хөрсний шим өгөөж, аливаа ашигт малтмалыг ашиглахдаа байгалийнхаа унаган төрхийг дор бүрд нь нөхөн сэргээж, сав шим ертөнцдөө элбэрэлтэй хандан, хүрээлэн буй орчноо хамгаалж, улс орныхоо экологийн аюулгүй байдлыг хангах нь шударга ёсонд нийцнэ.
Нутгийн зон олон Та бүхэн төрөлх уул усаа сэтгэлийн угаас хайрлан хамгаалж, хойч үедээ онгон дагшнаар нь өвлүүлэн үлдээх хүсэл эрмэлзэл, сэдэл үйлдэл дүүрэн байгаа гэдэгт Монгол Улсын Ерөнхийлөгч би итгэл төгс байна.
Олон арван гол горхи, тунгалаг цэнхэр нуур цөөрөм, сүрлэг сайхан уулс хөвч хосолсон үзэсгэлэн төгс Архангай аймаг нь дотоод, гадаадын зочид, жуулчдын сэтгэлийг татсан нутаг болой. Иймээс байгаль экологи, түүх соёл, спорт аялал, ан агнуур, рашаан сувиллын гэх мэт аялал жуулчлалын олон төрлүүдийг эрчимтэй хөгжүүлэх нь зүйтэй гэдгийг энэ дашрамд тэмдэглэн хэлье.
Монголчууд бид улс орныхоо өмнө тулгарсан амин чухал зорилтуудыг хамтын хүчээр, нэгэн үзүүрт сэтгэлээр амжилттай шийдвэрлэж чадах аваас хотол олны минь амьдрал ахуй чинээлэг, хүн ардын зүрх сэтгэл амгалан, үр хүүхдүүдийн маань эрдэм төгс, зориг тэмүүлэл ирмүүн байх болно.
Хур бороо хугацаандаа орж, өлөн зуд өнөд хол байж, буянт малын хишиг арвин, өтгөс нялхас өвчин эмгэггүй, эх орон элдэв гай зовлон, гамшиггүй байх нь нүүдэлчин түмний нэгэн жаргалан билээ. Төрийн тахилгат хайрханы түмэн өлзийт гэгээн Тэнгэр Та биднийгээ харамгүй ивгээж, төрийн мэргэн бодлого, түмний их зүтгэлээр уугуул нутаг усны сав шимийн жам ёс зохилдож, улс орон, ард түмний аж амьдрал өөдрөг, аз жаргалтай байх болтугай.
Дээд хурмастын сэнтий Суварга хайрхан уулын оройн тэнгэр, олон шадар дагуулын хамтаар залран морилж, тайлга тахилгад саатан баясч, айлтган даатгахыг минь болгоон соёрхоно уу.
