Төсөл
Монгол Улсын Их Хурлын 2015 оны ... сарын ... өдрийн ..... дугаар тогтоолын хавсралт
АВЛИГАТАЙ ТЭМЦЭХ, ХАРИУЦЛАГА, ШУДАРГА ЁСЫГ БЭХЖҮҮЛЭХ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР
НЭГ. НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
Авлига нь ардчилсан тогтолцоо, ёс зүйн үнэт зүйлс, шударга ёсыг сулруулж улс орны тогтвортой хөгжил, хууль дээдлэх ёс, аюулгүй байдалд хохирол учруулахуйц хэмжээнд хүрч байгааг иш үндэс болгон Монгол Улс анх 1996 онд Авлигын эсрэг хуулийг батлан, улмаар 2006 онд хуулиа шинэчилж, 2007 онд Авлигатай тэмцэх газрыг байгуулан ажиллуулж байна.
Улсын Их Хурал НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцийг 2005 онд соёрхон баталж,. конвенцийн үзэл баримтлалд дотоодын хууль тогтоомжоо нийцүүлэх, шинээр батлах, хуулиудын уялдаа холбоог хангах зэргээр авлигатай тэмцэх эрх зүйн орчинг бүрдүүлэхэд анхаарч байна.
Авлигын эсрэг хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг Улсын Их хурал 2014 оны 1 дүгээр сард баталсан бөгөөд хуульд 21 дүгээр зүйлийг шинээр нэмсэн болно. Уг 21 дүгээр зүйлд “Улсын Их Хурал Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөр батлах бөгөөд түүнийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрт заасан хугацаагаар батална.” гэж заасан бөгөөд түүнчлэн хуулийн дагуу үндэсний хөтөлбөрийг төрийн байгууллага, албан тушаалтан биелүүлэх, биелэлтийг холбогдох байгууллагад тайлагнах нийтлэг үүрэг хүлээж байгаа юм.
Мөн Улсын Их Хурлаас 2010 онд баталсан “Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал”-д авлигатай хийх тэмцлийг үндэсний хэмжээнд өрнүүлж, улс төрийн нам, иргэний нийгмийн байгууллагын идэвхтэй оролцоог ханган, авлигаас урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх ажлыг эрчимжүүлж, авлигыг үл тэвчих үзлийг нийгэмд төлөвшүүлэх талаар тусгайлан заасан болно.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн гаргасан “Том төрөөс ухаалаг төр рүү” санаачилгыг Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөс дэмжиж, судалгаанд суурилсан, үйлчилгээнд чиглэсэн, хууль дээдэлсэн ухаалаг төрийн зарчмыг хэрэгжүүлэх нь зүйтэй хэмээн үзэж 2013 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдөр “Том төрөөс ухаалаг төр рүү” санаачилгыг хэрэгжүүлэх тухай” 52/32 дугаар зөвлөмж гаргасан байна.
Монгол Улс Мянганы хөгжлийн зорилтын “Хүний эрхийг баталгаажуулах, ардчилсан засаглалыг хөгжүүлэх” 9 дэх зорилгын хүрээнд авлигыг үл тэвчих уур амьсгалыг нийгмийн бүх хүрээнд төлөвшүүлэх, авлига үүсэх шалтгааныг арилгах зорилтыг дэвшүүлсэн.
Улсын Их Хурлын 2008 оны 12 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Монгол Улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого”-ыг хэрэгжүүлэх тэргүүлэх чиглэлийг /3.5/ улс төрийн ардчилсан тогтолцоог боловсронгуй болгож, авлига, хүнд суртлаас ангид, ил тод, хариуцлагатай шударга тогтолцоог бүрдүүлнэ гэж тодорхойлсон болно. Монгол Улсын хөгжлийн урт хугацаанд төрийн удирдлагад учрах эрсдлийг хууль тогтоомжийн хэрэгжилт сул байх, хариуцлага хүлээх этгээд байхгүй байх, шударга ил тод сонгууль явуулж чадахгүй байх, авлига өргөжин тэлэх зэрэг явдал хэмээн үзсэн байна.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч бодлого үйл ажиллагааныхаа хөтөлбөрт авлига, хээл хахууль, төрийн хүнд суртал, албан тушаалтнуудын хууль бус үйл ажиллагаатай тэмцэх, энэ төрлийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох зэрэг зорилтуудыг дэвшүүлэн хэрэгжүүлж байгаа билээ.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрт “Авлига, хүнд сурталтай хийх тэмцэлд эрс шинэчлэл гаргах” зорилгыг тусган мэдээллийг нээлттэй болгох, төрийн үйлчилгээг хялбаршуулах, иргэд, олон нийтэд хүртээмжтэй, шуурхай хүргэх зэрэг олон талт арга хэмжээг зохион байгуулж байна.
Авлига хэмээх гэмт үзэгдэлтэй хууль гаргах, эсхүл нэг байгууллага байгуулан ажиллуулах замаар тэмцэх нь шилдэг арга биш, харин улс төрийн хүсэл зоригийг илэрхийлсэн тусгайлсан бодлого, стратегийг боловсруулж хэрэгжүүлэх нь зөв шийдэл гэдгийг авлигатай үр дүнтэй тэмцэж буй улс орны туршлага харуулж байна.
Дээр дурдсан баримт бичиг болон авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хууль тогтоомжид тусгагдсан арга хэмжээг үр дүнтэй зохион байгуулах, биелэлтийг хангахын тулд тэдгээрийг нарийвчлан тодорхойлох, хэрэгжилтийн механизмыг бүрдүүлэх зүй ёсны шаардлагыг үндэслэн Авлигын эсрэг хуульд заасны дагуу улсын Авлигатай тэмцэх, хариуцлага, шударга ёсыг бэхжүүлэх үндэсний хөтөлбөрийг баталж байна.
Энэхүү хөтөлбөр нь Монгол Улс авлигатай тэмцэх чиглэлээр олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлэх, олон улсын түвшинд нэр хүндээ өргөх, улмаар ардчилсан эрх зүйт төр, сайн засаглалыг бэхжүүлэх, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг хурдасгах, иргэдийн төр, засагт итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх зэрэг гол зорилт, зорилгуудын хүрээнд авч хэрэгжүүлэх дараагийн шатны бодлогыг тодорхойлж буй баримт бичиг мөн.
Авлигатай тэмцэх, хариуцлага, шударга ёсыг бэхжүүлэх үндэсний хөтөлбөр нь Монгол Улсын улс төрийн ардчилсан тогтолцоонд нийцсэн, төрийн болон хувийн хэвшлийн бүх байгууллагуудын үйл ажиллагааг бүрэн хамарсан, иргэний нийгмийн байгууллага, иргэд, олон нийтийн өргөн оролцоог хангахуйц арга хэмжээг тусгасан бөгөөд 2015-2021 он хүртэл 6 жилийн хугацаанд 2 үе шаттай хэрэгжинэ.
ХОЁР. МОНГОЛ УЛСЫН АВЛИГЫН НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ
Монгол Улсын авлигын нөхцөл байдлыг олон улсын байгууллагын болон дотоодод хийгддэг судалгааны үр дүнгээр тодорхойлоход:
-Дэлхийн улс орнуудын авлигын түвшний өөрчлөлтийг харьцуулан үнэлдэг “Транспарэнси Интернэшнл” олон улсын байгууллагын Авлигын төсөөллийн индексийн 2014 оны судалгаагаар манай улс 39 оноо авч судалгаанд хамрагдсан 175 орноос 80 дугаар байрт жагсч, 2013 онтой харьцуулахад 3 байр, 2012 онтой харьцуулахад 14 байраар тус тус ахисан;
-“Транспарэнси Интернэшнл” олон улсын байгууллагын Дэлхий нийтийн авлигын хэмжүүр судалгаанд оролцогчдын 86 хувь нь Монгол Улсад авлига ноцтой асуудал гэж үзсэн бөгөөд төрийн албан хаагчид, шүүх засаглал, эрүүл мэнд, эмнэлгийн үйлчилгээ, улс төрийн нам, боловсролын системд авлига хамгийн их тархсан гэж үзсэн;
-НҮБ-ын Мансууруулах бодис, гэмт хэрэгтэй тэмцэх газраас Монгол Улсын НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцийн хэрэгжилтийн тайланг судлан үзэж, дүн шинжилгээ хийн, зарим сул талыг дурдан,/тухайлбал, авлигын эсрэг үйл ажиллагааны үндэсний түвшин дэх уялдаа холбоо сул г.м/ конвенцийг амжилттай хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн 46 зүйл бүхий зөвлөмж өгсөн.
-Авлигатай тэмцэх газрын Авлигын индексийн судалгаагаар Монгол Улсын Авлигын индекс 2013 онд 0.65 болж 2011 оныхоос 0.02 пунктээр өссөн эерэг дүнтэй гарсан. Авлигын цар хүрээний үзүүлэлт 2011, 2013 оны судалгаагаар тогтмол 0.74 байгаа нь авлига хэмээх үзэгдэл тодорхой хэмжээнд оршсоор байгаа ч цар хүрээ нь өөрчлөгдөөгүй буюу цааш тэлэх явдал хязгаарлагдсан;
-Төр, засгийн авлигын эсрэг явуулж буй үйл ажиллагааг үр дүнтэй гэж үзэх олон нийтийн хувийн жин 2011 онтой харьцуулахад нэмэгдсэн;
-Авлигын индексийн гурван удаагийн судалгаагаар авлига түгээмэл гэж үзэж буй шинжээчдийн хувь хэмжээ буураагүй, төрийн байгууллага дахь албан тушаалын хууль бус томилгоо, төрийн албан хаагчдын ашиг сонирхлын зөрчил, ил тод бус байдал, хариуцлага тооцох механизм сул зэрэг нь авлига түгээмэл гэж үзэхэд нөлөөлсөн;
-Удирдах албан тушаалтнуудын дунд 2009 оноос хойших хугацаанд ашиг сонирхлын зөрчил буурах хандлага ажиглагдахгүй байна гэж дүгнэсэн;
-Авлигатай тэмцэх газрын судалгааны дүнгээр Төрийн байгууллагын шударга байдлын түвшний үнэлгээ 2014 онд 3,43 гарч, 2012 оныхоос 0,05 пункт, 2010 оныхоос 0.66 пунктээр тус тус өссөн боловч судалгаанд оролцогчдын 78.0 хувь нь төрийн байгууллагаар үйлчлүүлэхэд хүндрэл бэрхшээл тохиолддог гэж үзсээр байгаагаа илэрхийлсэн;
-АНУ-ын Азийн сан, “Сант Марал” сантай хамтран зохион байгуулдаг “Бизнесийн орчин дахь авлигын нөхцөл байдал” 2014 оны 04 дүгээр сард явуулсан судалгаагаар нийтлэг хандлага сөрөг байгаа хэдий ч авлига “маш их” байна гэж хариулсан бизнес эрхлэгчдийн тоо 5.4 хувиар буурч, мөн авлигатай “огт тулгарч байгаагүй” гэж хариулсан оролцогчдын тоо өссөн ба судалгаанд оролцсон нийт компаниудын 43.3 хувь нь төрийн байгууллага дахь авлига бизнест шууд нөлөөлж байна гэж үзсэн нь өмнөх судалгааны үзүүлэлтээс 6.7 хувиар буурсан байна. Бизнесийн үйл ажиллагаанд учирдаг гол бэрхшээлийг өндөр татвар /52.1 хувь/, зээл авах боломж /26.2 хувь/, өрсөлдөөн /21.5 хувь/ гэж үзэн, татварын алба /30.6 хувь/, мэргэжлийн хяналтын байгууллага /18.2 хувь/, гаалийн байгууллага /11.8 хувь/-ыг бизнес эрхлэхэд хамгийн их бэрхшээл учруулж буй байгууллагууд хэмээн нэрлэсэн;
-Авлигатай тэмцэх газрын зохион байгуулдаг “Улс төр, хууль хяналтын байгууллагын хүрээн дэх авлигын талаарх төсөөллийн судалгаа”-гаар Монгол Улсын улс төр, хууль хяналтын байгууллагын хүрээн дэх авлигын талаарх шинжээчдийн төсөөллийн 2014 оны үнэлгээ 3.58 гарсан нь Монгол Улсын улс төр, хууль сахиулах байгууллагын хүрээн дэх авлига буюу өндөр түвшний авлига түгээмэл оршсоор байгааг илэрхийлж байна. Дээд түвшний авлига төрийн захиргааны төв, орон нутгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд, тухайлбал, худалдан авах, албан тушаалын томилгоо, тусгай зөвшөөрөлтэй холбоотой үйл ажиллагаанд илүү их байгааг судалгааны дүн харуулж байна. Түүнчлэн улс төрийн намуудын үйл ажиллагаа, ялангуяа намын хэлхээ холбоогоор дамжуулан албан тушаалын томилгоо хийх, хувийн болон бизнесийн ашиг сонирхлоо гүйцэлдүүлэх явдал түгээмэл байсаар байна;
-Азийн сан, “Сант Марал” сантай хамтран зохион байгуулдаг “Авлигын талаарх олон нийтийн ойлголт мэдлэг тогтоох” 2014 оны 03 дугаар сард явуулсан судалгааны дүнгээр нийт оролцогчдын 81.3 хувь нь Монгол Улсад авлига түгээмэл гэж үзсэн, “сүүлийн 3 жилд авлига нэмэгдсэн” гэсэн оролцогчдын тоо 2013 онд 41 хувь байсан бол 2014 онд 39.9 хувь болж 1.1 хувиар буурсан, авлига ирээдүйд өснө гэж үзсэн оролцогчид 20.3 хувь байсан бол 23.4 хувь болж 3.1 хувиар өссөн;
-Хүүхдийн шударга байдлын түвшинг үнэлдэг судалгааны дүнгээр 2014 онд авбал зохих 5 онооноос 4,03 оноо авч 2013 оныхоос 0,32 пункт, 2012 оныхоос 1,10 пунктээр ахисан үзүүлэлттэй гарсан боловч шударга бус явдалтай санал нийлж байгаа болон шийдвэр гаргахдаа эргэлзэж байгаа хүүхдүүд тодорхой хэмжээнд байсаар байгаа нь шударга, зарчимч үнэт зүйлсийн талаарх мэдлэгийг нэмэгдүүлэх, зөв үзлийг төлөвшүүлэх, шударга байхын ач холбогдлыг таниулах чиглэлийн үйл ажиллагаа дутмаг байгаа нь ажиглагдсан зэрэг болно.
-УИХ-аас 2002 онд Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийг батлан хэрэгжүүлж түүний хэрэгжих хугацаа 2010 онд дууссан билээ. Үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох ажлыг зохион байгуулж, төрийн байгууллагууд жил бүр Авлигын эсрэг төлөвлөгөөтэй ажиллан, хэрэгжилтийг тайлагнаж хэвшсэнээс гадна төрийн албан хаагчид болон иргэд, олон түмний дунд авлигатай тэмцэх сэтгэлзүй тодорхой хэмжээгээр төлөвшиж, энэ чиглэлд Авлигатай тэмцэх газрын үүргийг нийгэмд хүлээн зөвшөөрөх болсон байна. 2010 оноос хойш Монгол Улс авлигатай тэмцэх төрийн бодлогын баримт бичгийг шинээр батлаагүй бөгөөд Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцийн үзэл баримтлалд дотоодын хууль тогтоомжоо нийцүүлэх, шинээр батлах, хуулиудын уялдаа холбоог хангах зэрэг хэлбэрээр томоохон ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн;
-Авлигын эсрэг хууль 2006 онд шинэчлэгдэн, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай зэрэг хуулиуд батлагдсаны зэрэгцээ Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай, Төсвийн тухай, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай, Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай, Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль, Шүүхийн шинэтгэлийн багц хууль, Гэрч, хохирогчийг хамгаалах тухай, Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай, Цагдаагийн албаны тухай, Тахарын албаны тухай, Шилэн дансны тухай, Нийтийн сонголын тухай, Хууль тогтоомжийн тухай, Захиргааны ерөнхий хууль зэрэг хуулийг батлан мөрдөж эхэлсэн нь авлигын эсрэг эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх, НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцийн үзэл баримтлал, олон улсын шинжээчдийн өгсөн зөвлөмжид үндэсний хууль тогтоомжийг нийцүүлэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлсэн чухал ажлууд болсон;
-Авлигын эсрэг хууль нь шинэлэг, зарим хяналтын механизмыг бүрдүүлсэн, авлигын хэргийг мөрдөн шалгах боломжийг нээж өгсөн зэрэг ач холбогдолтой боловч авлигатай тэмцэх улсын хэмжээний бодлогыг тодорхойлж өгөөгүй, зөвхөн Авлигатай тэмцэх газрын хараат бус байдал, бүрэн эрх, чиг үүрэг, албан хаагчдын эрх зүй, эдийн засаг, нийгмийн баталгааг зохицуулснаар хязгаарлагдсан;
-Төрийн буюу нийтийн албаны байгууллага, албан тушаалтнуудтай холбоотой зөрчил, гэмт хэрэг анхаарал татсан хэвээр байгаа зэрэг болно.
-Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, Монгол Улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бодлого үйл ажиллагааны хөтөлбөр, Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөр зэрэг баримт бичигт авлигатай тууштай тэмцэх талаар тусгай зорилтуудыг тодорхойлон ажиллаж байна. Тухайлбал, авлига, хээл хахууль, төрийн хүнд суртал, албан тушаалтнуудын хууль бус үйл ажиллагаатай тууштай тэмцэх, авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгтэй тэмцэх эрх зүйн орчныг үргэлжлүүлэн бэхжүүлэх, албан тушаалын гэмт хэргийн улмаас учирсан эдийн засгийн хохирлыг заавал төлүүлэх, хээл хахууль өгснөө хуулийн дагуу илчилсэн иргэнд ял шийтгэл оногдуулахгүй байх бодлого баримтлах, авлигаас урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх ажлыг эрчимжүүлж, авлигыг үл тэвчих үзлийг нийгэмд төлөвшүүлэх зэрэг зорилго, зорилтыг дэвшүүлэн хэрэгжүүлж эхэлсэн;
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж “Том төрөөс ухаалаг төр рүү” санаачилга гаргасныг Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөс дэмжиж, зөвлөмж гаргасан;
-Улсын Их Хурал болон Засгийн газраас сайн засаглалыг дэмжиж, авлигыг бууруулах томоохон зорилтууд тавьж байгаа энэ үед Авлигын эсрэг парламентчдын дэлхийн байгууллага (GOPAC)-ын Монгол Улс дахь үндэсний салбар бүлэг /MONPAC/ буюу Авлигын эсрэг албан бус бүлэгт УИХ-д суудалтай бүх нам, эвслийн төлөөлөл сайн дураар нэгдэн авлигын эсрэг хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, тэдгээрийг НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцид нийцүүлэх, авлигаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг улсын хэмжээнд зохион байгуулахад зохих дэмжлэг үзүүлэн ажиллаж байгаа нь дээд түвшний улс төрийн хүсэл зоригийн томоохон илэрхийлэл болж байна.
-Авлигын индексийн судалгааны сүүлийн 6 жилийн дунджаар хамгийн их авлигад автсан институцээр шүүх, хууль хяналтын байгууллага, улс төрийн нам нэрлэгдсэн, Төрийн байгууллагын шударга байдлын түвшний үнэлгээ тогтоох судалгааны дүнгээр цагдаагийн байгууллага, мэргэжлийн хяналтын байгууллага, эрүүл мэндийн байгууллага, татварын байгууллага харьцангуй доогуур үзүүлэлттэй үнэлэгдсэн, “Транспарэнси Интернэшнл” байгууллагын Дэлхий нийтийн авлигын хэмжүүр судалгааны дүнгээр төрийн албан хаагчид, шүүх засаглал, эрүүл мэнд, эмнэлгийн үйлчилгээ, улс төрийн нам, боловсролын системд авлига хамгийн их тархсан гэж судалгаанд оролцогчид үзсэн;
-Монгол Улсын Авлигын индексийн судалгаагаар авлигад өртөх эрсдлийг аймаг, нийслэлээр буюу нутгийн захиргааны ба нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллагаар болон салбараар тооцон гаргахад аймаг, нийслэлийн буюу орон нутгийн авлигад өртөх эрсдэл 0.23-0.54 гэсэн үзүүлэлттэй, салбарын буюу яам, агентлагийн түвшинд авлигын эрсдэл 0.28-0.44 гэсэн үзүүлэлттэй гарч, салбарын авлигатай тэмцэх үйл ажиллагааны үр ашиг яамдын түвшинд харьцангуй өндөр хувьтай байгаа бол харин яамдаас доогуур түвшинд агентлаг, төрийн захиргааны байгууллагын орон нутаг дахь салбар нэгж, нутгийн захиргааны ба нутгийн өөрөө удирдах байгууллага/ бага хувьтай буюу сөрөг үр дүнтэй гарсан;
-Төрийн байгууллага, яам, агентлаг, аймаг, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн авлигын эсрэг үйл ажиллагааны хэрэгжилтийн 2013 оны үр дүнгээр яам, агентлаг 19.5-74.5 оноотой, орон нутгийн байгууллагуудын хувьд 2-82 оноогоор, 2014 онд агентлагийн хувьд 44-92 оноотой, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн хувьд 27-90 оноогоор тус тус үнэлэгдсэн;
-Шинжээч, иргэн, төрийн албан хаагч, бизнес эрхлэгчид улс төрийн нөлөө их, ашиг сонирхлын зөрчил тархсан, төрийн албан хаагчдын цалин, орлого бага, эрх зүйн зохицуулалт хангалтгүй, хуулийн хэрэгжилт сул байгаа нь Монгол Улсад авлига үүсэхэд хамгийн ихээр нөлөөлж буй шалтгаан гэж үзсэн байна. Түүнчлэн хүмүүсийн сэтгэлгээ, ухамсрын түвшин доогуур, ёс зүйгүй байдал давамгайлсан, хариуцлага тооцдоггүй, хөндлөнгийн хяналт сул байгааг авлига үүсэхэд хамгийн ихээр нөлөөлж буй шалтгаан гэж шинжээчид дүгнэсэн бол иргэн, төрийн албан хаагчийн төсөөллөөр ажилгүйдэл, ядуурал, харин бизнес эрхлэгчдийн төсөөллөөр төрийн үйлчилгээний хүртээмж муу байгаа нь авлига үүсэх шалтгаан гэж үзсэн;
-Иргэд, байгууллагын гомдол, мэдээлэл, үйлдэгдсэн гэмт хэргийн гаралтаас дүгнэхэд манай улсад үйлдэгдэж байгаа авлига, албан тушаалын гэмт хэргийн гаралт агентлаг, төрийн захиргааны байгууллагын орон нутаг дахь салбар нэгж, нутгийн захиргааны болон нутгийн өөрөө удирдах байгууллагад ажиллаж байгаа ажилтнуудын хувьд өсөх хандлага ажиглагдсан.
-Авлигын гэмт хэргийг шалгаж шийдвэрлэсэн байдлыг 2007 оноос хойш авч үзэхэд хуульд заасан харьяаллын 2942 хүнд холбогдох 1322 эрүүгийн хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулсан байна. Үүнээс:
Мөрдөн шалгасан 1322 эрүүгийн хэргээс 356 хэргийг буюу нийт шалгасан хэргийн 26.9 хувийг яллах дүгнэлт үйлдүүлэхээр, 283 хэргийг буюу 21.4 хувийг хэрэгсэхгүй болгох саналтайгаар, 233 хэргийг буюу 17.6 хувийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх санал гаргаж шийдвэрлүүлсэн. 58 хэргийг түдгэлзүүлж, 42 хэрэг шалгах ажиллагаанд байна.
-Мөрдөн байцаалт явуулсан нийт хэрэг, үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн зүйл, хэсгээр ангилбал төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулах хэрэг 403, төрийн албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэх гэмт хэрэг 154, төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтан эрх мэдлээ урвуулах гэмт хэрэг 101 үйлдэгдэж, төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэх гэмт хэрэг 33, хээл хахууль авах гэмт хэрэг 276, хээл хахууль өгөх гэмт хэрэг 168, хээл хахуульд зуучлах гэмт хэрэг 43 бүртгэгдсэн;
-Эрүүгийн хэрэгт шалгагдсан 2942 холбогдогчдыг албан тушаалын байдлаар авч үзвэл төрийн улс төрийн албан хаагч 213 буюу 7.2 хувь, төрийн захиргааны албан хаагч 604 буюу 20.5 хувь, төрийн тусгай албан хаагч 401 буюу 13.6 хувь, төрийн үйлчилгээний албан хаагч 382 буюу 12.9 хувь, энгийн буюу аж ахуйн нэгж, байгууллагын албан тушаалтан 1342 буюу 45.6 хувь байсан;
-Шүүхээр шийдвэрлэгдсэн 138 хэргийн 421 шүүгдэгчээс 383 шүүгдэгчийг шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцон, 249 шүүгдэгчийг хорих ялаар, 134 шүүгдэгчийг хорихоос өөр төрлийн ялаар шийтгэж, 38 шүүгдэгчид холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, шүүгдэгч нарыг цагаатгаж, шийдвэрлэсэн;
-Мөрдөн шалгасан нийт эрүүгийн хэргийн улмаас 317.6 тэрбум төгрөгийн хохирол учирч, 21.9 тэрбум төгрөгийн хохирлыг мөрдөн байцаалтын шатанд нөхөн төлүүлж, 57.2 тэрбум төгрөгийн эд зүйлийг битүүмжлэн хамгаалсан;
-Авлига, албан тушаалын 10 төрлийн гэмт хэргийн дүнд эзлэх хувиар авч үзвэл 2012-2014 онд шалгагдсан нийт гэмт хэргийн хамгийн их буюу 33.3 хувийг төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулах, 15.4 хувийг хээл хахууль авах, 15.2 хувийг төрийн албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэх, 12.6 хувийг хээл хахууль өгөх, 10.1 хувийг төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтан эрх мэдлээ урвуулах, 4.8 хувийг хээл хахуульд зуучлах, 2.3 хувийг төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэх, 6.6 хувийг авлига, албан тушаалын бусад гэмт хэрэг эзэлсэн.
Дээр дурдсан нөхцөл байдлыг дүгнэхэд Монгол Улсад авлигын түвшинг бууруулах, төвлөрлийг сааруулах, төрийн үйлчилгээний хүнд суртлыг багасгах, нээлттэй, ил тод байдлыг хангах, хариуцлагыг дээшлүүлэх, шударга ёсны үнэлэмжийг сайжруулах чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээний үр дүн гарч байгаа боловч авлигын асуудлыг улс төржүүлэхийг урьтал болгодог, авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг, зөрчлийн тоо буурахгүй, ашиг сонирхлын зөрчил, авлигад өртөх өндөр эрсдэлтэй салбаруудад бодитой өөрчлөлт хийгдэхгүй, төрийн үйлчилгээний хүнд суртал чирэгдэл багасаагүй, хүртээмж муу, төсөв, санхүү, худалдан авах ажиллагааны нээлттэй байдал боломжит түвшинд сайжраагүй, мэдээлэгчийг хамгаалах тогтолцоо хангалттай бүрдээгүй зэргээс үүдэн авлига түгээмэл оршсоор, нийгмийн тулгамдсан асуудал хэвээр байна.
Иймд авлигатай тэмцэх эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, төрийн үйл ажиллагаанд шударга, зарчимч байдлыг хэвшүүлэх, нийтийн албаны зөв зохистой тогтолцоог өнөөгийн шаардлагад нийцүүлэн бүрдүүлэх, иргэд, олон нийтийн ёс зүй, ухамсар, сэтгэлгээг өөрчилж, зөв хандлагыг бий болгон төлөвшүүлэх, авлигын эрсдлийг бууруулах, эрсдлээс хамгаалах, хариуцлагыг сайжруулах талаарх төрийн бодлогыг энэ хөтөлбөрт дараахь байдлаар нэгтгэн тодорхойлж байна.
ГУРАВ. ХӨТӨЛБӨРИЙН ЗАРЧИМ, ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД
Авлигатай тэмцэх, хариуцлага, шударга ёсыг бэхжүүлэх үндэсний хөтөлбөрт тусгагдсан арга хэмжээнүүд дараахь зарчимд тулгуурлана:
3.2.1. Төр, засгийн бүх шатны байгууллага, албан тушаалтан, хувийн хэвшил, иргэний нийгэм, улс төрийн бүлгүүдийг авлигын эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх, олон нийтэд шударга хандлага, үзэл санааг төлөвшүүлэх, ил тод тунгалаг, нээлттэй, хариуцлагатай нийгмийг хөгжүүлэхэд энэхүү хөтөлбөрийн зорилго оршино.
Дээрх зорилгод хүрэхэд дараахь зорилтуудыг шат дараатайгаар хэрэгжүүлнэ:
3.3.1.Шударга, хариуцлагатай, ил тод нийтийн албаны байгууллагыг бэхжүүлж, чадавхийг сайжруулан, бодлого, үйл ажиллагаанд зохистой шинэчлэлт хийх замаар авлигын эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх, сонгон шалгаруулалт, албан тушаалын томилгоог улс төрөөс хараат бус болгон, мэдлэг, боловсролд суурилсан мерит зарчмыг хэрэгжүүлэх;
3.3.2.Цахим үйлчилгээг хөгжүүлж, үйлчлүүлэгчдийн эрх ашгийг хүндэтгэсэн, сэтгэл ханамжийг дээдэлсэн төрийн үйлчилгээний нээлттэй байдлыг хангаж, хүртээмж, үр ашгийг нэмэгдүүлэх, албан хаагчдын хариуцлагыг бэхжүүлэх;
3.3.3.Төсөв, санхүү, аудитын ил тод байдлыг хангах, удирдлага, хяналтыг сайжруулах, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, төсвийн хөрөнгө, гадаадын зээл, тусламжийг үр ашигтай, зориулалтын дагуу зарцуулах;
3.3.4.Худалдан авах ажиллагааны цахим тогтолцоог улсын хэмжээнд нэвтрүүлж, нээлттэй, үр ашигтай, шударга, ил тод байдлыг нэмэгдүүлж, тендер зохион байгуулах зардлыг бууруулах, үргүй зардлыг багасгах, худалдан авах ажиллагааны хяналт, хариуцлагыг дээшлүүлэх;
3.3.5.Шүүх эрх мэдлийн болон хууль хяналтын байгууллагуудын шударга, ил тод, хараат бус байдлыг бэхжүүлэх, авлигын эсрэг хамтын ажиллагаа, уялдаа холбоог сайжруулж, үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх;
3.3.6.Хувийн хэвшлийн байгууллагыг өрсөлдөх чадвартай, ил тод, нээлттэй болгох, хувийн хэвшил дэх авлигын эрсдлийг бууруулах, шударга байдлыг хангахад дэмжлэг үзүүлэх, төрийн оролцоог багасган төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагын хамтын ажиллагааг сайжруулах;
3.3.7.Олон нийтийн хяналтыг бэхжүүлэх, энэхүү ажиллагаанд иргэний нийгмийн байгууллагуудын үүрэг, оролцоог ханган баталгаажуулах, идэвх санаачилгыг дэмжих;
3.3.8.Иргэний мэдээлэл олж авах эрхийг баталгаажуулсан хуулийн хэрэгжилтийг хангах, чөлөөт хэвлэл мэдээллийг хөгжүүлэх, мэргэжлийн ёс зүй, хариуцлагыг сайжруулах;
3.3.9.Улс төрийн намын болон сонгуулийн санхүүжилт, санхүүгийн харилцааг сайжруулах, олон нийтэд ил тод, нээлттэй болгох, улс төрийн үйл ажиллагаанд ардчилсан ёс, улс төрийн соёлыг нэвтрүүлэх замаар улс төрийн хүрээний авлигыг бууруулах, шударга ёсыг бэхжүүлэх хууль тогтоох болон гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллагад бизнесийн бүлэглэлийн хууль бус ашиг сонирхол, нөлөөллийг бууруулах, цаашид учирч болзошгүй нөлөөллөөс урьдчилан сэргийлэх;
3.3.10.Шударга ёсны үзэл санааг төлөвшүүлэн, авлигын нийгмийн хор уршгийг олон нийтэд таниулах бүх нийтийн соён гэгээрүүлэх ажлыг шат дараатай зохион байгуулан авлигын эсрэг эрх зүйн боловсролыг дээшлүүлэх;
3.3.11.Авлигатай тэмцэх, түүнээс урьдчилан сэргийлэх ажлын хүрээнд олон улсын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, олон улсын байгууллагуудын санал, зөвлөмжийг авч хэрэгжүүлэх;
3.3.12.Авлигын эсрэг эрх зүйн орчинг үргэлжлүүлэн сайжруулах, төгөлдөржүүлэх, хууль тогтоомж зөрчсөн буруутай этгээд бүрт хариуцлага ногдуулдаг механизмыг хөгжүүлэн, үр ашгийг нэмэгдүүлэх.
|
Шударга, хариуцлагатай, ил тод нийтийн албаны байгууллагыг бэхжүүлж, чадавхийг сайжруулан, бодлого, үйл ажиллагаанд зохистой шинэчлэлт хийх замаар авлигын эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх, сонгон шалгаруулалт, албан тушаалын томилгоог улс төрөөс хараат бус болгон, мэдлэг, боловсролд суурилсан мерит зарчмыг хэрэгжүүлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.1.1.Нийтийн алба, нийтийн албан хаагчийн үйл ажиллагааг зохицуулж буй хууль тогтоомжийг эрх зүйн шинэтгэлийн бодлоготой уялдуулан боловсронгуй болгох;
4.1.2.Албан тушаалд төрийн албан хаагчийн албан үүргийг түр орлон гүйцэтгүүлэх асуудлыг хуульд нийцүүлж, томилгоотой холбоотой хууль бус шийдвэр гаргасан албан тушаалтанд хүлээлгэх хариуцлагыг тодорхой болгох, хууль бус шийдвэрийн улмаас учирсан хохирлыг шийдвэр гаргасан албан тушаалтнаар төлүүлдэг хариуцлагын тогтолцоог бүрдүүлэх;
4.1.3.Төрийн албаны төв байгууллагын дүгнэлт, хувийн ашиг сонирхлын урьдчилсан мэдүүлгийг хянасан дүгнэлтийг үндэслэн албан тушаалд томилуулах чиглэлээр хуулийн хэрэгжилтийг хангах, хариуцлагыг өндөржүүлэх;
4.1.4.Нийтийн албанд сонгогдох, томилогдох ёс зүй, мэдлэг боловсрол, туршлага, чадварын шалгуурыг олон улсын жишигт нийцүүлэн шинэчилж, шалгуурын дагуу сонгон шалгаруулах, ялангуяа ёс зүй, шударга байдлын шалгуурыг тэргүүн ээлжинд тавих үнэлэмжийг бий болгох, албан хаагчдыг ил тод, бодит шалгуурт суурилсан мерит зарчмаар томилох, дэвшүүлэх;
4.1.5.Нийтийн албанд сонгогдох, томилогдохоос өмнө эрх зүй, ёс зүй, шударга ёс зэрэг чиглэлээр сургалтад хамрагдсан байх шалгуурыг сонгон шалгаруулалтад орох хүсэлт гаргасан иргэнд тавьж, хангуулах;
4.1.6.Сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн болон ажиллаж буй албан хаагчийн мэргэжлийн бэлтгэл, ур чадвар, ёс зүйн талаарх мэдээллийг олон нийтэд нээлттэй болгох;
4.1.7.Нийтийн албан тушаалтныг үнэлэх олон улсын жишигт нийцсэн гүйцэтгэлийн үнэлгээний нэгдсэн тогтолцоог бүрдүүлж, үйл ажиллагааг үнэлэх, дүгнэх, хариуцлага тооцох арга, хэлбэрийг шинэчлэн тодорхойлох эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох;
4.1.8.Төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон орон нутгийн оролцоотой хуулийн этгээдийн авлигын эрсдлийн үнэлгээ хийх аргачлалыг баталж, үйл ажиллагаанд нь нэвтрүүлж, эрсдлийн үнэлгээг тогтмол хийж, үнэлгээний дүнд суурилсан арга хэмжээг зохион байгуулж түүний хэрэгжилтэд дүн шинжилгээ хийж хэвшүүлэх;
4.1.9.Төрийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон орон нутгийн оролцоотой хуулийн этгээдийн авлигын эсрэг үйл ажиллагааг тодорхой давтамжтайгаар үнэлж дүгнэн, олон нийтэд тогтмол мэдээлэх;
4.1.10.Нийтийн албан тушаалтны цалин хөлсийг нэмэгдүүлэн, нийгмийн баталгааг сайжруулах дэс дараатай арга хэмжээ авч, тогтвортой ажиллуулах нөхцөлийг бүрдүүлэх;
4.1.11.Нийтийн албаны ёс зүйн үлгэрчилсэн дүрмийг баталж мөрдүүлэх, нийтийн албан тушаалтны ёс зүйн зөрчлийн байдалд дүн шинжилгээ хийх, шалтгаан нөхцөлийг тогтоох, арилгах, тайлагнах, хэлэлцүүлэх, өгсөн санал, зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх чиглэлээр тодорхой арга хэмжээ зохион байгуулж хэвшүүлэх;
4.1.12.Нийтийн албан тушаалтанд холбогдох авлига, ашиг сонирхол, ёс зүй, сахилга баттай холбоотой гомдол, мэдээллийг хүлээн авах, хянан шалгах, хариуцлага хүлээлгэх арга хэлбэрийг нарийвчилж, хариуцлагаас зайлсхийх, гаргасан зөрчилд тохироогүй хариуцлага хүлээлгэх боломжийг хязгаарлаж, дотоод хяналтын механизмыг бүрдүүлэн, хууль тогтоомжийн уялдаа холбоог хангах;
4.1.13. Ёс зүйг сахиулах асуудлыг эрхлэх орон тооны бус Хороо байгуулж ажиллуулах асуудлыг судалж турших;
4.1.14.Шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээдийн гаргасан шийдвэр хууль бус болох нь тогтоогдсон тохиолдолд шийдвэрийг хүчингүй болгох, гарсан сөрөг үр дагаврыг арилгах, учруулсан хохирлыг төлүүлэх хариуцлагын тогтолцоог бүрдүүлэх;
4.1.15.Төрийн албаны удирдах, гүйцэтгэх албан тушаалтны жагсаалт болон авлигад өртөх эрсдэл өндөр албан тушаал, үйлчилгээний жагсаалтыг гаргаж, сэлгэн ажиллуулах зохицуулалтыг боловсронгуй болгох;
4.1.16.Байгууллага хоорондын хамтын ажиллагааг сайжруулж, мэдээлэл солилцох боломж нөхцөлийг бүрдүүлэх /Төрийн албаны зөвлөл, аудит, татвар, мэргэжлийн хяналт, авлигатай тэмцэх байгууллага, Сонгуулийн ерөнхий хороо, Санхүүгийн зохицуулах хороо зэрэг/;
4.1.17.Нийтийн албаны сургалтын институт байгуулах, нийтийн албан тушаалтныг давтан сургах боломжийг бүрдүүлэх.
|
Цахим үйлчилгээг хөгжүүлж, үйлчлүүлэгчдийн эрх ашгийг хүндэтгэсэн, сэтгэл ханамжийг дээдэлсэн төрийн үйлчилгээний нээлттэй байдлыг хангаж, хүртээмж, үр ашгийг нэмэгдүүлэх, албан хаагчдын хариуцлагыг бэхжүүлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.2.1.Төрийн үйлчилгээг цахим хэлбэрээр хүргэх тогтолцоог бүрдүүлэн, төрийн цахим үйлчилгээний нэгдсэн сүлжээ/Мэдээлэл технологийн төв/-г бий болгож бэхжүүлэх;
4.2.2.Гэрчилгээ, зөвшөөрөл олгох журмыг хялбарчилж, түүнд тавих хяналтын механизмыг бүрдүүлэх, төрөөс олгох лиценз, зөвшөөрлийн жагсаалтыг гаргаж, тусгай зөвшөөрлийг зөвхөн хуульд заасан үндэслэлээр олгох, зарим төрлийн тусгай зөвшөөрөл олгох, хяналт тавих чиг үүргийг хувийн хэвшилд шилжүүлэх;
4.2.3.Олон улсын стандарт хангасан бараа, бүтээгдэхүүнийг дотоодын стандартаар шалгах зохицуулалтыг өөрчлөх, шаардлагагүй стандартыг хүчингүй болгон цөөрүүлэх, стандартыг үнэ төлбөргүй авах нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх;
4.2.4.Эрсдэлд суурилсан төрийн хяналт, аж ахуйн нэгжийн дотоод хяналтыг боловсронгуй болгох, хяналт шалгалтын чиглэлийг цөөрүүлж хяналт шалгалтын 70 хувийг урьдчилан сэргийлэх зорилгоор зохион байгуулах замаар төрийн хяналт шалгалтын цогц системийг боловсронгуй болгох;
4.2.5.Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах механизмыг судалгаа, дүн шинжилгээний үр дүнд суурилан бүрдүүлэх;
4.2.6.Төрийн үйлчилгээний салбар дахь шударга, ил тод, нээлттэй байдлын талаарх судалгаа салбар бүрээр болон орон нутагт тогтмол хийж үр дүнг үйл ажиллагаандаа ашиглах;
4.2.7.Гомдол, мэдээлэл өгөх ил тод, нээлттэй суваг ажиллуулах, өргөдөл, гомдол, мэдээллийг цахим хэлбэрээр гаргах, шийдвэрлэх, хяналт тавих нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх;
4.2.8.Төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжид хөндлөнгийн үнэлгээ хийх болон албан хаагчдын ажлыг иргэд үнэлэх тогтолцоог нэвтрүүлж, үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулах;
4.2.9.Холбогдох талуудын мэдээлэл, баримтыг тайлагнах хэм хэмжээг бүрдүүлэх, ялангуяа, мэдээллийн технологид суурилсан тайлагнах системийг бүрдүүлэх;
4.2.10.Орон нутгийн өөрөө удирдах байгууллагуудын хооронд мэдээллийн урсгалыг хангах журмыг боловсруулж мөрдүүлэх;
4.2.11.Нийтийн ашиг сонирхлыг хөндсөн асуудлаар шийдвэр гаргах, үйл ажиллагаа явуулахын өмнө иргэд, олон нийтээс санал авах, хэлэлцүүлэг хийж хэвшүүлэх;
4.2.12.Авлигад өртөх эрсдэл өндөртэй байгууллагын үйл ажиллагаанд цахим үйлчилгээг нэвтрүүлэн, үйл ажиллагаанд нь тавих хяналтыг сайжруулах замаар эрсдлийг бууруулах.
|
Төсөв, санхүү, аудитын ил тод байдлыг хангах, удирдлага, хяналтыг сайжруулах, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, төсвийн хөрөнгө, гадаадын зээл, тусламжийг үр ашигтай, зориулалтын дагуу зарцуулах зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.3.1.Улсын болон орон нутгийн санхүүгийн удирдлагын тогтолцоог сайжруулах, санхүүгийн удирдлагад нээлттэй, ил тод, хариуцлагатай байх зарчмыг мөрдүүлэх;
4.3.2.Төсвийн орлого, зарлага болон өр, зээл, батлан даалт, өмч, хөрөнгийн зарцуулалттай холбоотой аливаа мэдээллийг олон нийтэд ил тод нээлттэй болгох замаар шилэн дансны тогтолцоог хөгжүүлэх;
4.3.3.Төсвийн төлөвлөлтийн үр ашигтай байдал, гүйцэтгэлийн хэмнэлт, зарцуулалт дахь хөндлөнгийн хяналт, хариуцлагыг нэмэгдүүлж, дотоод аудитын хяналтыг улам боловсронгуй болгох, үр дүнг нэмэгдүүлэх;
4.3.4.Санхүүгийн үйл ажиллагаан дахь хүний оролцоог багасгаж, мэдээллийн сүлжээг ашиглах нөхцөл боломжийг бүрдүүлэн, бэлэн мөнгөний ашиглалтын хэмжээг бууруулах;
4.3.5.Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийг шинэчлэн найруулж, тоог цөөрүүлэх, санхүүжилтийн механизмыг оновчтой, шийдвэр гаргах ажиллагааг ил тод, хяналттай болгох замаар тусгай сангийн тогтолцоог өөрчлөх;
4.3.6.Төсвийн төсөл хэлэлцэхэд олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх;
4.3.7.Монгол Улсад мөрдөгдөж буй нягтлан бодох бүртгэлийн стандартыг олон улсын түвшинд хүргэж, Монгол Улсын нэгдсэн стандартад улсын болон хувийн хэвшлийн байгууллагуудын нягтлан бодох бүртгэлийг нийцүүлэх, олон улсын стандартын дагуу санхүүгийн тооллого, тайлангийн системмйн боловсронгуй болгох;
4.3.8.Банк, санхүүгийн байгууллагуудын талаарх болон санхүү, зээлийн бодлогыг боловсронгуй болгож, давуу байдлаа ашиглан иргэд, аж ахуй эрхлэгчдийг чирэгдүүлдэг явдлыг таслан зогсоох;
4.3.9.Банк болон банк бус санхүүгийн байгууллага хууль бус, сэжигтэй мөнгөн гүйлгээ хийгдсэн тохиолдолд холбогдох байгууллагад тогтмол мэдээлэх зохицуулалтыг сайжруулах;
4.3.10.Нийтийн албаны байгууллагуудын санхүүгийн дотоод аудит, хяналт шалгалтын арга ажиллагаа, хариуцлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох хүрээнд эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх;
4.3.11.Аудитын дүгнэлтийн дагуу хүлээх хариуцлага, хариуцлагын механизмыг сайжруулах;
4.3.12.Төрийн аудитын байгууллагын хараат бус байдал, чадавхийг бэхжүүлэн аудитын чанар, үр нөлөөг дээшлүүлэх замаар авлигаас урьдчилан сэргийлэх нөхцөлийг хангахад дэмжлэг үзүүлэх;
4.3.13.Төрийн аудитын байгууллагаас хийсэн аудитын тайлан, дүгнэлт, зөвлөмжийг олон нийтэд ил тод мэдээлэх тогтолцоог боловсронгуй болгох замаар төрийн байгууллага, албан тушаалтны үйл ажиллагаа, түүний үр дүнг иргэд, олон нийтийн хяналтад оруулах;
4.3.14.Баялгийн тэгш хуваарилалтыг хангах.
|
Худалдан авах ажиллагааны цахим тогтолцоог улсын хэмжээнд нэвтрүүлж, нээлттэй, үр ашигтай, шударга, ил тод байдлыг нэмэгдүүлж, тендер зохион байгуулах зардлыг бууруулах, үргүй зардлыг багасгах, худалдан авах ажиллагааны хяналт, хариуцлагыг дээшлүүлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.4.1.Тендерийн үйл ажиллагааг цахим хэлбэрт бүрэн шилжүүлэх;
4.4.2.Худалдан авах ажиллагааны мэргэжлийн байгууллагын удирдлагын тогтолцоог оновчтой болгож, төрийн бүх шатны байгууллага болон төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн худалдан авах ажиллагааг зөвхөн мэргэжлийн байгууллага зохион байгуулах механизмыг бүрдүүлэн, холбогдох журмыг өөрчлөх;
4.4.3.Худалдан авах ажиллагаан дахь нууцлалыг сайжруулах, хариуцлагыг өндөржүүлэх;
4.4.4.Гомдол, маргааныг шалгах журмыг нарийвчлан шинэчлэх, мэргэжлийн байгууллага ирүүлсэн гомдол, маргааны шинж байдлаас хамаарч шийдвэрлэх журмыг тодорхойлох (хэлбэр, агуулга);
4.4.5.Тендер шалгаруулалтын талаар гарсан гомдлыг мэргэжлийн байгууллага шалгаж, шийдвэрээ олон нийтэд ил тод болгох;
4.4.6.Үнэлгээний хороонд орж буй төрийн бус байгууллага, мэргэжлийн холбоодын төлөөлөлд олгох урамшууллыг тодорхой болгох, үнэлгээний хороо нь импортыг орлох Монгол Улсын гарал үүсэлтэй бараа нийлүүлэх тендер ирүүлсэн этгээдэд хуульд заасан хэмжээгээр давуу эрх тооцохыг хэвшүүлэх;
4.4.7.Худалдан авах ажиллагааны төлөвлөлтийг сайжруулах, ил тод болгох, төлөвлөгөөний төслийг урьдчилан олон нийтээр хэлэлцүүлэх эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх;
4.4.8.Шууд гэрээ байгуулах аргачлал, шалгуурыг тодорхой болгох;
4.4.9.Худалдан авах ажиллагааны онцлогт нийцүүлэн, чирэгдлийг арилгах зорилгоор ашиг сонирхлын зөрчлийн мэдэгдлийг бүртгэх програм хангамжид өөрчлөлт оруулж, мэдэгдлийн маягтыг хялбаршуулан шинэчлэн батлуулж мөрдүүлэх;
4.4.10.Санхүүгийн хариуцлагыг дээшлүүлэх, гэрээний үүргээ биелүүлээгүй иргэн, хуулийн этгээдэд хүлээлгэх хариуцлагыг чангатгах, хөндлөнгийн хяналтыг сайжруулах механизмыг бүрдүүлж, хар жагсаалтад байгаа хуулийн этгээд цахим сонгон шалгаруулалтад оролцох боломжийг хязгаарлах.
|
Шүүх эрх мэдлийн болон хууль сахиулах байгууллагуудын шударга, ил тод, хараат бус байдлыг бэхжүүлэх, авлигын эсрэг хамтын ажиллагаа, уялдаа холбоог сайжруулж, үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.5.1.Шүүх эрх мэдлийн хүрээнд шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангах бүх талын арга хэмжээ авах;
4.5.2.Шүүх эрх мэдлийн байгууллагыг улс төрөөс хараат бус байлгах, шүүгч, прокурорыг сонгон шалгаруулах, томилох үйл явцыг улс төрийн оролцоо, нөлөөнөөс ангид, шударга, ил тод явуулах чиглэлээр эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, ёс зүйтэй, шударга, туршлага, ур чадвартай боловсон хүчнээс ерөнхий шүүгч, ерөнхий прокурор зэрэг удирдлагуудыг сонгон шалгаруулдаг тогтолцоог бүрдүүлэх;
4.5.3.Шүүх, прокурорын шударга байдлыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлох;
4.5.4.Удирдах албан тушаалтныг сонгон шалгаруулах журмыг бүх шатанд нэг мөр хэрэгжүүлэх механизмыг бүрдүүлэх;
4.5.5.Шүүгч, прокурорын боловсролын бодлого боловсруулах, сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэх, мэргэжлийн ур чадварыг дээшлүүлэх;
4.5.6.Шүүгч, прокурор аливаа хэргийн нотлох баримтыг өөрийн дотоод итгэл, үнэмшлээр шийдэх тогтолцоо бүрдүүлэх, шүүгчийн ёс зүйн талаар олон нийт рүү чиглэсэн олон нийтийг дэмжсэн эрсдлээс хамгаалсан үйл ажиллагаа явуулах;
4.5.7.Авлига, албан тушаалын гэмт хэргийг хянан шийдвэрлэдэг дагнасан прокурор, шүүгчтэй болох;
4.5.8.Авлигын хэргийн шийдвэрлэлт, шүүгчдийн өмнө нь шийдсэн авлигын гэмт хэргийн шийдвэрлэлтийн мэдээлэлд дүгнэлт хийх механизмыг бүрдүүлэх, төв, орон нутагт ялын бодлого авлигын хэрэг шийдвэрлэлт харилцан адилгүй байгааг анхаарч ажиллах;
4.5.9.Шүүгч, прокурорын нийгмийн баталгааг хангах талаар бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэх, авлигын хэргийг ур чадвар гарган амжилттай мөрдөн илрүүлсэн, шийдвэрлэсэн мөрдөн байцаагч, шүүгч, прокурорыг тусгайлан урамшуулдаг тогтолцоог бүрдүүлэх;
4.5.10.Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх онцгой ажиллагааны журмыг тодорхой онцлог маргаануудад тусгайлан тогтоож өгөх /тухайлбал, газрын маргаан, төрийн албанаас үндэслэлгүй халагдсан, сонгуулийн маргаан гэх мэт/;
4.5.11.Олон нийтийн сүлжээг ашиглан иргэдээс мэдээлэл авах, түгээх арга ажиллагааг нэвтрүүлэх, авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг, зөрчлийн талаар мэдээлэл авах байнгын утас ажиллуулах, мэдээлэл өгч буй иргэн, албан тушаалтныг урамшуулах механизмыг бүрдүүлэх;
4.5.12.Мэдээлэгчийг хамгаалах эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх;
4.5.13.Авлигатай тэмцэх байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх ажлыг судалгаа, үнэлгээний үр дүнд суурилан шат дараатайгаар хэрэгжүүлэх ;
4.5.14.Авлигын эсрэг үйл ажиллагаанд мэдээллийн орчин үеийн технологийг ашиглах, авлига, албан тушаалын гэмт хэргийн илрүүлэлтэд шинжлэх ухаан-технологийн дэвшилтэт арга технологийг нэвтрүүлэх;
4.5.15.Авлигын хэрэг, зөрчлийн шийдвэрлэлтэд тавих хяналтыг сайжруулах зорилгоор хууль сахиулах болон хууль хэрэгжүүлэх байгууллагуудыг нэгдсэн мэдээллийн сантай болгох;
4.5.16.Хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн албан тушаалын хэргүүдийн шийдвэрлэлтийн талаар болон үйлдэгдэж буй албан тушаалын гэмт хэргийн талаар олон нийтэд тогтмол мэдээлэх;
4.5.17.Хууль сахиулах болон хууль хэрэгжүүлэх байгууллагуудын албан хаагчдыг авлига, албан тушаалын гэмт хэргийг олж илрүүлэх, мөрдөн шалгах болон хянан шийдвэрлэх талаар мэдлэг туршлага болон ур чадварыг дээшлүүлэх, тэдгээрийн санхүүгийн болон нөхцөл байдлын нотолгооны мөрдөн байцаах чадавхийг бэхжүүлэх;
4.5.18.Хууль сахиулах болон хууль хэрэгжүүлэх байгууллагын мэргэшсэн боловсон хүчинг сургах сургалтын стратегийг боловсруулан хэрэгжүүлэх;
4.5.19.Хуулийн этгээдийн ашиг сонирхлын үүднээс үйлдэгдсэн албан тушаалын гэмт хэрэг, захиргааны зөрчилд тухайн хуулийн этгээдийн үүрэг оролцоо, субьектив талыг харгалзан үзэж, уг хуулийн этгээдэд хариуцлага тооцох механизмыг бүрдүүлэн, энэ төрлийн гэмт хэрэг дээр ажиллаж буй мөрдөн шалгах болон прокурорын байгууллагын ажилтнуудын мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх;
4.5.20. Хөрөнгө, орлогын болон хувийн ашиг сонирхлын мэдүүлэг гаргагчдын тоог цөөрүүлэх чиглэлээр Авлигын эсрэг хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;
4.5.21.Авлигаас урьдчилан сэргийлэх, түүнтэй тэмцэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээний үр ашиг, авлигын нөхцөл байдлын судалгааг тогтмол зохион байгуулж, үр дүнг үйл ажиллагаандаа ашиглах, ялангуяа, авлигын эсрэг бодлого боловсруулах, нэмэлт, өөрчлөлт оруулах болон хэрэгжилтэд хяналт тавих ажилд ашиглах нөхцөлөөр хангах, үр дүнг олон нийтэд мэдээлэх;
4.5.22.Хахууль өгсөн хүн энэ тухайгаа эрх бүхий байгууллагад сайн дураараа илчлэн ирсэн бол эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлөх талаарх эрх зүйн зохицуулалтыг бүрдүүлж, “хахууль” гэсэн нэр томъёог хуульд тодорхойлох.
|
Хувийн хэвшлийн байгууллагыг өрсөлдөх чадвартай, ил тод, нээлттэй болгох, хувийн хэвшил дэх авлигын эрсдлийг бууруулах, шударга байдлыг хангахад дэмжлэг үзүүлэх, төрийн оролцоог багасган төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагын хамтын ажиллагааг сайжруулах зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.6.1.Хувийн хэвшлийн байгууллагууд бизнесийн ёс зүйн дүрэм боловсруулан мөрдөх;
4.6.2. Хувийн хэвшил дэх авлигаас урьдчилан сэргийлэх, хувийн хэвшлийн нягтлан бодох бүртгэлийн болон аудитын стандартыг бий болгоход чиглэсэн холбогдох судалгаа үнэлгээг үе шаттайгаар зохион байгуулах;
4.6.3.Хувийн хэвшил дэх авлигын асуудлыг судлан тодорхой бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэх буюу Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын болон НҮБ-ын Авлигаас урьдчилан сэргийлэх стандартуудыг хувийн хэвшилд нэвтрүүлэх;
4.6.4.Хувийн хэвшлийн байгууллагууд бэлэн бус төлбөр тооцооны тогтолцоог сайжруулахад идэвх, санаачилга гаргаж ажиллах;
4.6.5.Хувийн хэвшлийн байгууллагуудын авлигын эсрэг сүлжээний үйл ажиллагааг дэмжиж, урамшуулах, Дэлхийн эдийн засгийн форумын авлигын эсрэг түншлэлд нэгдэх санал, санаачилгыг өрнүүлэх;
4.6.6.Хувийн хэвшлийн байгууллагуудыг чадавхжуулж, төрийн зарим чиг үүргийг гүйцэтгүүлэх боломжийг судлан, хэрэгжүүлэх. Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн заагийг тодорхойлох;
4.6.7.Төр, хувийн хэвшлийн болон хувийн хэвшил хоорондын авлигаас урьдчилан сэргийлэх хамтын ажиллагааг өргөжүүлж, аливаа санал, санаачилгыг дэмжиж, хамтран ажиллах;
4.6.8.Хувийн хэвшлийн үйл ажиллагаанд саад бэрхшээл учруулж, дарамт болж байгаа хууль тогтоомж, дүрэм журмын талаарх тэдгээрийн саналыг шийдвэрлэх зохицуулалтыг бий болгох;
4.6.9.Нийтийн албан тушаалтан болон бизнес эрхлэгч хоорондын шууд харилцааг хязгаарлах арга хэмжээ бий болгох;
4.6.10.Картель, шударга бус өрсөлдөөн зэрэг асуудлуудын талаарх эрх зүйн орчинг сайжруулах;
4.6.11.Хувийн хэвшлийн нийгмийн хариуцлагыг өндөржүүлэх;
4.6.12.Хувийн хэвшлийн байгууллага жилийн тайлан, балансаа ил тод олон нийтэд хүргэх;
4.6.13.Монгол орны ашигт малтмалын ордын хайгуул, уул уурхайн хөгжлийн үйлдвэрлэлийн талаарх төрийн аливаа шийдвэр, үйл ажиллагааг олон нийтэд ил байлгах;
4.6.14.Төрийн байгууллага, хувийн хэвшлийн хооронд байгуулах аливаа гэрээ, хэлэлцээрт авлигын эрсдлээс хамгаалах талаар тусгаж байх.
|
Олон нийтийн хяналтыг бэхжүүлэх, энэхүү ажиллагаанд иргэний нийгмийн байгууллагуудын үүрэг, оролцоог ханган баталгаажуулах, идэвх санаачилгыг дэмжих зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.7.1.Төрийн бодлого боловсруулах, хэлэлцэх, батлах зэрэг шийдвэр гаргах бүх шатанд тухайн асуудлаар үйл ажиллагаа явуулдаг иргэний нийгмийн байгууллагуудыг татан оролцуулах нөхцөл боломжоор хангах замаар авлигатай тэмцэх, авлигаас урьдчилан сэргийлэхэд иргэний нийгмийн байгууллагын оролцоог дэмжих;
4.7.2.Төрийн бус байгууллагын үйл ажиллагаа, санхүүжилтыг ил тод, нээлттэй болгох чиглэлээр Төрийн бус байгууллагын тухай хуулийг боловсронгуй болгох;
4.7.3.Төрийн байгууллага, түүний удирдлагын үйл ажиллагаанд төрийн бус байгууллагын оролцох, хяналт тавих, нөлөө үзүүлэх хэлбэр, боломжийг тодорхойлон, энэ чиг үүргээ саад, дарамтгүй гүйцэтгэх бололцоо бүрдүүлэх, тэдгээрээр гүйцэтгүүлэх төрийн үйлчилгээний жагсаалтыг гаргах, төрийн зарим ажил үйлчилгээг төрийн бус байгууллага, мэргэжлийн холбоодод шилжүүлэх нөхцөл боломжийг судалж шийдвэрлэх, хуваарилагдсан санхүүжилтийг ил тод, үр ашигтай зарцуулах, түүнд хяналт тавих механизмыг бүрдүүлэх;
4.7.4.Төрийн бус байгууллагууд гишүүдийнхээ ёс зүйн дүрмийг баталж мөрдүүлэх;
4.7.5.Авлигын чиглэлээр судалгаа хийдэг иргэний байгууллагуудын судалгааны үр дүнг үр ашигтай ашиглах механизмыг бүрдүүлэх;
4.7.6.Авлигатай тэмцэх байгууллага болон төрийн бус байгууллагуудын холбогч гүүр болох Олон нийтийн зөвлөлийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх;
4.7.7.Авлигын эсрэг сүлжээ байгуулах, авлигын эсрэг сүлжээ болон төрийн байгууллагууд, ялангуяа авлигад өртөх эрсдэл өндөр төрийн байгууллагын хамтын ажиллагааг дэмжих;
4.7.8.Төрийн бус байгууллагыг бүртгүүлэхэд хууль тогтоомжийг сахин биелүүлэх, аливаа эрсдлээс хамгаалах чиглэлээр санамж өгөх, холбогдох мэдээ, мэдээллээр хангах;
4.7.9.Авлигаас учирсан эдийн засгийн хохирлыг заавал төлүүлж, төр, иргэн, олон нийтийн эрх ашигт ноцтой хохирол учруулсан бол тухайн этгээдийн өмчийн хэлбэрийг харгалзахгүйгээр хохирлыг нөхөн төлүүлэх талаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрхийг төрийн бус байгууллагад олгох, уг нэхэмжлэлийг улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөх эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох, авлига, албан тушаалын гэмт хэргийг мөрдөн шалгахад мэргэжлийн холбоо, төрийн бус байгууллагуудын туслалцааг авах;
4.7.10.Авлигын нийгмийн хор аюулыг ухуулан таниулах үйлсэд өөрийн сайн дураар оролцож байгаа иргэнийг урамшуулах.
|
Иргэний мэдээлэл олж авах эрхийг баталгаажуулсан хуулийн хэрэгжилтийг хангах, чөлөөт хэвлэл мэдээллийг хөгжүүлэх, мэргэжлийн ёс зүй, хариуцлагыг сайжруулах зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.8.1.Хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын мэдээлэл олж авах, түгээх эрхийг өргөтгөн баталгаажуулах;
4.8.2.Хэвлэл мэдээллийн байгууллага өөрийн эфирийн цаг болон сонины зай талбайн тодорхой хувийг шударга ёс, ёс суртахууны мэдлэг олгох, авлигын эсрэг боловсролын түвшинг дээшлүүлэхэд зориулах явдлыг төрийн зүгээс хөхиүлэн дэмжиж, нийгмийн хариуцлагаа хэрэгжүүлэгч хэвлэл мэдээллийн байгууллагын тоог олшруулах механизмыг бүрдүүлэх;
4.8.3.Авлигын асуудлаар эрэн сурвалжлах сэтгүүл зүйн чиглэлээр ажилласан сэтгүүлчид аливаа дарамт шахалтаас хамгаалах эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох, сэтгүүлчийг мэргэжлийн үйл ажиллагааных нь улмаас эрүүгийн хариуцлагад татах тогтолцоог өөрчлөх, сэтгүүлчийн аюулгүй байдлыг хангах зохицуулалтыг бий болгох;
4.8.4.Хэвлэл мэдээллийн салбарын бие даасан, хараат бус байдлыг хангасан эрх зүйн орчин бүрдүүлэх зорилгоор хэвлэлийн эрх чөлөөг хамгаалж бататгасан агуулга бүхий хуулийг шинээр батлан гаргах, уг өөрчлөлттэй уялдуулан хэвлэлийн эрх чөлөөг хязгаарласан бусад хуульд өөрчлөлт оруулах;
4.8.5.Төрийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд аливаа нийтлэл, нэвтрүүлэг, зар сурталчилгаа, мэдээ мэдээллийг олон нийтэд хүргэх үйл ажиллагааг ил тод, нээлттэй явуулах;
4.8.6.Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын төрийн байгууллага, хувийн хэвшил, иргэдтэй хийдэг гэрээг ил болгох явдлыг урамшуулах, хөхиүлэн дэмжих;
4.8.7.Ёс зүй зөрчсөн асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэн, холбогдох шийтгэлийг ногдуулах зэрэг чиглэлээр ажиллах хэвлэлийн зөвлөл байгуулах асуудлыг судалж шийдвэрлэх;
4.8.8.Телевиз, радиогийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох явц, зах зээлд шинээр нэвтрэх, телевизийн дамжуулах болон дахин дамжуулах зурвасын хуваарилалтыг ил тод болгож, чөлөөт өрсөлдөөнийг дэмжих;
4.8.9.Хэвлэл мэдээллийн салбарт хөрөнгө оруулагч, өмчлөгч-эзнийг нээлттэй зарлаж, нэг хөрөнгө оруулагч болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн оруулах хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь тухайн хэвлэл мэдээллийн байгууллагад хяналт тогтоох боломж бүрдүүлэхгүй байхаар тогтоох.
|
Улс төрийн намын болон сонгуулийн санхүүжилт, санхүүгийн харилцааг сайжруулах, олон нийтэд ил тод, нээлттэй болгох, улс төрийн үйл ажиллагаанд ардчилсан ёс, улс төрийн соёлыг нэвтрүүлэх замаар улс төрийн хүрээний авлигыг бууруулах, шударга ёсыг бэхжүүлэх хууль тогтоох болон гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллагад бизнесийн бүлэглэлийн хууль бус ашиг сонирхол, нөлөөллийг бууруулах, цаашид учирч болзошгүй нөлөөллөөс урьдчилан сэргийлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.9.1.Улс төрийн намын санхүүжилт, түүний тайланг олон нийтэд ил тод, нээлттэй болгох чиглэлээр хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгож, хэрэгжүүлэх механизмыг бүрдүүлэх, хууль бус санхүүжилт авахгүй байх, сонгуулийн тайлан гаргах, санхүүгийн тайланд хийсэн аудитын дүнг мэдээлэх зэрэг үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд хүлээлгэх хариуцлагыг нарийвчлан зохицуулах замаар улс төрийн намын санхүүжилтийн үйл ажиллагаанд тавих хяналтын механизмыг сайжруулах, хуульд байгаа зохицуулалтыг үр нөлөөтэй хэрэгжүүлэх;
4.9.2.Улсын Их Хуралд суудалтай улс төрийн намын санхүүгийн тайланд хөндлөнгийн мониторинг хийж, мэдээлэх тогтолцоо бүрдүүлэх;
4.9.3.Төрөөс олгох улс төрийн намын санхүүжилтийг хүртээмжтэй болгож, парламентад суудалгүй намуудыг хөгжин төлөвших, ашиг сонирхлын бүлэглэлийн нөлөөнд санхүүгийн хувьд автахгүй байх боломжийг бүрдүүлэх;
4.9.4.Сонгуулийн зардлыг багасгах, намын гишүүний хандивын хэмжээг тогтоох, улс төрчдийг хандивлагчдаас хараат бус байлгах замаар сонгуулийн санхүүжилтийн асуудлыг нэг мөр зохицуулах, сонгуулийн маргааныг түргэн шуурхай шийдвэрлэх, сонгогч хурууны хээгээр бүртгүүлэх боломжийг судлан шийдвэрлүүлэх;
4.9.5.Төрийн албаны аливаа томилгооны явцад төрийн өндөр албан тушаалтан болон төрийн өмчийн хөрөнгийн удирдлагыг улс төрийн намын нөлөөллөөр томилох, чөлөөлөх асуудлыг таслан зогсоох;
4.9.6.Төрийн өндөр албан тушаалтнуудын ёс зүйн дүрмийн хэрэгжилтийг сайжруулж, хариуцлага тооцох механизмыг бий болгох, авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг үйлдсэн, зөрчил гаргасан төрийн өндөр албан тушаалтны эрхийг түдгэлзүүлэх, огцруулах, эгүүлэн татах эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх;
4.9.7.Улс төрийн намын дарга, удирдах зөвлөлийн дарга, гишүүд, түүнтэй адилтгах албан тушаалтан хөрөнгө, орлогын байдалд хяналт тавих тогтолцоог бүрдүүлэх;
4.9.8.Төрийн бодлого, шийдвэр гаргахад нийгмийн сонирхлын бүлэг, иргэн оролцох, нөлөөлөх буюу лоббидох үйл ажиллагааны эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох;
4.9.9.Улс төрийн хариуцлагыг өндөржүүлэх болон ил тод байдлыг нэмэгдүүлэхэд иргэн, иргэний нийгмийн байгууллагын оролцоог хангах.
|
Шударга ёсны үзэл санааг төлөвшүүлэн, авлигын нийгмийн хор уршгийг олон нийтэд таниулах бүх нийтийн соён гэгээрүүлэх ажлыг шат дараатай зохион байгуулан авлигын эсрэг эрх зүйн боловсролыг дээшлүүлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.10.1.Олон нийтэд авлигын нийгмийн хор аюулыг ухуулан таниулах, тэдэнд авлигыг үл тэвчих ёс суртахуун төлөвшүүлэх, уг ажиллагаанд татан оролцуулах зорилгоор нийтийн албан тушаалтан, хувийн хэвшил, иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, тэдгээрийн ажилтан, хүүхэд багачууд, оюутан залуучууд, иргэдэд чиглэсэн авлигын эсрэг боловсрол олгох тусгайлсан дэд хөтөлбөрийг баталж хэрэгжүүлэх;
4.10.2.Авлигын эсрэг боловсрол олгох дэд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд олон нийтийн оролцоог өргөжүүлэх;
4.10.3.Авлигын шинжтэй үйлдлийг танин мэдэх, үл тэвчих, шударга иргэнийг төлөвшүүлэх талаар сургууль, нийгэм, гэр бүлээр дамжуулан үндэсний болон орон нутгийн хэмжээнд кампанит ажил зохион байгуулах, их, дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төв, ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын хөтөлбөрт шударга ёс, ёс зүй, ашиг сонирхлын зөрчлөөс сэргийлэх асуудлыг оруулах;
4.10.4.Зорилтод бүлгүүдэд зориулсан сургалтын материал, гарын авлага, сургалтын хөтөлбөрүүдийг боловсруулан, авлигыг үл тэвчих хандлагыг бий болгоход чиглэсэн сургалтыг шат дараатай зохион байгуулах, цахим сүлжээг ашиглах;
4.10.5.Авлигын эсрэг сургалт, сурталчилгаа зохион явуулах мэргэшсэн баг, сургагч багшийг бэлтгэх, үйл ажиллагаанд нь үнэлэлт өгөх, дэмжлэг үзүүлэх ажлыг иргэний нийгмийн байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулах;
4.10.6.Авлигын эсрэг сайн туршлагыг олон нийтэд түгээх.
|
Авлигын эсрэг эрх зүйн орчинг үргэлжлүүлэн сайжруулах, төгөлдөржүүлэх, хууль тогтоомж зөрчсөн буруутай этгээд бүрт хариуцлага ногдуулдаг механизмыг хөгжүүлэн, үр ашгийг нэмэгдүүлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.11.1.НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцийг эрх зүйн харилцан туслалцааны үндэслэл болгон хэрэглэх, эрх зүйн харилцан туслалцааны гэрээг бусад улс оронтой байгуулах ажлыг эрчимжүүлэх, авлигын гэмт хэргийг мөрдөн шалгах, яллах чиглэлээр эрх зүйн туслалцаа харилцан үзүүлэх хүрээнд үр дүнтэй үйл ажиллагааг хангах, эрх зүйн харилцан туслалцааны хүсэлт явуулах болон хүлээн авах үйл ажиллагаанд оролцогч дотоодын байгууллагуудын үйл ажиллагааны уялдаа холбоог сайжруулах;
4.11.2.НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцийг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх чиглэлээр НҮБ-ын Мансууруулах бодис, гэмт хэрэгтэй тэмцэх газартай хамтран ажиллах, олон улсын шинжээчдийг урьж ажиллуулах, тэдгээрийн өгсөн зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх;
4.11.3.НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцийн хэрэгжилтэд өөрийн үнэлгээ хийж, санал боловсруулах;
4.11.4.Бусад улсын авлигатай тэмцэх болон хууль сахиулах байгууллагуудтай хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх; Авлигын улмаас гадаад улсад гарсан хөрөнгийг буцаан авч ирэхтэй холбоотой харилцааг нарийвчлан зохицуулах”,
4.11.5.Гэмт этгээдийг шилжүүлэхтэй холбоотой харилцааг нарийвчлан зохицуулах;
4.11.6.Олон улсын болон бусад улсын байгууллагатай хамтарсан сургалтыг зохион байгуулах;
4.11.7.Авлигын эсрэг олон улсын академитай хамтын ажиллагааг бэхжүүлж, түүний салбарыг Улаанбаатар хотод байгуулах асуудлыг судалж шийдвэрлүүлэх;
4.11.8.Авлигын эсрэг сүлжээ, санал санаачилгуудтай хамтын ажиллагааг эхлүүлэн, нэгдэн орох талаар хүчин чармайлт гаргаж, Азийн хөгжлийн банк/Олон улсын эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын Авлигатай тэмцэх төлөвлөгөө, Мөнгө угаахтай тэмцэх Ази номхон далайн бүлэг зэрэг бүсийн санаачилгыг дэмжих.
|
Авлигын эсрэг хууль эрх зүйн орчинг сайжруулах, хууль тогтоомж зөрчсөн буруутай этгээдэд хариуцлага ногдуулдаг механизмыг сайжруулах, үр ашгийг нэмэгдүүлэх зорилтыг хангах чиглэлээр дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ: |
4.12.1.НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцийн үзэл баримтлалд дотоодын хууль тогтоомжийг нийцүүлэх арга хэмжээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх;
4.12.2.Албан тушаалтныг түдгэлзүүлэх, огцруулах, эгүүлэн татах, нээлттэй сонсгол зохион байгуулах харилцааг хуулиар зохицуулах;
4.12.3.Эрүү, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль, Авлигын эсрэг хууль, Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийг боловсронгуй болгох, хээл хахууль өгсөн этгээдийг хэргээ илчлэн ирсэн тохиолдолд эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлөх, хөнгөлөх асуудлыг хуульчлах;
4.12.4.Хувийн ашиг сонирхлын болон хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийн маягтыг боловсронгуй болгож, мэдүүлгийг цахим хэлбэрээр хүлээн авах тогтолцоонд бүрэн шилжүүлэх;
4.12.5.Нийтийн албаны шинэтгэл, өгөгдлийн сангийн нэгтгэл, төсөв, худалдан авах ажиллагаа, аудит, тусгай сангийн зохицуулалт, чөлөөт хэвлэл, иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг хянан шийдвэрлэх, сонгууль, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх асуудлыг зохицуулсан хууль тогтоомжид нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;
4.12.6.Улс төрийн намын тухай хуулийг шинэчлэх, Улс төрийн намын санхүүжилтын тухай хууль боловсруулж батлуулах;
4.12.7.Авлига, хууль бус үйлдлийн талаар мэдээлсэн албан тушаалтан, иргэнийг урамшуулах, мэдээлэгчийг хамгаалах эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх;
4.12.8.Аливаа зүй бус нөлөөлөл, түүний хэлбэрүүдийг тодорхойлж түүнд хүлээлгэх хариуцлагын эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох;
4.12.9.Хуулиуд хоорондын зөрчлийг арилгах, уялдаа холбоог сайжруулах;
4.12.10.Хууль тогтоомжийн төсөл, бусад эрх зүйн хэм хэмжээ тогтоосон актад авлигын эсрэг дүн шинжилгээ хийдэг журмыг нэвтрүүлэх.
ТАВ. ХӨТӨЛБӨРИЙН ХУГАЦАА, ҮЕ ШАТ, ХҮРЭХ ҮР ДҮН
Үндэсний хөтөлбөрийг 6 жилийн хугацаанд 2 үе шаттайгаар хэрэгжүүлнэ.
5.1. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх эхний үе шат /2015-2018 он/:
5.1.1.Авлигатай тэмцэх эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, нийтийн албанд цогц шинэтгэл хийх үйл ажиллагаа эрчимжсэн байна;
5.1.3.Авлигын эсрэг үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн үнэлгээ ахисан байна;
5.1.4.Цахим үйлчилгээний дэд бүтэц бий болж, төрийн үйлчилгээг цахим хэлбэрт шилжүүлэх бүх алхам хийгдсэн байна;
5.1.5.Шүүх эрх мэдлийн болон хууль хяналтын байгууллагуудын авлигын эсрэг хамтын ажиллагаа, уялдаа холбоо сайжирсан байна;
5.1.6.Зөвшөөрөл олгох зэрэг төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус байгууллага, хувийн хэвшил, мэргэжлийн холбоодод шилжүүлж эхэлсэн байна;
5.1.7.Хувийн хэвшил дэх авлигын эрсдлийг бууруулж, төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагын хамтын ажиллагаа сайжирсан байна;
5.1.8.Шударга байх уур амьсгал нийгэмд төлөвшиж, иргэд өөрт учирч буй бэрхшээл саадыг хууль тогтоомжийн дагуу шийдвэрлүүлэхийг илүүд үздэг болсон буюу хүмүүсийн сэтгэлгээ, хандлага өөрчлөгдсөн байна;
5.1.9.Чөлөөт хэвлэл мэдээллийг хөгжүүлж, мэргэжлийн ёс зүй, хариуцлага сайжирсан байна;
5.1.10.Монгол Улсын Авлигын индексийн утга сайжирсан байна;
5.1.11.Төрийн байгууллагын шударга байдлын түвшин дээшилсэн байна;
5.1.12.Улс төр, хууль хяналтын байгууллагын хүрээний авлигын төсөөлөлд эерэг өөрчлөлт гарсан байна.
5.2.Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хоёр дахь үе шат /2019-2021 он/:
5.2.1.“Транспарэнси Интернэшнл” байгууллагын судалгаагаар Монгол Улсын Авлигын индексийн утга 50 руу ойртсон байна.
5.2.2.Монгол Улсын Авлигын индексийн утга 20 хувиар нэмэгдсэн байна;
5.2.3.Төрийн байгууллагын шударга байдлын түвшин 20 хувиар дээшилсэн байна.
5.2.4.Улс төр, хууль хяналтын байгууллагын хүрээний авлигын төсөөлөл 2 руу дөхсөн эерэг үзүүлэлттэй болсон байна;
5.2.5.Төрийн үйлчилгээний ил тод, нээлттэй байдал хангагдсан байна.
5.2.6.Улс төрийн, хууль хяналтын, шүүхийн байгууллагын хүрээнд авлигатай тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх механизмыг бүрдүүлж, авлигын хэрэг, зөрчлийн мэдээллийг шалгах, мэдээлэгчийг хамгаалахад иргэд хяналт тавих бололцоо бүрдсэн байна;
5.2.7.Авлигад илүү өртсөн салбаруудын болон төрийн дээд түвшинд авлигын хэрэг, зөрчил гарах шалтгаан нөхцөлийг бууруулсан байна;
5.2.8.Хууль тогтоомжийн хийдэл, давхардал арилсан байна;
5.2.9.Олон нийтийн оролцоо, хяналт бэхжсэн байна;
5.2.10.Төр, засагт итгэх иргэдийн итгэл нэмэгдсэн байна.
ЗУРГАА. ХӨТӨЛБӨРИЙН САНХҮҮЖИЛТ
6.1.Хөтөлбөрийн санхүүжилт дараахь эх үүсвэрээс бүрдэнэ:
6.1.1.улсын болон орон нутгийн төсөв;
6.1.2.олон улсын байгууллага, хандивлагч орнуудын зээл, тусламж, төслийн хөрөнгө;
6.1.3.бусад эх үүсвэр.
6.2.Засгийн газар, иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай зардлыг жил бүрийн улсын болон орон нутгийн төсөвт тусгаж батлуулна.
6.3.Цахим үйлчилгээ нэвтрүүлэхтэй холбогдуулан дэд бүтэц бүрдүүлэхэд шаардагдах зарим зардлын тооцоог асуудал хариуцсан агентлагийн саналыг үндэслэн тогтооно.
ДОЛОО. ХӨТӨЛБӨРИЙН ХЭРЭГЖИЛТ, ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ ҮНЭЛГЭЭ, ТҮҮНИЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
7.1.Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангахад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурал, Засгийн газар манлайлан шүүх, прокурор, авлигатай тэмцэх байгууллага, төрийн болон төрийн бус, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, хувийн хэвшил, хөтөлбөрт заасан чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ.
7.1.1.Улсын Их Хурал Үндэсний хөтөлбөрийн биелэлтэд хяналт тавина. Үндэсний хөтөлбөрт тусгагдсан хууль тогтоомжийг баталж, нэмэлт, өөрчлөлт оруулна. Улсын Их Хурлын холбогдох байнгын хороо Үндэсний хөтөлбөрийн жил бүрийн тайланг үр дүнгийн үнэлгээний хамт хэлэлцэж санал, дүгнэлт гаргана. Байнгын хорооноос гаргасан санал, дүгнэлтийн мөрөөр авсан арга хэмжээ, зохион байгуулсан үйл ажиллагаа, тэдгээрийн үр дүнтэй Улсын Их Хурал танилцаж, холбогдох чиглэл өгнө.
7.1.2.Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах ажлыг ерөнхий удирдлагаар хангана. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэд хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах, биелэлтэд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийх салбаруудын төлөөлөл бүхий орон тооны бус Хороо ажиллах бөгөөд Хорооны бүрэлдэхүүнийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч томилно. Хороо нь 9-11 гишүүнтэй байна
7.1.3.Хорооны Ажлын албаны чиг үүргийг Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн Ажлын алба гүйцэтгэнэ. Ажлын алба нь хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангахад дэмжлэг үзүүлэх, санал зөвлөмж өгөх, аргачлал боловсруулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах, хэрэгжүүлэгч байгууллагуудын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах, бүс нутгийн болон олон улсын байгууллагуудтай хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх чиглэлээр хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн талаар Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гишүүдийг тогтмол мэдээллээр хангах, иргэд, олон нийтэд хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн талаар мэдээлэл хүргэх, хэрэгжилтийн байдлыг үнэлэх, хяналт тавих чиг үүргийгл мэдээллээр Хороо нь Үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг үнэлэх шалгуур үзүүлэлт, аргачлалыг баталж, мөрдүүлнэ.
7.1.4.Засгийн газар нь яам, агентлаг, орон нутгийн захиргааны болон нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллагыг Үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангахад нэгдсэн удирдлагаар ханган, уялдуулан зохион байгуулж, тайланг нэгтгэн Ажлын албанд хүргүүлнэ. Үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай зардлыг улсын болон орон нутгийн төсөвт жил бүр тусгана.
7.1.5.Засгийн газраас сайд, агентлагийн дарга нарын баримтлах ёс зүйн кодексийг баталж, үр нөлөөтэй хэрэгжүүлэх нь авлига, шударга бус байдал гарахаас сэргийлэхэд чухал нөлөө үзүүлнэ.
7.1.6.Үндэсний хөтөлбөрийн мэдээллийн нэгдсэн цахим сантай байна.
НАЙМ. ХӨТӨЛБӨРИЙН ХЭРЭГЖИЛТИЙГ ТАЙЛАГНАХ
8.1.Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөнд тусгагдсан арга хэмжээний хэрэгжилтийн тайланг үр нөлөөний үнэлгээний хамт доор дурдсан хугацаанд холбогдох байгууллагад хүргүүлнэ:
8.1.1.Улсын Их Хурлаас байгуулагддаг, Улсын Их Хуралд ажлаа тайлагнадаг байгууллага 02 дугаар сарын 01-ний дотор Улсын Их Хурлын Тамгын газарт;
8.1.2.Улсын Их Хурлаас удирдлага нь томилогддог болон шүүх эрх мэдлийн байгууллага жил бүрийн 02 дугаар сарын 01-ний дотор Ажлын албанд;
8.1.3.Яам, агентлаг, нутгийн захиргааны болон нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага жил бүрийн 02 дугаар сарын 01-ний дотор Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газарт;
8.1.4.Улсын Их Хурлын Тамгын газар, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар нь нэгдсэн тайланг хэрэгжилтийн үнэлгээний хамт, улс төрийн нам, Ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбоо, Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхим буюу хувийн хэвшил, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, төрийн бус байгууллага нь зохион байгуулсан арга хэмжээний талаарх танилцуулгыг жил бүрийн 03 дугаар сарын 01-ний дотор тус тус Ажлын албанд.
8.2.Ажлын алба нэгдсэн тайлан, үнэлгээг жил бүрийн 04 дүгээр сарын 01-ний дотор Хороонд хүргүүлнэ.
8.3.Хороо нь Ажлын албанаас ирүүлсэн нэгдсэн тайлан, үнэлгээ, танилцуулгыг хэлэлцэж, холбогдох саналын хамт Улсын Их Хурлын холбогдох Байнгын хороонд хүргүүлнэ.
8.4.Байнгын хороо нэгдсэн тайлан, үнэлгээ, танилцуулгыг хэлэлцэж санал, дүгнэлт гарган, Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулж олон нийтэд мэдээлнэ.
АГУУЛГА
ХОЁР. МОНГОЛ УЛСЫН АВЛИГЫН НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ.. 4
2.1. Олон улсын судалгааны үр дүн: 4
2.2. Дотоодын судалгааны үр дүн: 5
2.3. Авлигын эсрэг хууль тогтоомж: 6
2.4 Улс төрийн хүсэл зоригийн илэрхийлэл: 7
2.5. Авлигад өртөх эрсдлийн үнэлгээ: 8
2.6. Авлига, албан тушаалын гэмт хэргийн баримтын судалгааны дүн: 9
ГУРАВ. ХӨТӨЛБӨРИЙН ЗАРЧИМ, ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД.. 10
3.3 ХӨТӨЛБӨРИЙН ЗОРИЛТУУД.. 11
ДӨРӨВ. ХӨТӨЛБӨРИЙН ЧИГЛЭЛ.. 12
4.1. ШУДАРГА, ХАРИУЦЛАГАТАЙ, ИЛ ТОД НИЙТИЙН АЛБЫГ БЭХЖҮҮЛЭХ, ЁС ЗҮЙГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХ.. 12
4.2 ТӨРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ НЭЭЛТТЭЙ БАЙДЛЫГ ХАНГАЖ, ХҮРТЭЭМЖ, ҮР АШГИЙГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ.. 14
4.3. ТӨСӨВ, САНХҮҮ, АУДИТЫН ИЛ ТОД БАЙДЛЫГ ХАНГАХ, ХАРИУЦЛАГЫГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ 15
4.4. ХУДАЛДАН АВАХ АЖИЛЛАГААНЫ ХЯНАЛТ, ХАРИУЦЛАГА, ҮР АШГИЙГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ 16
4.7.ИРГЭНИЙ НИЙГМИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ИДЭВХ САНААЧИЛГА, ОРОЛЦООГ ДЭМЖИХ 20
4.8. ЧӨЛӨӨТ ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ, МЭРГЭЖЛИЙН ЁС ЗҮЙ, ХАРИУЦЛАГЫГ САЙЖРУУЛАХ.. 21
4.9. УЛС ТӨРИЙН ХҮРЭЭНД ШУДАРГА ЁСЫГ БЭХЖҮҮЛЭХ.. 22
4.10.АВЛИГЫН ЭСРЭГ БОЛОВСРОЛЫН ТҮВШИНГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ.. 23
4.11.ОЛОН УЛСЫН ХАМТЫН АЖИЛЛАГААГ БЭХЖҮҮЛЭХ.. 23
4.12.ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИНГ ТӨГӨЛДӨРЖҮҮЛЭХ.. 24
ТАВ. ХӨТӨЛБӨРИЙН ХУГАЦАА, ҮЕ ШАТ, ХҮРЭХ ҮР ДҮН.. 25
ЗУРГАА. ХӨТӨЛБӨРИЙН САНХҮҮЖИЛТ. 26
ДОЛОО. ХӨТӨЛБӨРИЙН ХЭРЭГЖИЛТ, ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ ҮНЭЛГЭЭ, ТҮҮНИЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ. 26
НАЙМ. ХӨТӨЛБӨРИЙН ХЭРЭГЖИЛТИЙГ ТАЙЛАГНАХ 27
