Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Халимагийн үндэсний их сургуульд зочилж, оюутнуудай уулзлаа. 40 жилийн түүхтэй үндэсний энэ их сургууль улсдаа болон бүс нутагтаа хэрэгтэй олон мянган мэргэжилтэн бэлтгэхэд онцгой хувь нэмэр оруулжээ. Одоо тус сургуульд 8 мянга гаруй оюутан суралцаж байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж оюутнуудад хандан үг хэлэхдээ “Халимагийн оюутан залуучуудтай уулзаж байгаадаа маш их баяртай байна. Би 2009 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч болсон. Тэр үед Халимгийн сонинд “Монголд манай хүн сонгогдлоо” гэж бичиж байсан гэдэг. Биднийг гарал үүсэл, ундэс угсаа, хэл соёл, шашин шүтлэг холбож байдаг.
2009 онд ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Дмитрий Анатольевич Монголд айлчилж хамтын ажиллагаа бүх салбарт идэвхтэй өрнөх болсон. Энэ удаад би ОХУ-д албан ёсны айлчлалаар хүрэлцэн ирж, Москва, Санкт-Петербургээр орж, Ерөнхийлөгч Д.А.Медведев, Засгийн газрын дарга В.В.Путин, Холбооны зөвлөлийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч А.П.Торшин, Төрийн Думын дарга Б.В.Грызлов нартай уулзаж ярилцлаа. Санкт-Петербург дэх Монгол Улсын, монголын ард түмний маш их түүх, соёлын өв байдаг Эрмитаж, Хүн судлал, угсаатны зүйн музей, Дорно дахины гар бичмэл судлалын хүрээлэнгээр орсон.
ОХУ бол манай хөрш. Олон жилийн холбоотой хөршүүд. Хөршүүд бие биеэсээ салж сарнина гэж байхгүй. Мэдээж асуудал бэрхшээл байж болно. Монголд шинэчлэл, шилжилт, ардчилал гээд их зүйл өөрчлөгдсөн. Гэхдээ хүмүүсээс “Ямар оронтой нягт хамтран ажиллах хэрэгтэй вэ” гэсэн санал асуулга явуулахад оролцогсдын 60 гаруй хувь нь ОХУ-тай гэж дандаа хариулж байна. Ард түмний үг бол бидний хөтөч. Бид бол ард түмний үйлчлэгч. Иймээс бид ОХУ-тай хамтран ажиллахыг хүсч байна. Шинэ салбарт хамтран ажиллахыг эрмэлзэж байна. Мэдээж ОХУ-ын бие даасан нэгжүүдтэй, тухайлбал өөрсдийгөө Монголтой ойр дотно, Монголоос гаралтай гэж үздэг ард түмнүүдтэй хамтран ажиллахыг хүсч байна. Би панмонголизмд уриалаагүй, зүгээр л найрсгаар, сайхан хамтран амьдарцгаая. Энэ бол миний хүсэл. Миний айлчлал ийм харилцаа, хамтын ажиллагаа хөгжүүлэхэд түлхэц болно гэж найдаж байгаа. Монголд амьдардаг хүмүүстэй холбоо харилцаатай болцгоо, танил болцгоо, бие биенийгээ дэмжиж бай. Энэ бол бидний нийтлэг хүсэл, эрмэлзэл шүү дээ. Ахмадуудтай уулзаад явж байхад ийм зүйл мэдрэгддэг. Халимагуудтай, торгуудуудтай, тувачуудтай, бас буриадуудтай манайхан ийм харилцаатай байх нийтлэг хүсэл эрмэлзэлтэй.
Өнгөрсөн жил Улаан-Үдээд Дэлхийн бүх монголчуудын уулзалтад оролцсон. Энэ үеэр Дмитрий Анатольевич мэндчилгээ ирүүлж, мөн орос нөхөдтэйгөө Байгал далайн гүнд шумбасан. Бид сансарт хамт байсан, Байгал нуурын гүнд ч хамт шумбасан, Халхын голд цугтаа тулалдаж байсан, энхийн цагт хамтран хөдөлмөрлөж байна. Өөр ямар ч оронтой бид ийм байгаагүй” гэж ярилаа.
Дараа нь оюутнууд монгол, халимаг хэлээр асуулт асуулаа.
Тус сургуулийн дорно дахины судлалын 2-р дамжааны оюутан Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн гарал угсаа, амьдралын талаар тодруулж асуув.
Ерөнхийлөгч хариулахдаа: Би Монголын баруун хязгаарын Алтай уулсын дунд төрж өссөн хүн. Айлын отгон хүү. Долоон ахтай. Зөвлөлт холбоот улс гэж байхад Украины Львов хотноо Цэрэг –улстөрийн дээд сургуулийг цэргийн сэтгүүлчийн мэргэжлээр суралцаж 1988 онд төгссөн. Зөвлөлт холбоот улстай боловсрол, оюутан нас, гэр бүл гээд олон зүйлээрээ холбогдсон. Тэнд гэргийтэйгээ танилцсан, анхны хүү маань төрсөн. Би амьдралынхаа хамгийн сайхан үеийг Зөвлөлт холбоот улсад өнгөрүүлсэн. Сургуулиа төгсөөд армийн төв сонинд сурвалжлагчаар ажиллаж байлаа. 1989 оны эцсээр олон нийтийн хөдөлгөөнд нэгдсэн. Өөрчлөн байгуулалт, ил тод байдал муу байна гэж үзэж, жагсаал цуглаан зохион байгуулсан. Улстөрийн товчоог тарааж, парламентат ёс, олон намын тогтолцоо бий болсон. Би Ардын Их Хурлын депутат болж, Ардчилсан Үндсэн хууль батлахад оролцсон. 1996 онд 35 настай хамгийн залуу Ерөнхий сайдаар томилогдсон. Дараа нь дахиад 2004 онд Ерөнхий сайдаар томилогдсон. Одоо Монгол Улсын Ерөнхийлөгч. Яагаад энэ бүхнийг та нарт хэлсэн бэ гэвэл залуучуудыг их мөрөөддөг болоосой хэмээн бодсон юм. Би малчны хүү учраас багадаа сайн хоньчин болох юмсан гэж бодож байсан байх. Дараа нь Монголын хамгийн том үйлдвэр Эрдэнэтэд засварчин болсон. Тэгээд цэрэгт татагдаж, сонинд юм бичиж эхэлсэн. Энэ үед надаас ЗХУ-д суралцах уу гэж асуусан. Малчны хүү болохоор тийм боломж гарна гэж бодоогүй явлаа. Шалгалт өгч олон хүүхдээс хоёрхон нь тэнцсэн. Ингээд оюутан болсон. Хүн мөрөөдөх хэрэгтэй. Хэрвээ багахан зүйл мөрөөдөж талыг биелүүллээ гэвэл багыг бүтээнэ. Ихийг мөрөөдөж хагасыг биелүүлбэл ихийг бүтээнэ. 1990-ээд онд би Америкийн Бостон хотод очихдоо Харвадын их сургуулийг харсан юм. Тэгээд хэзээ нэг өдөр Харвардад сурна даа гэж бодсон. Намайг Львовт оюутан байхад нэг багш “Харвардын их сургууль дэлхийн нэг ноймерынх, та нар ямар Харвардын оюутан юм уу” гэж хэлж байсан. Харвардын оюутан болно гэж мөрөөд л дөө. Нэг л өдөр биелнэ. Ерөнхийлөгч болно гэж мөрөөд л дөө. Хэзээ нэг цагт ОХУ-ын Ерөнхийлөгч болж болно шүү дээ. Мөрөөдөл хүнд төлөвлөгөө, зорилт, зорилго бий болгодог. Өглөө найз чинь 7 цагт босдог бол 6 цаг 30 минутад босдог болчих. Найз чинь хоёр ном уншвал чи гурвыг уншчих. Энэ бол маш энгийн алхам, энэ бол таны амжилтын үндэс. Жаахан жаахнаар ахиул. Сайн юмыг мэдэнгүүтээ хийж эхэл, муу зүйлийг мэдмэгцээ хая. Энэ бол маш амархан. Малчны хүү Ерөнхийлөгч болж болж л байна шүү дээ, гэлээ.
Дараагийн оюутан мөн л монгол хэлээр , Монгол Улсын дээд боловсролын системийг хөгжүүлэх, дээшлүүлэхийн тулд ямар зүйл хийж байна вэ? гэж асуув.
“Сайхан асуулт байна. Манайд сайн зам, сайн машин, сайн барилга бий болж л таараа. Одоо ч бид барьж байгуулж л байгаа. Гэхдээ аль ч улсад ийм чанар, хөгжилд хүргэх түлхүүр нь хүн. Тиймээс хөрөнгө л байдаг юм бол хүний, хүүхдийн боловсролд оруул. Одоо би нэг хуулийн төсөлд дээр ажиллаж байна. Намайг оюутан байхад 70 рублийн тэтгэлэг өгдөг байсан. Тэр бол их мөнгө. Хооллочихно, дээр нь бага сага юм худалдаад авчихна. Тэр үед дипломат цүнх моод байлаа. Тийм цүнх худалдаад аваад өгчихвөл ах маань баярлана. Бас найз охинтойгоо кино үзчихнэ. Хэрэгтэй номоо худалдаад авчихна. Одоо Монгол төсвийнхөө 9 хувийг дээд боловсролд зарцуулж байна. Энэ бол бага. Тэгвэл АНУ-д 47, Европын холбоо 87 хувь байна. Боловсролд зориулж буй төсвийн мөнгө бага учраас олон хүүхэдтэй айл өрөнд орж байна. Миний боловсруулсан хуулийн төсөлд дээд сургуульд сурч буй оюутан бүрт цалин тэтгэлэг өгөхөөр оруулсан. 1990-ээд онд ТМС-иуд хаалгаа барьсан. Бүх хүн их дээд сургуульд орохыг эрмэлзэх болсон. Бүх хүн дээд сургуульд сурах боломжгүй шүү дээ. Иймээс Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүдийг сэргээж, суралцагчид нь 45 мянган төгрөгийн тэтгэлэг өгдөг болгосон. Хуулийн төсөлдөө оюутан бүрт 70000 төгрөг өгөхөөр тусгаад байгаа. Шведэд бол 7 хоногт 200 евро өгч байна. Мөнгийг оюутанд өгөх хэрэгтэй. Сургуульд өгвөл тэдэнд юу ч очихгүй. Оюутанд өгвөл тэдэнд сонголт бий болно. Оюутан сайн сургууль сонговол тэр сургууль цэцэглэн хөгжинө. Муу нь дампуурна. Оюутан сайн багшид мөнгө төлдөг болбол сайн багш их цалин авна. Муу багш бага цалин авна. Зоогийн газар, зочид буудал үйлчлүүлэгчдийнхээ хүчинд л сайжирдаг. Их дээд сургуулийн гол үйлчлүүлэгч нь оюутан биз дээ. Тиймд сургуульд биш оюутанд л мөнгө өгөх хэрэгтэй. Хуулийн төсөл маань лавтай батлагдана гэж бодож байгаа.
Монголд ашигт малтмал их бий. Том том уул уурхайн компани, том том улс орон оролцохыг хүсч байна. Энэ нь нэг талаас сайн хэрэг, нөгөө талаас толгойн өвчин болж байна. Уул уурхай хөгжвөл тэндээс их мөнгө орж ирнэ. Түүнийг бид заавал ард түмэндээ зарцуулна. Надад нэг айдас байгаа. Тэр их мөнгө хэн нэг баяны эсвэл эрх мэдэлтний халаасанд орчих вий гэж. Мөнгө иргэн бүрт очих ёстой. Улс оронд их мөнгө, хээл хахууль, хүнд сурталд идэгдсэн муу удирдлага хоёр хамтдаа байвал энэ гамшиг, мөхөл. Тийм учраас бид бүхэнд илүү эрх чөлөө, илүү их шударга байдал, илүү хууль ёс чухал” гэж хариуллаа.
Таны хамгийн том хүсэл юу вэ? гэсэн асуултад
- Миний хамгийн том хүсэл бол манай ард түмэн сайн сайхан амьдрах. Манай ард түмэн эрх чөлөөтэй, хараат бус, цэцэглэн хөгжсөн, Монгол хүн бүр өөрийгөө монгол гэдгийг мэдэрч байх ёстой. Миний нэг зарлиг бий. Бяцхан хүүхдүүдийг цэцэрлэгийн эхний жилээс нь ард түмнийхээ зан заншил, өв уламжлалд сургах тухай юм. Өөрөөр хэлбэл монгол хүн болгох. 5-6 нас гэхэд хүн болох мэдээллийнхээ 70-75 хувийг авдаг юм. Зөв мэдээлэл авсан бол зөв, сайн хүн болно.
Ийнхүү оюутнууд олон асуулт асууж, уулзалт төлөвлөсөн цагаа бараг хоёр дахин сунгасан юм. Оюутнууд , эрдмийн өргөөг нь хүндэтгэн ирж, уулзаж, асуултад нь хариулсан Ерөнхийлөгчид талархлаа илэрхийллээ.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж уулзалтын төгсгөлд халимагийн 5 оюутанд монголд сурах тэтгэлгийн батламж гардуулав. Харин Халимагийн үндэсний их сургууль Ерөнхийлөгчид хүндэт профессор цол олгож, хүндэтгэлийн ёслолыг хийлээ.
