Эрүүл мэндийн салбарт хөтөлбөрт суурилсан санхүүжилтийн тогтолцоог нэвтрүүлэх нь сэдэвт хэлэлцүүлэг Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх “Иргэний танхим”-д өнөөдөр боллоо. Энэ арга хэмжээ дээр Дэлхийн банкны эдийн засгийн чадавхийг бэхжүүлэх техник туслалцааны төслийн зөвлөх, доктор А.Энхбат “Үндэсний стратегийн төлөвлөлтийн тогтолцоо”, Олон улсын валютын сангийн зөвлөх Жентри Дэвид “Эрүүл мэндийн салбар дахь хөтөлбөрт суурилсан санхүүжилт”, Анагаах ухааны хүрээлэнгийн захирал, академич Н.Баасанжав “Монгол Улсад зонхилон тохиолдож байгаа өвчлөлийн байдал, түүнийг бууруулах арга зам”, “3 дугаар зэрэглэлийн клиникийн эмнэлгээр эмчлүүлэгчдэд хийсэн судалгааны үр дүн”, Төслийн эрүүл мэндийн эдийн засагч Ц.Нацагдорж “Азийн хөгжлийн банкны Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр 3 төслийн хүрээнд хийгдэж буй Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн ажлууд ба санал болгож буй шинэчлэлийн бодлого”, Эрүүл мэндийн яамны газрын дарга С.Энхболд “Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбарын өнөөгийн байдал, бодлого”, Сангийн яамны зарлагын хэлтсийн дарга Б.Нямаа “Эрүүл мэндийн санхүүжилтийг сайжруулах санал”, Монголын мянганы сорилтын сангийн эрүүл мэндийн төслийн захирал А.Мөнхтайван “Эрүүл мэндийн шинэ бодлого”, тус сангийн төслийн зөвлөх С.Сонин “Эмнэлгийн байгууллагыг өөрчлөн зохион байгуулах нь”, Эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны их сургуулийн захирал Ц.Лхагвасүрэн “Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил –эргэцүүлэн бодож шүүн тунгаахуй”, Эрүүл мэндийн сайдын зөвлөх Д.Чимиддагва “Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн тогтолцоог боловсронгуй болгох нь”, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Л.Дашдорж “Эрүүл мэндийн салбарт хөтөлбөрт суурилсан санхүүжилтийн тогтолцоог нэвтрүүлэх нь” гэсэн итгэл, мэдээлэл хийв.
Илтгэл тавьж, мэдээлэл хийсэн хүмүүс эрүүл мэндийн салбар ганцаараа хуучин нийгмийн тогтолцоогоо хадгалсан хэмээн шүүмжиллээ. Тэдний хэлснээр тус салбарт нэгд эрх зүйн, хоёрт бүтэц зохион байгуулалтын, гуравт хүний нөөцийн, дөрөвт санхүүжилтийн шинэчлэл хийх хэрэгтэй ажээ. Тиймээс хөтөлбөрт суурилсан санхүүжилтийн тогтолцоонд шилжихийн өмнө бодлогын өөрчлөлт хийх нь зүйтэй гэж олон хүн ярьсан юм. Өнөөдөр эрүүл мэндийн салбар эмнэлэг төвтэй ор хоног, төсөв, тоонд шүтсэн, хүн рүүгээ хандаагүй, зах зээлийн өөрчлөлтгүй хэвээр байгаа юм. Уг нь хүн төвтэй тогтолцоонд шилжих зорилт аль 1999 онд тавьжээ. Гэвч төсвийн байгууллага мөн биш нь мэдэгддэггүй, хувийнх төсвийнх нь тодорхойгүй, 10000 хүнд ноогдох эмч нарын тоогоороо хөгжсөн орныхоос ч давсан хэрнээ үзүүлэх гэхээр эмч олддоггүй, тоног төхөөрөмжийн нь 80 хувийг шинэчлэх шаардлагатай, менежмент нь хуучин нийгмийнхээрээ байгаа бололтой. Эрүүл мэндийн зардал 2000 онд ДНБ-ний 4,6 хувьтай тэнцэж байжээ. Одоо 3 хувь болон буурсан байна. Хүмүүс үүнийг дор хаяж 5 хувь болох ёстой гэж үзэж байна. Бусад салбарын үйл ажиллагаа, бодлого эрүүл мэндийнхтэй уялдаа байхгүй. Байгаль орчныг сүйрүүлж байдаг хэрнээ эрүүл мэндэд чиглэсэн юу ч хийдэггүй. Хүн амын 20 хувь нь эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдаагүй, хэвтэж эмчлүүлнэ гэсэн үндсэн ойлголттой, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авдаггүй, иргэд нь өөрсдөө эрүүл мэндээ эмчилгээний бус аргаар сайжруулах ойлголтгүй хэмээн шүүмжиллээ.
Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Л.Дашдорж хэлэхдээ “Ийм нөхцөлд төсвийн хөрөнгийг нэмэх нь утгагүй байна. Гэхдээ УИХ-аар удахгүй хэлэлцэх Төсвийн тухай хуульд эрүүл мэндийн салбарт хөтөлбөрт суурилсан санхүүжилт хийхээр заасан байгаа. Тиймээс нэр томъёо, ойлголтоо нэг мөр болгох, цаашид тодорхой чиглэлүүдээр нь хэлэлцүүлэг зохион байгуулах хэрэгтэй юм байна. Энэ удаад мэдээллээ солилцлоо. Ер нь эрүүл мэндийн мэдээллийн сантай болох, хөдөлгөөнт клиникийн үйлчилгээ нэвтрүүлэх, теле эмнэлгийн төв байгуулах, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг өргөтгөх, хамтын оролцоог хөгжүүлэх, яаман дээр шийддэг биш мэргэжлийн холбоодод дулдуйдах гээд хийх зүйл их юм байна” гэв.
Нэгэн илтгэгчийн хэлснээр 2010 онд 8 хууль, 20 гаруй хөтөлбөр боловсруулсан аж. Тэгсэн хэрнээ эмнэлгүүдийг бие даалгах, компанийн хэлбэрт шилжүүлэх эрх зүй бүрдээгүй, даатгалын тогтолцоо нь социализмын үеийн үзэл санаанд үндэслэгдсэн, эмнэлгүүд нь өрсөлдөөнгүй гээд бодоход үнэхээр хийх зүйл ихтэй салбар юм.
