Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Байгаль орчин, амьдрах орчны бодлогын зөвлөх Э.ЗОРИГТТОЙ ярилцлаа.
-Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах тухай хуулийн төслийг Ерөнхийлөгч санаачлан УИХ-аар хэлэлцүүлж байгаа. Агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд ямар зохицуулалт хийхээр төсөл боловсруулав?
-Гол зохицуулалт нь гэр хороололд хязгаарлалтын бүс тогтоогоод тэр хэсэгт түүхий нүүрсний хэрэглээг бүрэн хориглох юм. Гэхдээ түүхий нүүрс түлэхийг хориглосноор асуудлыг шийдэхгүй нь мэдээж. Тиймээс цахилгаанаар гэр байшингаа халааж өгөх нөхцөлийг бүрдүүлж өгөх шаардлагатай. Ингэхийн тулд шугам сүлжээг сайжруулах хэрэгтэй. Энэ бүхнийгээ хуульчилж авах гэж байгаа юм. Хууль болгож байж арга хэмжээ авахгүй бол агаарын бохирдлын хэмжээгээр дэлхийд нэгдүгээрт орох боллоо шүү дээ. Хуульд орон нутаг, байгууллага, аж ахуйн нэгж, айл өрх, хувь хүний хариуцлагын асуудлыг тусгаж өгсөн. Хяналтын тогтолцоог ч бүрдүүлж өгсөн.
-Тухайлбал ямар арга хэмжээ авахаар тусгасан бэ?
-Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах хууль тогтоомжид заасан бүрэн эрх, үүргээ биелүүлээгүй эсвэл хангалтгүй биелүүлсэн бол тухайн албан тушаалаас нь огцруулах буюу төрийн албанаас хөөх арга хэмжээ авна гэж заасан. Харин иргэд, өрхийн хувьд агаар бохирдуулах ямар ч төрлийн зүйл шатаахгүй байх, шингэрүүлсэн хий гэх зэрэг байгальд ээлтэй бусад түлшийг ашиглах эрхтэй. Энэ хуулийн төсөлд торгуулийн хэмжээг заагаагүй. Хууль батлагдчихвал хуулийг дагаж мөрдөх журам дээр айл өрхөд ногдуулах торгуулийн хэмжээг тусгаад өгчихнө.
-Хязгаарлалтын бүсийг хаагуур тогтоож байна вэ?
-Энэ төслөөр III-IV хорооллын арын гэр хороолол, Зурагт, Зуун айлын орчмыг хязгаарлалтын бүст оруулж байгаа. Өөрөөр хэлбэл Улаанбаатар хотын салхины дээд чиглэлд байгаа айл өрхийн түүхий нүүрсний хэрэглээг эхний ээлжид хориглож байгаа юм.
-Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах тухай хуулийг баталж, хэрэгжүүлж эхэлснээр агаарын бохирдол хэдэн хувиар буурах вэ?
-Бидний тооцоолж байгаагаар 20-30 хувь буурна. Гэхдээ энэ нь агаарын бохирдлыг бууруулах олон аргын зөвхөн ганц алхам юм. Хамгийн гол нь хуультай болсноор бодитой ахиц гарна гэж үзэж байгаа. Түүнээс биш утааг бууруулна гэж олон жил ярьсан ч үр дүн бага л байна шүү дээ. Хуульд заасан бас нэг чухал зохицуулалт бий. Энэ нь Ерөнхийлөгчийн дэргэд агаарын бохирдлыг бууруулах үндэсний хороо байгуулж байна. Хороо 2-3 хүний цомхон бүтэцтэй ажиллах бөгөөд үйл ажиллагаагаа Ерөнхийлөгчид тайлагнадаг байх юм. Хорооны гол зорилго нь агаарын бохирдлын эсрэг улс даяар явуулж буй бүх үйл ажиллагааг уялдуулах юм. Одоогоор ингэж уялдуулж байгаа газар байхгүй учраас саармагжаад байна. Тухайлбал, Агаарын чанарын алба гэхэд нийслэлийн бүтцэд байдаг. Мэргэжлийн хяналтынхан зөвхөн хэмжилт хийдэг. Гадаад, дотоодын төслүүд тус тусдаа хэрэгжүүлээд яваад байдаг. Хоорондоо уялдаатай ажиллахгүй байгааг нэг цэг дээр зангидах зорилготой юм.
-Цахилгааны шөнийн тарифийг тэглэх, бууруулах талаар төсөлд хэрхэн тусгасан бэ?
- Хуульд шөнийн тарифийг оройн 18.00 цагаас өглөөний 8.00 цагийн хооронд нэг киловаттыг нь 20 төгрөг байхаар тусгасан. Энэ нь зөвхөн санал. Яг бодит тарифийг Эрчим хүчний зохицуулах газар шийднэ. Гэхдээ шөнийн тариф хэдэн төгрөг байх нь эхний асуудал биш. Юун түрүүн цахилгаанаар найдвартай хангах дэд бүтэц чухал, үүний дараа айл өрхийн өөрсдийн бэлтгэл, хариуцлага чухал нөлөөтэй. Айл өрх гэр, байшингаа дулаалж урьдчилсан бэлтгэлээ хангахгүй тохиолдолд үнэгүй цахилгаанаар хангаад ч үр дүн гарахгүй. Тиймээс иргэдийн өөрсдийнх нь хариуцлага, бэлтгэл ажил чухал байгаа юм. Тэвнийн чинээ нүхээр тэмээн чинээ салхи гэдэг. Бид утааг бууруулах чиглэлээр гэр хорооллын айлуудаар ороход байшин, гэр, тэр ч байтугай цонхоо дулаалаагүй айл таарсан. Ийм айлыг дотроос нь мянга сайн халаагаад нэмэргүй. Тиймээс хуульд заасан шалгуурыг хангасан айл өрхийг хямдралтай цахилгаанаар хангана.
-Хүссэн бүх айл цахилгааны үнийн хөнгөлөлтөд хамрагдахгүй гэсэн үг үү?
-Хуулийн төслийн агаарын бохирдлыг бууруулахад иргэний оролцоо, урамшуулал гэсэн хэсэгт тодорхой заасан. Стандартын шаардлага хангасан дулаалгатай гэр, сууцтай, цахилгаанд холбогдон цахилгаан болон шалны халаагуур хэрэглэж байгаа, шингэрүүлсэн хийн түлш ашигладаг халаалттай, газрын гүний дулаан, нар салхины болон бусад сэргээгдэх эрчим хүч хэрэглэж байгаа, стандартад нийцсэн шахмал болон утаагүй түлш болон хагас коксжуулсан түлш, сайжруулсан зуух, утаа шүүгчтэй, цахилгаан бага зарцуулдаг сүүн болон өдрийн гэрэл хэрэглэж байгаа гэсэн нөхцөлд цахилгаан эрчим хүчний урамшуулал эдлүүлнэ. Нэг ёсондоо хэн бодитойгоор цахилгаан хэмнэж, гэрээ дулаалж чадна тэр өрх хямд цахилгаан хэрэглэнэ. Бүх айлд хавтгайруулан өгөхгүй гэсэн санаа юм.
-Хууль батлагдахаас өмнө иргэд хувийн бэлтгэлээ базааж байх хэрэгтэй юм байна, тийм үү?
-Тэгэлгүй яах вэ, иргэд тодорхой үүрэг хүлээх ёстой шүү дээ. Улаанбаатарынхан бүгд нэг л агаараар амьсгалж байгаа юм чинь зөвхөн төрийн байгууллага нь үүрэг хүлээгээд бусад нь хүлээдэггүй байж болохгүй. Ер нь иргэд хариуцлага хүлээдэггүй хавтгайрсан үзэгдэл байдаг.
-Энэ хуулийн төсөл зөвхөн нийслэлд л хамаатай юу. Орон нутаг, аймгийн төвүүд ч утаатай болж, агаарын бохирдол нэмэгдэж байгаа шүү дээ?
-Хуулийн төсөл бол нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах тухай. Ойрын хугацаанд маш тулгамдсан, нийт хүн амын хагасаас илүү хувь нь амьдарч байгаа учраас нэн даруй шийдэх ёстой гэж үзэж байгаа юм. Ер нь аймгийн төвүүд тэр дундаа Ховд, хотын алслагдсан дүүргүүдээс Багануур маш их утаатай болсон байна лээ. Манайхны энгэр газар гэрээ барьдаг уламжлалтай холбоотой юм уу, суурин газрынхаа салхины дээд талд буюу хойд талаараа гэр хорооллоо төлөвлөчихдөг. Эрдэнэт, Дарханы баруун, хойд талд гэр хороолол үүссэн байна. Тэгэхээр хот суурин газрынхаа төлөвлөлтөд анхаарч, дахин төлөвлөхгүй бол цаашдаа Улаанбаатар гэлтгүй бусад суурин газарт ийм нөхцөл байдал үүсэх нь тодорхой болсон.
