Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж нийслэлийн иргэдтэй өнөөдөр Төрийн ордонд уулзаж, өөрийн баримталж хэрэгжүүлж байгаа бодлого, үйл ажиллагааны тухай ярьж танилцуулсны дараа хүмүүсийн асуултад хариуллаа. Уулзалтад 800 гаруй иргэн оролцов. Уулзалтыг гурван цагийн хугацаатай төлөвлөсөн ч асуулт тавих хүсэлтэй иргэд олон байсан тул уулзалтыг сунган таван цаг үргэлжлэв. Иргэдтэй хийсэн энэ уулзалт тэдэнд асуултаа бичгээр тавих төдийгүй олон хүн Ерөнхийлөгчид хандан захидал, өргөдлөө шууд өгөх боломжийг бас олгосон юм.
Уулзалтыг нээж Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Д.Баттулга хэлэхдээ “Өнгөрсөн 2010 оны уулзалтаар нийслэлийн иргэдээс нийтдээ 120 гаруй санал хүсэлт тавьсан. Үүнийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар нийслэлийн удирдлагуудтай хамтран тусгай төлөвлөгөө гарган ажиллаж 90 гаруй хувийг нь шийдвэрлэсэн байна. Уулзалтын үеэр нийслэлийн агаарын бохирдол, дулаан, хог, гамшгийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх, ажлын байр нэмэгдүүлэх, оюутны төлбөр, их дээд сургуулиудын сургалтын чанар, архидан согтуурах ундааны хэрэглээ, газрын маргаан, авто замын түгжрэл зэрэг нийслэл болон Монгол Улсын хэмжээний тулгамдсан асуудлуудыг хөндөн тавьсан байдаг.
Эдгээрээс ч олон асуудал өнөөдрийн уулзалтаар хөндөгдөнө гэж бодож байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч нийслэлийн иргэдтэй жил бүр уламжлал болгон ийнхүү уулзаж байхаас гадна “Иргэний танхим” байгуулсан. Тэр танхимын үйл ажиллагаанд манай иргэд идэвхтэй оролцож ирлээ. Өнгөрсөн онд “Иргэний танхим”-д улс орны томоохон асуудлуудаар 105 удаа хэлэлцүүлэг хийж, 5000 гаруй иргэн оролцон санал бодлоо хэлсэн байдаг юм. Та бүхнийг энэ уулзалтад идэвхтэй оролцохыг урьж байна” гэв. Тэрээр мөн Ерөнхийлөгчийн багт ямар хүмүүс ажилладгийг танилцуулсан юм.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үг хэлэхдээ тодорхой асуудлуудад иргэдийн анхаарлыг төвлөрүүлэв.
Эхнийх нь аюулгүй байдал, нийтлэг эрх ашгийн асуудал байлаа. Байгаль, цаг агаар сайхан байх нь монголчуудын сэтгэл санаанд нөлөөлдөг. Бог мал төллөж дуусч, бод мал төллөж эхэлж байна. Нялх ногоо цухуйж, манай ногоочид хаврын бэлтгэлдээ гарч байна. Монгол Улсын өөрийнх нь онцлог бий. Ажил амжуулах хугацаа бага, зун найр наадам нь давхацдаг.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн эрх үүрэг, Үндсэн хууль, бусад хуулиар зохицуулагдсан байдаг. Нэгэнт ард иргэдээсээ сонгогдон ажиллаж буй учраас Их Хурал, Засгийн газартайгаа зөвшилцөж ярилцах шаардлага байдаг. Аливаа орны төрийн тэргүүн, Ерөнхийлөгчийн нэн тэргүүнд анхаардаг чухал асуудал нь улс орны нийтлэг эрх ашиг. Ноднин Их Хурал миний санаачилсан Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалыг баталсан. Төрийн болон аливаа байгууллагад ажиллаж байгаа иргэд энэ үзэл баримтлалын хүрээнд шийдвэр гаргаж, үйл ажиллагаагаа явуулах ёстой хэмээн Ерөнхийлөгч анхааруулав.
Шүүх эрх мэдлийн шинэчлэлийг гүнзгийрүүлэх асуудлыг дурьдаж, энд шударга ёс хэрэгтэй байгааг өгүүллээ. Газар хөдлөлттэй холбоотой асуудлыг хөндөхдөө “Иргэд миний амьдарч байгаа байшин газар хөдлөлтөд хэр тэсвэртэй вэ, тийм аюул болоход яаж амь нас, эрүүл мэндээ аваад гарах вэ гэдгээ мэддэг байх ёстой. Энэ асуудлыг ҮАБЗ-ийн хүрээнд байнга ярьж чиглэл өгч байгаа” хэмээлээ.
Ашигт малтмалтай холбоотой асуудлын талаар ярихдаа “2005 оноос эхэлж нэлээн эрчимтэй ярьж буй сэдвийн нэг. 1993 оноос хойш эхэлж Монгол Улс ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл олгож эхэлсэн байна. 18 жилийн хугацаанд нийтдээ ашигт малтмалын хайгуулын 15 мянган зөвшөөрөл өгчээ. Нэг үе энэ зөвшөөрлийн хүрээ Монголын газар нутгийн 46 хувьд хүрч байсан. Энэ байдал нийтийн эрх ашгийг хөндсөн юм. Эрс арга хэмжээ авахгүй бол болохгүй байсан. Тийм учраас ашигт малтмалын хайгуулын лицензийг зогсоо гэдэг шийдвэр өгсөн. УИХ-аас шийдвэр гарч сунгаад өнөөдрөөр дуусч байгаа. Ингэж хугацаа тавьсан нь байгаа юмныхаа учрыг нь олъё гэсэн юм. Энд ашигт малтмалын хууль шинээр гартал нь дахиад энэ хайгуулын зөвшөөрлийг сунгах байх.
Манай уул уурхай цүнхнийх болж хувирсан. Цүнхнээс цүнхэнд дамжиж лиценз наймаалагдаж байна. Тийм учраас үүнийг Төрийн тэргүүний хувьд анхаарах зайлшгүй шаардлага тулгарсан юм. Улс орны аюулгүй байдал, монгол хүний аюулгүй байдал гэдэг утгаар нь. Монгол хүн аюултай орчинд амьдарч байгаа бол Монгол Улс аюултай орчинд байна гэж ойлгох хэрэгтэй” гэлээ. Ерөнхийлөгч цааш нь ярихдаа “Иргэдийн эрх чөлөө, орон нутгийн эрхийн асуудал байна. Иргэн нь оролцдоггүй иргэний нийгэм гэж байх ёсгүй. Гэтэл иргэд төр засгийн шийдэлд оролцож чадахгүй байна. Иргэний оролцоо бол өргөн ойлголт. Их хуралд сонгогдож байна. Төрийн байгууллагад ажиллаж байна. Энэ чинь иргэний оролцооны нэг хэлбэр. Гэхдээ үнэхээр ажил явахгүй бол иргэд тулгаж шаардах эрхтэй. Ингэж байж улс орны тайван амгалан байдал хангагдана. Хөгжлийн төвд хүнээ тавих ёстой. Хөгжлийн төвд хүнээ тавьж байгаа бол хүн өөрөө бүтээлч байдаг. Эрхтэй болсон хүн бүтээлч байдаг. Иргэн нь оролцдог, иргэн нь амьдралаа сайн сайхан авч явдаг байх ёстой. Ямар учраас иргэний амьдрал муу байна вэ. Иргэний оролцох эрхийг нь өгөөгүй байгаатай холбоотой. Эрхийг нь шилжүүлэх асуудал төрийн ордон, Их Хурлын танхимд, Засаг дарга нар дээр гацчихаад байна. Иргэддээ тэр эрхийг нь өгчих. Үндсэн хөрөнгийн татварын эрхийг нь өгчих. Тэр нь эргээд орон нутагтаа ордог байг. Төлсөн татвараараа дамжуулж иргэн нь төртэйгөө харьцдаг юм. Манай сум, хороонд яагаад гэрэлгүй байна, дүүрэгтэйгээ би юу ярих вэ. Хот миний татварын 20 хувийг авдаг, үүнийг хотын удирдлагатай ярина гэх мэтээр. Удирдах ажил хийж буй хүн өөрийнхөө үйлдлээр үлгэрлэж байх хэрэгтэй. Зөв үнэлэмж чухал.
Ард түмний, иргэний оролцоо байх ёстой учраас “Иргэний танхим” байгуулсан. Их хурлаас шийдэж байгаа гол гол асуудлыг “Иргэний танхим” дээр ярьдаг. Ийм танхим байгуулаад олон газар ажиллаж байна. Иргэдээ оролцуулаад шийдэхээр янз бүрийн толгойн өвчин гардаггүй юм. Иргэдийн оролцоог хуульчлах хэрэгтэй. Иргэний нийгэм л юм бол бид иргэдээ оролцуулж шийддэг байх хэрэгтэй. Ардчилсан нийгэмд шүүмжлэл байлгүй яах вэ. Шүүмжилж, сүүдрээ олж харж байвал цаашаа явна.
Иргэний үндсэн нутаг нь орон нутаг. Түүнээс биш энэ ордон биш. Тэр үндсэн нутагтаа үндсэн эрхээ эдлэх хэрэгтэй” гэж хэллээ.
Ерөнхийлөгчийн хөндсөн дараачийн асуудал бол шударга ёсны тухай байв. Нэг Ерөнхийлөгч сонгоод тайвширч болохгүй. Та өөрөө шударга байх ёстой. Шударга ёс гэдэг бол бүх нийтийн баялаг. Шударга бус байдал, авлигалд та дандаа мөнгө төлж байдаг. Шударга бус юманд төлсөн мөнгө татвар болдоггүй. Нийтийн эрх ашгийн төлөө зарцуулагдахгүй. Шударга ёс гүйцэтгэлийг шаарддаг. Тиймээс өнөөдөр ажиллаж байхдаа шударга бай. Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Ерөнхийлөгч байхдаа шударга бай. Их Хурал хуулиа баталж байхдаа дандаа шударга ёсны талд бай. Засгийн газар шийдвэр гаргахдаа шударга бай. Хамгийн гол нь ажиллаж байгаа албан тушаал дээрээ байхдаа л шударга бай гэж би хэлээд байна.
Ерөнхийлөгчөө нийгэмд шударга ёс тогтоохын төлөө ажиллаарай гэдгийг би өглөө бүхэн санаж босдог. Ингэж багийн даргаасаа эхлээд хүн бүхэн, дарга бүр чадвал монголд шударга ёс тогтоно. Жирийн иргэнд ял их, албан тушаалтанд бага ноогддог. Шударга ёсны хуулийн төслийг би жилийн өмнө санаачлан өргөн барьсан, одоо болтол Их Хурал хэлэлцээгүй байна. Шүүх эрх мэдлийг гүнзгийрүүлэх үндэсний чуулган сайхан болсон. Хүлээс нь тайлагдсан шүү. Хийх юм байна гэдгийгээ ч ойлгосон. Манай эрдэмтэн, судлаачид маш их идэвхтэй оролцсон. Шүүхийг тойрсон 5 том асуудлаар хуулийн төсөл боловсруулсан байгаа. Түүн дээрээ хүмүүсийн гаргасан саналуудыг тусган Их Хурал руу оруулах хэрэгтэй байна. Төслүүд дээр бид өдөр шөнөгүй ажиллаж байгаа хэмээн Ерөнхийлөгч хэлэв.
Байгаль орчны асуудлаар тэрээр хэлэхдээ “2000 жил биднийг энэ дэлхий сайхан байлгасан. Дэлхийн дулаарал бий болж, далайд ойрхон байдаг нь живэх нь. Яавал бид тэсэж үлдэх вэ. Байгалийг захирдаг юм гэж байхгүй. Энэ байгаль хүмүүсийн үйл ажиллагаанаас болж байна. Янз бүрийн муу муухай юм чинь хэмжээнээсээ хэтрээд, дэлхий маань буузны жигнүүр шиг болчихсон. Зун ч, өвөл ч хаяагаа манасан дэлхийд бид амьдарч байна. Хагас сайнд орсон бороо 7 хоног ордог байсан. Шиврээ бороо одоо байхгүй болсон. Ганцхан аадар болж хувирсан. Хувингаар гэнэт ус асгаж байгаа юм шиг л болсон.
Утаатай холбоотой асуудлаар хууль гаргууллаа. Ганц зүйлийг ойлгож авах хэрэгтэй. Утаатай өвөл тэмцдэггүй юм. Утаатай зун тэмцдэг юм. Утаагүй үед нь тэмцэх ажлаа хийдэг юм. 5 дугаар цахилгаан станцынхаа асуудлыг одоо л шийдэх хэрэгтэй. Би энэ зун 7 дугаар сард ажлыг нь эхлүүл гэдэг үүрэг өгсөн. Эхлэхгүй л байна. Утааны асуудал дээр хариуцлагын асуудал чухал. Албан тушаалтны хариуцлагын асуудлыг хуулийн төсөлд тусгаад өгсөн чинь Их Хурал тэрийг нь хасаад баталчихаж байгаа юм. Утаа арилахгүй байгаа бол албан тушаалтнуудын хариуцлагын асуудал. Утаан дээр шаардлагатай мөнгийг Их Хурал баталж өгөх хэрэгтэй. Утааны төсвийн асуудлыг заавал энэ 5 дугаар сард багтааж шийдэх хэрэгтэй шүү. Гэхдээ мөнгө төсөв хүлээлгүй хийх ажил бий. Стандарт тогтоох, бүсчлэл бий болгох гээд ажил байна. Улаанбаатар дарьтай торх болж хувираад байна. Энэ хот хүн зүглээд, дурлаад байх газар биш. Дээрээс нь энэ байгалийг муутгадаг нэг зүйл бол ашигт малтмалтай холбоотой асуудал” гэсэн юм.
Монгол хүний асуудал, ёс заншлын асуудал, монгол бахархлын асуудлыг бас тэрээр хөндөн ярихдаа “Монгол хүн гэдгээрээ бахарх. 2010 оны 10 дугаар сараас эхлээд монгол ёс заншилтай холбоотой хичээл бүх сургуульд заана. Иргэний үүрэгтэй холбоотой асуудлыг багаас нь заана. Эрүүл мэнд, спортын асуудал ч чухал.
2010 онд төрсөн хүүхдийн тоо 2009 онд төрсөн хүүхдийнхээс бага гарч байна. Монгол яахаараа хүн амаа өсгөж болдоггүй юм бэ. Монголын хүн ам 5 сая болчихвол сайхан байна. Энэ боломжийг бий болгох хэрэгтэй.
Архидалт байна. Энэ бол эмгэнэл, аюул. Төрснөөсөө эхлээд өөд болтлоо бөөн баяр, бөөн архидалт. Энэнээсээ болиоч ээ. Сургуульд орлоо, төгслөө, шагнал авлаа архидалт. Энэ бол муу ёр. Сая би хөдөө явахдаа сайхан байлаа. Ямар ч архигүй явлаа, Одоо хуримын ордон хүртэл сүүтэй хурим хийдэг болсон. Хуримаа хар усаар эхлүүлбэл ямар өөдтэй болох вэ дээ. Оюутнууд сүүтэй төгсөлт хийж байна. Одоо бүх ёслолыг архигүй хийх хэрэгтэй. Уул овоондоо сүү өргө. Наадмын хүлээн авалтад архи, пиво байхгүй байна. Айраг, сүүгээ тавиад болоо шүү дээ. Энэ хороос ойрын жилүүдэд салах ёстой.
Бид бурхнаас заяасан газар нутаг дээрээ байна. Бид ямар нэгэн ард түмнээс муугаа хайх хэрэггүй. Өөрсдөөсөө муугаа хайх хэрэгтэй.
Бидний цаашдын зам сайн юмаа баталгаажуулаад, муу юмаа засаад явах. Газар бүрт ингэж ажиллах хэрэгтэй гэлээ.
Монгол Улс одоо дэлхийн 148 оронтой дипломат харилцаатай боллоо. Бүх улстай дипломат харилцаатай болъё гэж бодож байгаа. Дотоод асуудал нь гадаад асуудал, гадаад асуудал нь дотоод асуудал болж байдаг манай оронд ингэх зөв гэж бодож байна хэмээн Ерөнхийлөгч үгээ төгсгөв.
Ингээд иргэд асуултаа асууж, Ерөнхийлөгч хариулж эхэллээ. Тэд өөрсдөд нь болон нийгэмд тулгамдсан олон асуулт асуухын зэрэгцээ “Ерөнхийлөгч өө, та сайн ажиллаж байгаа шүү, бид их баярлаж байгаа, улам сайн ажиллаарай” хэмээн урмын үг үе үе хэлж байв. Бүтэн таван цаг уулзсан хэдий ч асуух, уулзах, хүсэлтэй хүн олон үлдлээ. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Д.Баттулга хүмүүст бичгээр асуултаа өгөөрэй хэмээн хэлж байлаа. Ийнхүү уулзалт халуун дулаан, илэн далангүй уур амьсгалд боллоо.
