Улсын Их Хурлын дарга Д.Дэмбэрэл Төрийн ордонд хоёр дахь өдрөө үргэлжилж байгаа “Шүүх эрх мэдлийн шинэчлэл ба шударга ёс” сэдэвт үндэсний чуулганд оролцогчдод илгээлт ирүүлж, чуулганы ажиллагаанд амжилт хүслээ. Улсын Их Хурлын дарга илгээлтдээ, Улсын Их Хурал “Монгол Улсын шүүх эрх мэдлийн стратеги төлөвлөгөө”-г баталснаас хойш өнгөрсөн 11 жилийн хугацаанд Та бидний үйл ажиллагаанд чамлахааргүй амжилт гарч, ахиц дэвшилд хүрлээ. Нийгмийн хөгжлийн өнөөгийн хурдац нэмэгдэн түүнээс үүдэн шинэ шаардлага, эрэлт хэрэгцээ урган гарч, шүүх эрх мэдлийн байгууллагуудын өмнө илүү өндөр зорилт тавигдах боллоо.
Хууль хяналтын болон шүүхийн байгууллагын үйл ажиллагаанд хүмүүнлэг, ардчилсан эрх зүйт төрийн тогтолцоонд нийцсэн дэвшилтэт арга барил нэвтрүүлэн олон нийтийн итгэлийг хүлээх, шударга ёсыг жинхэнэ утгаар нь төлөвшүүлэн тогтоохыг иргэд, олон түмэн хүсэн хүлээх боллоо. Энэ нь ч зүй ёсны хэрэг ээ. Ард иргэдийн дунд хууль сахиулагчдын зүгээс шударга ёсны зарчмыг баримтлахыг илүүтэй хүсч байна. Монгол Улсын иргэний үндсэн эрх бол “шударга шүүхээр шүүлгэх” эрх юм. Үүнийг бид Үндсэн хуульдаа тунхагласан билээ.
Шударга бус байдал, авлига, сонирхлын зөрчлийн нийгэм дэх тархалт нь хуулийн байгууллага хоорондын үйл ажиллагааны уялдаа, хамтын ажиллагааг хангах, шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийг улам шуурхай, тууштай хэрэгжүүлэх шаардлагыг ч бас нөхцөлдүүлж байна. Ийнхүү хуулийг хэлбэрэлтгүй зөв сахин мөрдөх, шударга ёс, эрх тэгш байдлыг хангах нь юуны түрүүнд шүүх эрх мэдлийн хүрээний чухал зорилт болон тавигдаж байна.
Хэрэг шалгах, хяналт тавих, таслан шийтгэх, шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагаанд шударга ёс ямар нэг хэмжээгээр алдагдан, ялын тэнцвэргүй байдал гарч, зарим этгээдэд ял завшуулсан атлаа ялимгүй хэрэг үйлдсэн иргэнд ял нь хатуу оногддог, эрх мэдэлтэй, хөрөнгө мөнгөтэй хүмүүст хариуцлага тооцохгүй, асуудлыг займруулан замхруулдаг гэсэн шүүмжлэл иргэдийн дунд олонтаа гарах болсныг Та бүхэн анхааралдаа авах биз ээ. Хараат бус байх нь шүүх эрх мэдлийн оршин тогтнох, шүүн таслах үйл ажиллагааг хөндлөнгийн ямар нэгэн нөлөөлөлгүй шударга явуулахад баримтлах үндсэн зарчим юм. Шүүн таслах ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдлыг хангахад чиглэсэн арга хэмжээг ч зохих түвшинд нэвтрүүлэх шаардлагатай байна.
Шүүгч, прокурор, мөрдөн байцаагч, хэрэг бүртгэгч, шийдвэр гүйцэтгэгч нарын ажил, амьдралын хэвийн нөхцөлийг хангахуйц нийгэм, эдийн засгийн баталгаагаар хангах, улс төрийн нөлөөлөл, оролцооноос хамгаалах зэрэг асуудлыг цогц байдлаар авч шийдвэрлэх нь зүйтэй. Хараат бус байдал нь зөвхөн хуулиар хүчлэн тогтоогддог зүйл биш ээ. Хууль сахиулах байгууллагын ажилтнууд өөрсдөө хараат бус байхын тулд мэдлэгтэй, чадвартай, мэдээлэлтэй, ашиг сонирхлын зөрчилгүй, мэргэжлийн өндөр ур чадвар, ёс зүй, харилцааны соёлтой байх ёстой болно. Энэ шаардлагыг эс хангавал бусдын нөлөөнд үл автах хувь хүний чадамж дутагдахсан билээ.
Шүүх эрх мэдлийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулж буй эрх бүхий ажилтнуудын албаны ёс зүйг дээшлүүлэхэд чиглэсэн стандарт гаргаж мөрдүүлэх явдал чухлаар шаардагдаж байна.
Өнөөгийн эрх зүйт, ардчилсан нийгмийн үндсэн үзүүлэлт болох “Хүнийг, хүний эрхийг бүх талаар дээдлэх”, “Гэм буруугүй бол хэнийг ч шийтгэж үл болно” гэсэн зарчмыг хэлбэрэлтгүй баримтлан ажиллах ёстой.
Иргэдэд шүүх, хууль хяналтын байгууллагуудаас хүндрэл, чирэгдэл багатай, түргэн шуурхай үйлчилгээ үзүүлэхэд тэдгээрийн бүтэц, зохион байгуулалт, удирдлагын менежментийг боловсронгуй болгох нь зүйтэй гэж үзэж байна гээд Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан шүүх эрх мэдлийн байгууллагуудын харилцан тэнцвэртэй, харилцан хамааралтай байдлыг өнөөгийн нөхцөл, шаардлагад нийцүүлэн шинэчлэн тодорхойлж, шинэтгэлийн хөтөлбөрийг хамтын оюун бодол, ухаанаар олон талаас нь хэлэлцэж оновчтой, үнэтэй санал санаачилга гаргана гэдэгт итгэж буйгаа илэрхийллээ
