Төсөл
ХҮНИЙ ЭРХИЙН ҮНДЭСНИЙ КОМИССЫН ТУХАЙ
/Шинэчилсэн найруулга/
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
1.1. Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсад хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх, зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хүний эрхийн боловсролыг олон нийтэд түгээх, хөхиүлэн дэмжихтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.
2 дугаар зүйл. Хүний эрхийн үндэсний комиссын тухай хууль тогтоомж
2.1. Хүний эрхийн үндэсний комиссын тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, энэ хууль, эдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.
2.2. Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.
2.3 Хүний эрхийн олон улсын гэрээ болон баримт бичгүүдийг шууд дагаж мөрдөнө.
3 дугаар зүйл. Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт
3.1. Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог дор дурдсан утгаар ойлгоно:
3.1.1. “хүний эрх, эрх чөлөө” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрхэм чанар, үнэт зүйл, эрх, эрх чөлөөнд хамаарах аливаа ойлголтыг;
3.1.2. “хүний эрхийг хангах” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөөг хангахуйц нийгэм, эдийн засаг, хууль зүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх төрийн үүргийг;
3.1.3. “хүний эрхийг хамгаалах” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөө зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, зөрчигдсөн эрхийг сэргээн эдлүүлэх, учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх төрийн үүргийг;
3.1.4. “хүний эрхийг хүндэтгэх” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөөнд харшлах шийдвэр гаргахгүй, үйл ажиллагаа явуулахгүй, бусад хэлбэрээр саад учруулахгүй байх төрийн үүргийг;
3.1.5. “Хүний эрхийн үндэсний байгууллага” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээнд заасан хүний эрх, эрх чөлөөний хэрэгжилтэд хяналт тавьж, хүний эрхийг сахин хамгаалах, хөхиүлэн дэмжих чиг үүрэг бүхий хараат бус, бие даасан үндэсний байгууллагыг;
3.1.6. “эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх үндэсний механизм” гэж эрүү шүүлт тулгах болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж шийтгэхээс урьдчилан сэргийлэх чиг үүрэг бүхий хараат бус, бие даасан механизмыг;
3.1.7. “хүний эрхийн зөрчил” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөөг төр зөрчсөн буюу төрөөс хамааралтай үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас тэдгээр эрх зүйн хэм хэмжээнээс урган гарах хууль зүйн үүрэг биелээгүй байхыг;
3.1.8. “хүний эрхийг хөхиүлэн дэмжих” гэж Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бүх нийтийн хүний эрхийн боловсролыг түгээх, хүний эрхийн түгээмэл соёлыг төлөвшүүлэх, олон улсын гэрээнд нэгдэн орох явдлыг дэмжихэд чиглэсэн нөлөөллийн үйл ажиллагааг;
3.1.9. “хүний эрхийг сахин хамгаалах” гэж хүний эрхийн зөрчлийн талаарх гомдол, мэдээлэл хүлээн авах, шалгах, шийдвэрлэх, хүний эрхийн хяналт шалгалт явуулах, хүний эрхийн зөрчлийг арилгуулахаар шаардлага, зөвлөмж хүргүүлэх, тэдгээрийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үйл ажиллагааг;
3.1.10. “хүний эрхийн хяналт шалгалт” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх үүргээ төрийн байгууллага, аж ахуйн нэгж хэрхэн биелүүлж байгаа эсэхийг дүгнэхэд чиглэсэн хянан шалгах арга хэмжээний цогцолборыг;
3.1.11. “хүний эрхийн боловсрол” гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөөний агуулгыг бүх нийтэд түгээн дэлгэрүүлэх албан болон албан бус боловсрол олгох үйл ажиллагааг.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
ХҮНИЙ ЭРХИЙГ ХАМГААЛАХ ҮНДЭСНИЙ ТОГТОЛЦОО
4 дүгээр зүйл. Хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх зарчим
4.1. Хууль тогтоомж, төрийн бодлого, хөтөлбөр, үйл ажиллагаа нь хүний эрхийг хангах, хамгаалах, хүндэтгэхэд чиглэсэн байна. Хүний эрхийг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх чиг үүргийг төрийн байгууллага, албан тушаалтан хэрэгжүүлнэ.
4.2. Төрийн байгууллага, албан тушаалтан хүний эрхийг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх үүргээ хэрхэн хэрэгжүүлж байгаад Хүний эрхийн үндэсний байгууллага энэ хууль болон бусад хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хяналт тавьж ажиллана.
5 дугаар зүйл. Хүний эрхийг хамгаалах үндэсний тогтолцооны бүрдэл
5.1 Монгол Улсад хүний эрхийг хамгаалах үндэсний тогтолцоог Улсын Их Хурал, Засгийн газар, Ерөнхийлөгч, бүх шатны шүүх, Үндсэн хуулийн цэц, тэдгээрийн харьяа төрийн байгууллагууд, нутгийн өөрөө удирдах байгууллага, Хүний эрхийн үндэсний байгууллага болон иргэний нийгэм бүрдүүлнэ.
5.2 Энэ хуулийн 5.1-д заасан тогтолцоо тус бүр нь хуулиар олгогдсон чиг үүрэг, бүрэн эрхийн хүрээнд хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх зарчмыг удирдлага болгоно.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
ХҮНИЙ ЭРХИЙН ҮНДЭСНИЙ БАЙГУУЛЛАГА
6 дугаар зүйл Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс
6.1. Монгол Улсад Хүний эрхийн үндэсний байгууллага болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх үндэсний механизмын чиг үүргийг Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс /цаашид Комисс гэх/ хэрэгжүүлнэ.
6.2. Комиссын төсвийг түүний саналыг үндэслэн Улсын Их Хурал баталж, улсын төсөвт тусгайлан тусгана.
6.3. Комиссын төсөв нь Комисс энэ хуулиар хүлээсэн чиг үүргээ бүрэн, тасралтгүй, үр нөлөөтэй, хараат бусаар эрхлэн явуулахад хүрэлцэхүйц байна.
6.4. Комисс нь үйл ажиллагаа явуулах өөрийн байртай байна.
6.5. Комисс бэлгэдэл, тамга, тэмдэгтэй байх бөгөөд төрийн сүлд бүхий хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ.
7 дугаар зүйл. Комиссын чиг үүрэг
7.1. Комисс дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
7.1.1. Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой аливаа асуудлаар санал гаргаж эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлэх;
7.1.2. хууль тогтоомж, захиргааны шийдвэрийн төсөл хүний эрхийн үндсэн зарчимд нийцэж байгаа эсэх, тэдгээрийг боловсронгуй болгох талаар санал гаргах;
7.1.3. олон улсын хүний эрхийн гэрээнд нэгдэн орох явдлыг дэмжих, олон улсын хүний эрхийн гэрээний биелэлтийг хангуулах талаар шаардах, Засгийн газрын илтгэлд санал өгөх;
7.1.4. бүх нийтийн хүний эрхийн боловсролыг дэмжих, түгээх;
7.1.5. хүний эрх, эрх чөлөөг сахин хамгаалах;
7.1.6. эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх ажиллагаа явуулах;
7.1.7. хүний эрхийн салбарт олон улсын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх;
7.1.8. Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын илтгэлийг Улсын Их Хуралд өргөн барих.
8 дугаар зүйл. Комиссын үйл ажиллагааны үндсэн зарчим
8.1. Комисс нь үйл ажиллагаандаа Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан зарчмаас гадна хүний эрх, эрх чөлөөг дээдлэх, хүртээмжтэй байх, бодитой байх, шударга, ил тод байх зарчмыг баримтлана.
8.2. Аливаа байгууллага, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгж, хувь хүн Комисс, түүний гишүүний үйл ажиллагаанд нөлөөлөх, хөндлөнгөөс оролцохыг хориглоно.
9 дүгээр зүйл. Комиссын гишүүн, түүнийг нэр дэвшүүлэх, томилох
9.1. Комисс гурван гишүүнтэй байна.
9.2. Комиссын даргыг Улсын Их Хурлын даргын санал болгосноор Комиссын гишүүдээс Улсын Их Хурал гурван жилийн хугацаагаар томилно.
9.3. Комиссын гишүүнд нэр дэвшигч дараах шаардлагыг хангасан гучин таван насанд хүрсэн Монгол Улсын иргэн байна.
9.3.1. хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй;
9.3.2. хүний эрх, эрх чөлөөний асуудлаар мэдлэг, туршлагатай;
9.3.3. авилга, албан тушаалын гэмт хэрэгт ял шийтгүүлж байгаагүй.
9.4. Нэр дэвшигчийг Улсын Их Хуралд санал болгохоос гучаас доошгүй хоногийн өмнө Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хороо, Улсын Дээд шүүх нь Комиссын гишүүний сул орон тооны талаар олон нийтийн хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр зарлаж энэ зүйлийн 9.3 дахь хэсэгт заасан шаардлагыг хангасан иргэдийн өргөдлийг хүлээн авна.
9.5. Ийнхүү зарласнаас хойш 10 хоногийн дотор Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хороо, Улсын Дээд шүүх энэ зүйлийн 9.3 дахь хэсэгт заасан шаардлагыг хангасан хүмүүсээс сонгож, тус бүр хоёроос доошгүй нэр дэвшигчийг Улсын Их Хуралд санал болгоно.
9.6. Санал болгосон нэр дэвшигчдийг Улсын Их Хурлын дарга долоо хоногийн дотор Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлнэ.
9.7. Нэр дэвшигчийн нэрийг өргөн мэдүүлснээс хойш гуч хоногийн дотор Улсын Их Хурал хэлэлцээд энэ зүйлийн 9.5 дахь хэсэгт заасан нэр дэвшигч нараас нэгийг Комиссын гишүүнээр томилно.
9.8. Улсын Их Хурал нэр дэвшигчийг Комиссын гишүүнд томилохоос татгалзсан бол энэ зүйлийн 9.5 дахь хэсэгт заасан журмын дагуу өргөдөл гаргасан өөр хүний нэрийг дэвшүүлнэ. Нэг хүний нэрийг дахин дэвшүүлж болохгүй.
9.9. Комиссын гишүүн бүрэн эрхийнхээ хугацаанаас өмнө хуульд заасан үндэслэлээр албан тушаалаасаа чөлөөлөгдсөн, огцорсон, нас барсан тохиолдолд Улсын Их Хурал жар хоногийн дотор энэ хуульд заасны дагуу Комиссын гишүүнийг нөхөн томилно.
10 дугаар зүйл. Комиссын гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа
10.1. Комиссын гишүүний нэгэн бүрэн эрхийн хугацаа зургаан жил байна.
10.2. Комиссын гишүүний бүрэн эрх Монгол Улсын Үндсэн хуульд тангараг өргөснөөр эхэлж, шинээр томилогдсон Комиссын гишүүн тангараг өргөснөөр дуусгавар болно.
10.3. Комиссын гишүүнийг нэг удаа улируулан томилж болно.
11 дүгээр зүйл. Комиссын гишүүн тангараг өргөх
11.1. Комиссын гишүүн томилогдсоноосоо хойш гуч хоногийн дотор “Би Монгол Улсын Үндсэн хуулийг дээдлэн сахиж, Монгол Улсын хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөөг хөхиүлэн дэмжих, сахин хамгаалах үүргээ чин шударгаар биелүүлэхээ батлан тангараглая.” хэмээн Монгол Улсын Үндсэн хуульд тангараг өргөнө.
11.2. Комиссын гишүүний тангараг өргөх ёслолын журмыг Улсын Их Хурлын дарга тогтооно.
12 дугаар зүйл. Комиссын гишүүнийг чөлөөлөх, түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, огцруулах
12.1. Дараах тохиолдолд Улсын Их Хурал Комиссын гишүүнийг албан тушаалаас нь чөлөөлнө:
12.1.1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын сонгуульд нэрээ дэвшүүлэхээр хүсэлт гаргасан;
12.1.2. өөр албан тушаалд томилогдсон буюу сонгогдсон;
12.1.3. биеийн эрүүл мэндийн байдал, хүндэтгэн үзэх бусад шалтгаанаар бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй болсноос өөрөө хүсэлт гаргасан.
12.2. Комиссын гишүүн эрүүгийн хэрэгт яллагдагчаар татагдсан, түүнчлэн энэ хуулийн 32.1-д заасны дагуу баривчлагдсан бол түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэхийг энэ тухай эрх бүхий байгууллагын гаргасан санал, шийдвэрийг хүлээн авснаас хойш арван дөрөв хоногийн дотор Улсын Их Хурал хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.
12.3. Комиссын гишүүн гэмт хэрэгт холбогдолгүй, гэм буруугүй болохыг тогтоосон эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрийг үндэслэн түүний бүрэн эрхийг сэргээж Улсын Их Хурал тогтоол гаргана.
12.4. Комиссын гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдож шүүхийн шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсноор түүнийг албан тушаалаас нь огцруулж Улсын Их Хурал тогтоол гаргана.
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
КОМИССЫН ГИШҮҮНИЙ БҮРЭН ЭРХ
13 дугаар зүйл. Комиссын гишүүний бүрэн эрх
13.1 Комиссын гишүүн дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
13.1.1. хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчиж байгаа талаарх мэдээллийг үндэслэн өөрийн санаачлагаар, эсхүл байгууллага, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгжийн хүсэлтээр шалгалт хийх;
13.1.2. Хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийн зүйл, заалт хүний эрхийн үндсэн зарчимд нийцэж буй эсэх талаар санал гарган Улсын Их Хуралд хүргүүлэх.
13.1.3. хүний эрхийн асуудлаар судалгаа хийх зорилгоор төрийн байгууллага, албан тушаалтнаас бүх төрлийн баримт бичигтэй танилцах, хуулбарлан авах, шаардлагатай мэдээлэл, судалгаа гаргуулан авах;
13.1.4. хүний эрх, эрх чөлөөг хангахтай холбогдсон хууль тогтоомж, түүний төслийг боловсронгуй болгох тухай саналаа хууль санаачлах эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд уламжлах;
13.1.5. хүний эрхийн асуудлаар аливаа этгээдийн хүсэлтээр зөвлөгөө өгөх;
13.1.6. шаардлагатай асуудлаар эрдэм шинжилгээ, судалгааны байгууллага, төрийн бус байгууллагаар судалгаа хийлгэх.
13.2 Комиссын гишүүн дээрх бүрэн эрхээс гадна энэ хуулийн 21, 22, 23, 25 дугаар зүйлд заасан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ.
14 дүгээр зүйл. Комиссын даргын эрх, үүрэг
14.1. Комиссын дарга дараах эрх, үүрэгтэй:
14.1.1. Комиссыг дотоод, гадаад харилцаанд төлөөлөх;
14.1.2. Улсын Их Хурлын чуулган, Засгийн газрын хуралдаанд Улсын Их Хурлын дарга, Ерөнхий сайдын хүсэлтээр, эсхүл өөрийн санаачилгаар хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой асуудлаар зөвлөх эрхтэй оролцох, Комиссын нэгдмэл байр суурийг илэрхийлэх;
14.1.3. Комиссын ажлын албаны даргыг томилох, чөлөөлөх;
14.1.4. Комиссын дотоод зохион байгуулалтын асуудлыг шийдвэрлэх;
14.1.5 Комиссын дотоод үйл ажиллагаатай холбогдсон дүрэм, журам баталж мөрдүүлэх;
14.1.6. Комиссын хурлыг товлож, удирдан хуралдуулах;
15 дугаар зүйл. Комиссын хурал
15.1. Комиссын дарга, гишүүд сар тутам хуралдах ба шаардлагатай тохиолдолд Комиссын дарга ээлжит бус хурлыг тухай бүр зарлан хуралдуулна.
15.2. Энэ хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасан Комиссын чиг үүрэгт хамаарах дараах асуудлыг Комиссын хурлаар хэлэлцэж, шийдвэрлэнэ.
15.2.1. Ажлын албаны дүрэм, бүтэц, орон тоог батлах;
15.2.2. Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын илтгэлийн бүтэц, агуулга, илтгэлээр өгөх санал зөвлөмжийг хэлэлцэж, шийдвэрлэх;
15.2.3. Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой аливаа асуудлаар эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлэх саналыг хэлэлцэх;
15.2.4. Комиссын стратегийн болон үйл ажиллагааны жил, улирал, сарын ажлын чиглэлийг тодорхойлох;
15.2.5. Хяналт шалгалт, судалгааны нэгдсэн дүнг хэлэлцэх;
15.2.6. Хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой цаг үеийн шинжтэй асуудлаар нийтэд илэрхийлэх Комиссын нэгдмэл байр суурийг тодорхойлох;
15.3. Комиссын даргын эзгүйд хамгийн удаан ажиллаж буй Комиссын гишүүн хурлыг товлож, удирдана.
16 дугаар зүйл. Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын илтгэл
16.1. Комисс нь Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын илтгэлийг жил бүрийн эхний улиралд багтаан Улсын Их Хуралд өргөн барина.
16.2. Комиссын илтгэлийг Улсын Их Хурлын тухайн жилийн хаврын чуулганаар хэлэлцэж, илтгэлээр өгсөн санал, зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх талаар Улсын Их Хурал шийдвэр гаргана.
16.3. Засгийн газар Улсын Их Хурлын тогтоолд заасан үүргийн дагуу Комиссын илтгэлээр өгсөн санал, зөвлөмжийг хэрхэн хэрэгжүүлсэнээ Улсын Их Хурлын тогтоол гарснаас хойш 6 сарын дотор тайлагнана.
16.4. Комиссын илтгэл нь “Төрийн мэдээлэл” сэтгүүлд нийтлэгдсэнээр албан ёсны эх сурвалж болно.
ТАВДУГААР БҮЛЭГ
КОМИССТ ГОМДОЛ ХҮЛЭЭН АВАХ, ШАЛГАХ, ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГАА
17 дугаар зүйл. Гомдол гаргах эрх
17.1. Хүний эрхийн зөрчлийн талаар Монгол Улсын иргэн дангаар буюу хамтарч энэ хуульд заасны дагуу Комисст гомдол гаргах эрхтэй.
17.2. Монгол Улсын хууль тогтоомж, олон улсын гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол тус улсын нутаг дэвсгэрт байгаа гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн Монгол Улсын иргэний адил Комисст гомдол гаргах эрх эдэлнэ.
17.3. Хүүхэд болон иргэний эрх зүйн бүрэн чадамжгүй, зарим буюу хэсэгчилсэн чадамжтай хүн өөрт хамаарах аливаа асуудлаар бие даан гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд тэдгээрийг төлөөлөн хууль ёсны төлөөлөгч-эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч нь гомдол гаргаж болно.
17.4. Сураггүй алга болсонд тооцогдсон, нас барсан гэж зарлагдсан хүний хуульд заасан төлөөлөгч нь гомдол гаргаж болно.
17.5. Төрийн бус байгууллага энэ зүйлийн 17.1-д заасан эрхийг мөн адил эдлэх бөгөөд төлөөлөгчөөрөө дамжуулан гомдол гаргана.
17.6. Энэ зүйлийн 17.3, 17.4, 17.5-д заасан төлөөлөгч нь өөрийн бүрэн эрхийг нотолсон баримт бичигтэй байна.
18 дугаар зүйл. Гомдол гаргах хэлбэр
18.1. Гомдлыг монгол хэлээр бичгээр буюу амаар гаргана. Монгол хэл мэдэхгүй хүн эх хэлээрээ гомдол гаргаж болох бөгөөд гомдлоо монгол хэлнээ орчуулж, зохих журмаар баталгаажуулсан байна.
18.2. Амаар биечлэн гаргасан гомдлыг хүлээн авахдаа гомдлын талаар тэмдэглэн авч, гомдол гаргагчаар гарын үсэг зуруулна. Хэрэв гомдол гаргагч нь бичиг, үсэг мэдэхгүй болон хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар гарын үсгээ зурж чадахгүй бол энэ тухай тэмдэглэл үйлдэж, гомдлыг хүлээн авна.
18.3. Гомдлыг Комиссын цахим хаягаар, эсхүл тусгайлан ажиллуулсан утсаар гаргаж болно.
19 дүгээр зүйл. Гомдолд тавих шаардлага
19.1. Гомдолд дараах зүйлийг тусгасан байна:
19.1.1. Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан ямар эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн болохыг заах;
19.1.2. гомдол гаргагч эцэг /эх/-ийн нэр, нэр, оршин суугаа газрын буюу шуудангийн хаяг, холбоо барих утасны дугаараа бичиж, гарын үсгээ зурсан байх;
19.1.3. зөрчигдсөн эрх, эрх чөлөө, болсон нөхцөл байдлын талаар тодорхой дурдаж, нотлох баримтыг хавсаргасан байх;
19.1.4. гомдолд холбогдож байгаа байгууллага, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгж, түүний удирдлага, хувь хүний нэр, хаяг, утасны дугаар холбогдох бусад баримтыг хавсаргасан байх.
19.2. Комиссын гишүүн эрүү, иргэн, захиргааны хэрэг, маргааны талаарх гомдлыг хүлээн авахгүй ба энэ нь эрүү, иргэн, захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад эрх бүхий албан тушаалтнаас Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн талаарх гомдлыг хүлээн авахад хамаарахгүй.
20 дугаар зүйл. Гомдол гаргах болон хянан шийдвэрлэх хугацаа
20.1. Гомдол гаргагч эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн өдрөөс, эсхүл тийнхүү зөрчигдсөн гэдгийг мэдсэн өдрөөс хойш нэг жилийн дотор гомдлоо гаргана.
20.2. Комисс гомдлыг хүлээн авснаас хойш гуч хоногт багтаан шийдвэрлэх ба нэмэлт судалгаа, шалгалт хийх шаардлагатай бол Комиссын дарга дахин гуч хүртэл хоногоор сунгаж болно.
20.3. Гомдлыг шийдвэрлэх эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан нь тодорхой тохиолдолд уг гомдлыг долоо хоногийн дотор тухайн байгууллага, албан тушаалтанд харьяаллын дагуу шилжүүлнэ.
20.4 Комисс нь гомдол гаргагчийн нууцлалыг чандлан хадгална.
21 дүгээр зүйл. Комиссын гишүүний гомдол хүлээн авахтай холбогдсон бүрэн эрх
21.1. Комиссын гишүүн гомдол хүлээн авахтай холбоотой дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
21.1.1. гомдлыг хүлээн авч, хянан үзэх;
21.1.2. энэ хуулийн 19 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангаагүй гомдлыг хүлээн авахаас татгалзах;
21.1.3. гомдол гаргагчид зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэх талаар ямар эрх, үүрэгтэй болохыг тайлбарлах.
22 дугаар зүйл. Комиссын гишүүний гомдол шалгахтай холбогдсон бүрэн эрх
22.1. Комиссын гишүүн гомдол шалгахтай холбоотой дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
22.1.1. гомдол гаргагч, холбогдох байгууллага, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгж, түүний удирдлага, хувь хүнээс гомдлын талаар бичгээр болон амаар тайлбар авах;
22.1.2. гомдол гаргагч, холбогдох хүмүүсийг дуудан ирүүлэх;
22.1.3. гомдолтой холбогдолтой асуудлаар аль ч байгууллага, аж ахуйн нэгжид саадгүй нэвтрэн орж, холбогдох албан тушаалтантай биечлэн уулзах;
22.1.4. шаардлагатай нотлох баримт, албан бичиг, мэдээллийг байгууллага, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгжээс үнэ төлбөргүй гаргуулан авах, газар дээр нь танилцах;
22.1.5. тусгай мэдлэг шаардагдсан тохиолдолд шүүхийн шинжилгээний байгууллагаар болон бусад байгууллагын шинжээчийг томилж, дүгнэлт гаргуулах;
22.1.6. байгууллага, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаанд дангаар буюу төрийн эрх бүхий байгууллага, тэдгээрийн албан тушаалтанд санал болгосны үндсэн дээр хамтран шалгалт хийх;
22.1.7. хуульд заасан журмын дагуу төр, байгууллага, хувь хүний нууцтай танилцах.
23 дугаар зүйл. Комиссын гишүүний гомдол шийдвэрлэхтэй холбогдсон бүрэн эрх
23.1. Комиссын гишүүн гомдол шийдвэрлэхтэй холбоотой дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
23.1.1. хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн, зөрчих нөхцөл бүрдүүлсэн байгууллага, албан тушаалтанд шаардлага, зөвлөмж хүргүүлэх;
23.1.2. байгууллага, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгж хувь хүн хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн тухай асуудлаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргах, шүүх хуралдаанд хуулиар тогтоосон журмын дагуу биечлэн болон төлөөлөгчөө оролцуулах;
23.1.3. хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн гэж үзсэн албан тушаалтанд захиргааны шийтгэл ногдуулах тухай саналыг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд тавих;
23.1.4. талуудыг эвлэрүүлэх замаар гомдлыг шийдвэрлэх;
23.1.5. гомдол нь эрүү, иргэн, захиргааны хэрэг, маргааны шинжтэй гэж үзвэл түүнийг холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд харьяаллын дагуу шилжүүлэх;
23.1.6. зөрчлийг арилгах үүрэг бүхий байгууллага, албан тушаалтанд зөрчил арилгуулахаар гомдлыг шилжүүлэх, биелэлтийг шаардах;
23.2. Комиссын гишүүн албан үүргээ гүйцэтгэх явцад түүнд илэрхий болсон, эсхүл өөрт нь итгэмжлэн мэдэгдсэн төр, байгууллага, хувь хүний нууцыг чандлан хадгална.
23.3. Энэ хуулийн 23.1.2-т заасны дагуу гаргасан нэхэмжлэл улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдөнө.
23.4. Комиссын гишүүн гомдлыг хэрхэн шийдвэрлэсэн талаар гомдол гаргагчид хариу мэдэгдэнэ.
ЗУРГАДУГААР БҮЛЭГ
ЭРҮҮ ШҮҮЛТЭЭС УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ АЖИЛЛАГАА
24 дүгээр зүйл. Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх ажиллагаа
24.1 Комисс нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх дараах үйл ажиллагааг явуулна.
24.1.1. аливаа хэлбэрээр хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарлах, эсхүл тухайн этгээд өөрийн хүсэлтээр гарч явах боломжгүй бүх газарт тогтмол шалгалт хийх;
24.1.2. олон нийтэд эрүү шүүлтийн хор аюулыг ухуулан таниулах, эрүү шүүлтээс ангид байх эрхийг төрийн албан тушаалтан, иргэдэд сурталчлах;
24.1.3. эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудлаар судалгаа хийх, ном, сургалт, сурталчилгааны хэрэглэгдэхүүн, сургалтын хөтөлбөр, гарын авлага боловсруулах зэрэг ажлыг эрхлэн явуулах, төрийн бус байгууллагуудыг оролцуулах;
24.1.4. хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр мэдээлэл, сурталчилгаа тогтмол явуулах;
24.1.5. эрүү шүүлтэд өртсөн талаарх гомдол, мэдээллийг хүлээн авч, шийдвэрлэх;
24.1.6. энэ хуулийн 24.1.1-т заасан газар, эрх чөлөөгөө хязгаарлуулсан хүмүүсийн талаарх бүх төрлийн мэдээллийг аль ч үед гаргуулан авах;
24.1.7. Монгол Улс дахь эрүү шүүлтийн төлөв байдлын талаар Комиссын илтгэлд жил бүр тусгах.
24.2. Комисс энэ хуулийн 24.1 дэх хэсэгт заасан үйл ажиллагааг тогтмол, хараат бусаар, хуулийн дагуу явуулж, хяналт тавих ба дээрх чиг үүргийг хэрэгжүүлэх бие даасан бүтцийг ажиллуулна.
25 дугаар зүйл. Комиссын гишүүний эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх ажиллагаатай холбоотой бүрэн эрх
25.1. Комиссын гишүүн эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэхтэй холбоотой дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
25.1.1. энэ хуулийн 24.1.1-т заасан газарт аль ч үед саадгүй нэвтрэх, шалгалт хийх;
25.1.2. энэ хуулийн 24.1.1-т заасан газарт ажиллахдаа аюулгүй байдлаа хангуулах;
25.1.3. энэ хуулийн 24.1.1-т заасан газарт ажиллахдаа нөхцөл байдлыг техник хэрэгсэл ашиглан баримтжуулах;
25.1.4. эрүү шүүлтэд өртсөн талаарх гомдол, мэдээллийг хүлээн авч, шийдвэрлэхдээ энэ хуулийн 21, 22, 23 дугаар зүйлд заасан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх;
25.1.5. эрүү шүүлт тулгах гэмт хэргийн шинжтэй үйлдлийг шалгуулахаар холбогдох эрх бүхий байгууллагад шилжүүлэх;
25.1.6. эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор төрийн бус байгууллагатай хамтран ажиллах, харилцан мэдээлэл солилцох, олон нийтэд тогтмол мэдээллэх.
ДОЛДУГААР БҮЛЭГ
КОМИССЫН ГИШҮҮНИЙ ШААРДЛАГА, ЗӨВЛӨМЖ
26 дугаар зүйл. Комиссын гишүүн шаардлага, зөвлөмж гаргах
26.1. Комиссын гишүүн нь бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ шаардлага, зөвлөмж гаргана.
26.2. Комиссын гишүүн нь аж ахуйн нэгж, байгууллага, албан тушаалтан хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн гэж үзвэл тухайн хүний эрх, эрх чөлөөг сэргээж, зөрчлийг арилгуулахаар холбогдох аж ахуйн нэгж, байгууллага, албан тушаалтанд шаардлага хүргүүлнэ.
26.3. Комиссын гишүүн нь аж ахуйн нэгж, байгууллага, албан тушаалтны шийдвэр, үйл ажиллагаа нь хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчиж болзошгүй гэж үзвэл шалтгаан, нөхцөлийг арилгуулахаар холбогдох аж ахуйн нэгж, байгууллага, албан тушаалтанд зөвлөмж хүргүүлнэ.
27 дугаар зүйл. Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийг биелүүлэх
27.1 Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийг хүлээн авсан аж ахуйн нэгж, байгууллага, албан тушаалтан заавал биелүүлэх үүрэгтэй.
27.2. Шаардлагыг хүлээн авснаас хойш аж ахуйн нэгж, байгууллага, албан тушаалтан гуч хоногийн дотор, зөвлөмжийг хүлээн авсан бол 60 хоногийн дотор авсан арга хэмжээнийхээ тухай бичгээр хариу мэдэгдэнэ. Комиссын гишүүн хүний эрхийн зөрчил, хэрэгжүүлэх арга хэмжээний онцлогоос хамааран хариу мэдэгдэх хугацааг өөрөөр тогтоож болно.
27.3. Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийн дагуу арга хэмжээ аваагүй нь албан тушаалтныг албан тушаалаас нь бууруулах, чөлөөлөх, огцруулах, аж ахуйн нэгжийн хувьд тусгай зөвшөөрлийг цуцлах, үйл ажиллагааг нь зогсоох саналыг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд гаргана.
27.4.Комиссын гишүүн нь гаргасан шаардлага, зөвлөмж, түүний хэрэгжилтийн талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нийтлэх, олон нийтэд мэдээлэх эрхтэй.
27.5. Комиссын гишүүн нь хүний эрхийн зөрчлийг таслан зогсоох чиглэлээр гаргасан шаардлага, зөвлөмжийнхөө төлөө хариуцлага хүлээхгүй.
НАЙМДУГААР БҮЛЭГ
АЖЛЫН АЛБАНЫ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
28 дугаар зүйл. Комиссын ажлын алба
28.1. Комисс ажлын албатай байна. Комиссын ажлын алба нь Комиссын гишүүнийг бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь мэргэжил, арга зүй, хүний нөөцийн дэмжлэг үзүүлэх чадавхи бүхий мэргэшсэн алба байна.
28.2. Ажлын алба нь Комиссын чиг үүргийг дагнан хэрэгжүүлэх газар, хэлтэстэй байна.
28.3. Ажлын албаны дүрэм, бүтэц, орон тоог Комиссын хурлаар баталж, цалингийн санг Улсын Их Хурлаас баталсан төсөвт багтаан тогтооно. Ажлын албаны бүтцийг тогтоохдоо эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх чиг үүргийг хэрэгжүүлэхүйц орон тоо бүхий газартай байхаар батална.
28.4. Комиссын ажлын албаны дарга, ажилтан төрийн захиргааны албан хаагч байна.
28.5. Комиссын ажлын алба нь орон нутагт Комиссын чиг үүргийг хэрэгжүүлэх орон тооны ажилтантай байна.
28.6. Комиссын орон нутаг дахь ажилтны үйл ажиллагаанд Ажлын алба хяналт тавина.
28.7. Комиссын Гомдол, хяналт шалгалт хариуцсан нэгж нь энэ хуулийн 21, 22 дугаар зүйлд заасан Комиссын гишүүний бүрэн эрхийг түүний нэрийн өмнөөс дараах байдлаар төлөөлөн хэрэгжүүлнэ.
28.7.1. Гомдол хүлээн авах, хууль зүйн зөвлөгөө өгөх
28.7.2. Комиссын гишүүний удирдамж, чиглэлийн дагуу гомдлыг шалгах, баримтжуулах;
28.7.3. гомдлыг шалгаад тогтоогдсон нөхцөл байдлыг саналын хамт Комиссын гишүүнд танилцуулах;
28.7.4. Комиссын гишүүний удирдамж, чиглэлийн дагуу хүний эрхийн хяналт шалгалт явуулах;
28.7.5. Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих.
28.8. Энэ зүйлийн 28.7. дахь хэсэгт заасны дагуу явуулж буй гомдол, хяналт шалгалт хариуцсан ажилтны үйл ажиллагаанд гомдол, хяналт шалгалт хариуцсан нэгжийн менежер хяналт тавьж, мэргэжлийн удирдлагаар хангана.
29 дүгээр зүйл. Иргэний нийгмийн зөвлөл
29.1. Комисс нь үйл ажиллагаагаа явуулахад туслах үүрэг бүхий иргэний нийгмийн зөвлөлтэй байна.
29.2 Иргэний нийгмийн зөвлөлийн олон талт төлөөллийг хангахдаа хүний эрхийн асуудал эрхэлсэн төрийн бус байгууллага, эрдэм шинжилгээний байгууллага, их, дээд сургуулийн багш, судлаачдыг оролцуулна.
29.3 Иргэний нийгмийн зөвлөлийн ажиллах дүрмийг Комиссын хурлаар баталж мөрдүүлнэ.
29.4 Иргэний нийгмийн зөвлөл нь өөрийн хэвлэмэл хуудас, гишүүд нь үнэмлэхтэй байна.
ЕСДҮГЭЭР БҮЛЭГ
КОМИССЫН ГИШҮҮНИЙ БҮРЭН ЭРХИЙН БАТАЛГАА
30 дугаар зүйл. Улс төрийн баталгаа
30.1. Комисс, түүний ажлын албанд улс төрийн үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно. Комиссын гишүүн албан тушаал хаших хугацаандаа улс төрийн намын гишүүнчлэлээс түдгэлзэнэ.
30.2. Комиссын гишүүн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх, шашин шүтэх, эс шүтэх эрх чөлөө эдлэхдээ өөрийн албан тушаалд хүндэтгэлтэй хандана.
31 дүгээр зүйл. Эдийн засаг, нийгмийн баталгаа
31.1. Комиссын гишүүний үйл ажиллагааны зардлыг улсын төсвөөс санхүүжүүлж, үйл ажиллагаагаа явуулах эдийн засгийн баталгааг төр хангана.
31.2. Хүний эрхийн Yндэсний Комиссын гишүүн нь төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэг зиндаа, түүнтэй адилтгах төрийн албан тушаалтны зэрэглэлдээ тохирсон цалин авна.
31.3. Комиссын гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болсон, биеийн эрүүл мэндийн байдал, хүндэтгэн үзэх бусад шалтгаанаар чөлөөлөгдсөн тохиолдолд цалин хөлсөө бууруулахгүйгээр мэргэжил, мэргэшлийн дагуу өөр ажил, албан тушаалд шилжих буюу өөр ажил эрхлэх хүртэлх зургаан сарын хугацаанд Комиссын гишүүн байсан үеийн авч байсан цалингийн хэмжээнээс буурахааргүй тэтгэмж, хэрэв бага цалинтай ажил эрхэлж байгаа бол цалингийн зөрүүг мөн хугацаанд олгоно.
31.4. Комиссын гишүүн тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрч, хүсэлтээрээ чөлөөлөгдөж байгаа бол тохиолдолд түүнд 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж үзүүлнэ.
32 дугаар зүйл. Хууль зүйн баталгаа
32.1. Комиссын гишүүнийг гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газар гэмт үйлдлийнх нь нотлох баримттайгаар баривчилсан бол холбогдох албан тушаалтан энэ тухай Улсын Их Хурлын даргад хорин дөрвөн цагийн дотор мэдэгдэнэ. Үүнээс бусад тохиолдолд Комиссын гишүүнийг албадан саатуулах, цагдан хорих болон шүүхийн журмаар захиргааны шийтгэл ногдуулах, гэр, албан өрөө, биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно.
32.2. Хуульд зааснаас бусад тохиолдолд Комиссын гишүүнийг ажлаас чөлөөлөх, огцруулах, түүнчлэн өөрийнх нь зөвшөөрөлгүйгээр өөр ажил, албан тушаалд шилжүүлэхийг хориглоно.
32.3. Комиссын гишүүний бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон захидал харилцааны нууцыг задруулахыг хориглоно.
32.4. Комиссын гишүүн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь аж ахуйн нэгж, байгууллага, тэдгээрийн албан тушаалтан, иргэд бүх талын туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй.
33 дугаар зүйл. Аюулгүй байдлын баталгаа
33.1. Комиссын гишүүнийг бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан амь нас, эрүүл мэндэд нь бодит аюул заналхийлсэн тохиолдолд цагдаагийн байгууллага аюулгүй байдлыг хангана.
33.2. Хүний эрхийн хяналт шалгалтын үеэр Комиссын гишүүн, ажлын албаны ажилтнуудын аюулгүй байдлыг шалгалтад хамрагдаж буй байгууллага, албан тушаалтан хангана.
33.3. Хүний эрхийг сахин хамгаалах ажиллагааны үед хуульд заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээнд Комиссын гишүүний тавьсан хууль ёсны шаардлагыг хувь хүн, албан тушаалтан биелүүлэх үүрэгтэй.
34 дүгээр зүйл. Комиссын гишүүнд хориглох зүйл
34.1 Комиссын гишүүнд Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуульд заасан албан тушаалтанд тавигдах хориглолт, хязгаарлалтаас гадна дараах зүйлийг хориглоно:
34.1.1. сургалт, эрдэм шинжилгээний ажил хийхээс бусад энэ хуулиар тогтоосон үүрэгт нь үл хамаарах ажил, албан тушаал хавсрах;
34.1.2. энэ хуульд заасан өөрийн бүрэн эрхээ урвуулан ашиглах;
34.1.3. албан үүрэгтэй нь холбогдож, эсхүл өөрт нь итгэмжлэн мэдэгдсэн төр, байгууллага, хувь хүний нууцыг задруулах;
34.1.4. Монгол Улсын олон улсын гэрээгээр болон бусад улсын хүний эрхийн үндэсний байгууллага, олон улсын байгууллагатай харилцан тохиролцсоноос өөр гадаад улс, гадаад улсын аж ахуйн нэгж, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүний санхүүжилтээр гадаад улсад зорчих.
АРАВДУГААР БҮЛЭГ
ХАРИУЦЛАГА
35 дугаар зүйл. Хүний эрхийн үндэсний комиссын тухай хууль тогтоомж зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага
35.1. Хүний эрхийн үндэсний комиссын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол шүүгч зөрчлийн шинж байдлыг харгалзан буруутай этгээдэд дараах хариуцлага хүлээлгэнэ.
35.1.1. Комиссын гишүүн энэ хуулийн 22 дугаар зүйлд заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд аливаа хэлбэрээр саад учруулсан, хууль ёсны шаардлагыг биелүүлээгүй иргэнийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг таваас арав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, албан тушаалтныг арваас хорин тав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж байгууллагыг хорин таваас тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр тус тус торгоно;
35.1.2. Комиссын гишүүнийг энэ хуулийн 25 дугаар зүйлд заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд аливаа хэлбэрээр саад учруулсан, хууль ёсны шаардлагыг биелүүлээгүй иргэнийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг таваас арав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, албан тушаалтныг арваас хорин тав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж байгууллагыг хорин таваас тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр тус тус торгоно;
35.1.3. энэ хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.2 дахь хэсгийг зөрчсөн албан тушаалтныг арваас хорин тав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хорин таваас тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр тус тус торгоно.
АРВАН НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
БУСАД ЗҮЙЛ
36 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох
36.1. Энэ хуулийг 2014 оны .... дугаар сарын ....-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА З.ЭНХБОЛД
