Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачлан боловсруулсан Шүүхийн шинэтгэлийн хуулиудын төслийг УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэлд уржигдар Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Д.Баттулга өргөн барьсан. Шүүхийн шинэтгэлийн хуулиудын төслийг боловсруулах ажлыг ахалж байгаа Ерөнхийлөгчийн ахлах зөвлөх П.Цагаантай уулзаж ярилцлаа.
-Шүүхэд дахин шинэчлэл хийх цаг нь болсон уу?
-Ардчилал, зах зээлийн харилцаанд шилжин байнгын ажиллагаатай парламенттай болсон сүүлийн 20-иод жилд Монгол Улсын эрх зүйн салбарт олон шинэ хууль тогтоомж батлагдан, мөрдөгдөж ирсэн. Эрх зүйн харилцааны зохицуулалт боловсронгуй болохын хамт шүүхийн зохион байгуулалт, материаллаг бааз бэхжин, түүний үйл ажиллагаанд ахиц дэвшил гарсан, одооч гарч байгааг дурдах нь зүйтэй байх. 1998 онд УИХ-аас баталсан “ Монгол Улсын эрх зүйн шинэтгэлийн хөтөлбөр”-ийн хүрээнд Шүүхийн тухай хуулийг 2002 онд шинэчлэн баталж, өнөөгийн шүүхийн үйл ажиллагааны эрх зүйн орчныг бүрдүүлсэн. Өөр хуулиуд ч батлагдан мөрдөгдөж байгаа. Гэвч шүүх эрх мэдлийн салбарт хуримтлагдсан, тулгамдсан олон асуудал шийдлээ хүлээсээр байна.
Олон улсын судалгаанаас үзэхэд аливаа улс орны хөгжил, шүүх эрх мэдэл хоорондоо шууд хамааралтай байдаг ажээ. Хэрвээ сайн шүүхтэй бол тэр улсын хөгжил дэвшил хурдацтай байна. Харин шүүхийн тогтолцоо нь сул, шүүх нь хараат, бие даасан биш бол хөгжил саардаг жамтай. Тийм шүүхтэй улс орны нэг хүнд ногдох ДНБ-ий хэмжээ, хөрөнгө оруулалт нь 10 хувиар буурдаг гэсэн судалгаа ч гарчээ. Манай улсын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага бүхэн шударга, алагчилдаггүй шүүхтэй байхыг хүсч байна. Тиймээс хүний эрх, эрх чөлөө, ардчилал, хөрөнгө оруулалт, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн чухал баталгаа болсон шүүхийн үйл ажиллагааг шинэ шатанд гаргах, институтийн хувьд чадавхийг нь бэхжүүлэх, үйл ажиллагааг нь ил тод, хариуцлагатай болгох нь зөвхөн хуульчдын төдийгүй, монголын нийт ард түмний хүсэн хүлээж байгаа нийгмийн захиалга гэж хэлж болно.
-Шударга ёс тогтооно гэж амалж сонгогдсон ардчилсан Ерөнхийлөгч шүүхийн шинэтгэлд онцгойлон анхаарч ирсэн байх. Иргэний танхимд олон ч удаа хэлэлцүүлэг болж, үндэсний чуулган хүртэл хийсэн?
- Өнгөрсөн хугацаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч шүүх эрх мэдлийн шинэчлэлд онцгой ач холбогдол өгч, үүнийг нэг өдрийн өмнө ч гэсэн хийж, нийгмийн харилцааг зөв гольдролд нь оруулахын төлөө шургуу ажиллаж ирсэн. Шүүх эрх мэдлийн шинэтэлийг гүнзгийрүүлэх тухай хөтөлбөрийг жил гаруйн өмнө боловсруулж, ҮАБЗ-өөр хэлэлцүүлж дэмжүүлсэн. Хөтөлбөрийг гаргахын өмнө шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийн асуудлаар олон судалгаа хийсний үндсэн дээр хуулийн төсөл боловсруулах ажлыг эхлүүлсэн юм. Шинэтгэлийг өнөөдөр яриад, маргааш нь хийх боломжгүй. Тодорхой цаг хугацаа шаарддаг чимхлүүр, нүсэр ажил. Бусад орны туршлага, дотоод, гадаадын олон судалгаа, материалыг судалж, харьцуулан өөрсдийн алдаа оноог тунгаан, мэргэжлийн хүмүүсийн үгийг сонсч, хуулийн салбарынхны дунд хэлэлцүүлэг явуулж, эрдэмтэн судлаачид болон иргэний байр суурь, саналыг өргөн сонссон.
Энэ ажлын хүрээнд Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар энэ оны дөрөвдүгээр сарын 14-15-ны өдрүүдэд “Шүүх эрх мэдлийн шинэчлэл ба шударга ёс” үндэсний чуулган зохион байгуулсан. Үүнд хуулийн бүх байгууллагынхан, иргэд, ТББ-ийн төлөөллүүд оролцож шүүхийн шинэтгэлийн сэдвээр нээлттэй ярилцсан. Чуулганд оролцогчид шүүх эрх мэдлийг шинэтгэлийг хийх эсэх талаар цэц булаацалдах биш, харин шинэтгэлийг хэрхэн, яаж, хурдан хийх тухай л ярилцсан. Үндэсний чуулганаас шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх талаар дэлгэрэнгүй потокол, зөвлөмж гарсан. Энэ зөвлөмжийг хуулийн төсөлд тусгахаар олон хүн, их удаан сууж, нухацтай ажиллалаа.
Өнгөрсөн хугацаанд Монгол Улсын хууль тогтоогчид буюу УИХ-ын гишүүдтэй олон уулзалт зохион байгуулсан. Иргэний танхимд Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх хуулийн төслийн талаар зургаан удаа хэлэлцүүлэг явуулж, хуулийн төслүүдийг веб хуудсан дээр байршуулж иргэдийн саналыг авсан. Мөн дотоод, гадаадын эрдэмтэн, судлаачдыг урьж санал бодлыг нь сонслоо.
Өнгөрсөн жил гаруйн хугацаанд шүүх эрх мэдлийн өнөөгийн байдалд дүгнэлт хийж, өрсөлдөх чадвартай, шударга, бие даасан шүүхтэй болохын тулд улс орныхоо өнгөрсөн 20 жилийн алдаа, оноог дэнслэн, юу хийх хэрэгтэй, бусад улс орнууд юунд анхаарч байна, ямар алдаа гаргасан зэргийг иж бүрнээр нь судалсны үндсэн дээр боловсруулсан таван хуулийн төслийг УИХ-д өчигдөр өргөн барьлаа.
-Эдгээр таван хуулийн төслийн гол “амин сүнсийг” нь тоймлон хэлэхгүй юу?
-Шүүхийн тухай, Шүүхийн захиргааны тухай, Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай, Шүүхийн иргэдийн төлөөлөгчдийн эрх зүйн байдлын тухай, Эвлэрүүлэн зуучлалын тухай гэсэн таван хуулийн төслийг боловсруулж УИХ-д өргөн барьсан бөгөөд УИХ-аар удаалгүй хэлэлцэж батална гэдэгт найдаж байна.
Шүүхийн зохион байгуулалтыг засаг захиргааны нэгжтэй уяхгүйгээр, хүн амын суурьшил, нягтаршил, хэрэг маргааны төрөл, шүүхийн ачаалалтай уялдуулан шүүхийг дагнан, тойргийн зарчмаар байгуулах эрх зүйн үндэс бүрдэнэ. Иргэний , захиргааны, эрүүгийн гэж дагнан байгуулна гэсэн үг. Шүүгч нарыг мэргэшүүлнэ. Нарийн мэргэжлийн эмч гэдэг шиг тухайн салбар эрх зүйгээр гүнзгий мэргэшиж , дотоодынхоо төдийгүй олон улсын хэм хэмжээг хэрэглэх түвшинд хүрсэн шүүгчийг бэлтгэхээр бодож зохицуулалт хийж байна. Шүүхийн захиргаа өнөөдөр шүүн таслах үйл ажиллагаатайгаа хутгалдчихсан байгаа. Үндсэн хуулинд болохоор “Шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдлыг хангах, хуульчдаас шүүгчдийг шилж сонгох үүргийг Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл шийднэ” гэж заасан байгаа. Үүнийг тусгайлсан хуулиар нарийн зохицуулсан зүйл өнөөдрийг хүртэл байдаггүй. Өөр өөр хуулиар зохицуулж ирсэн. Энэ тал дээр зарчмын шинжтэй томоохон өөрчлөлт оруулахаар тусгасан.
Шүүхийн захиргааг жинхэнэ сонгодог утгаар нь бие даалгахаар болж байгаа. Тодруулж хэлбэл, төсөв, хөрөнгө, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны хувьд бие даалгаад шүүхийн шүүн таслах үйл ажиллагааг хэвийн тасралтгүй явуулах бүхий л орчныг бүрдүүлж өгнө. Шүүхийн захиргаанд Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл, Шүүхийн Тамгын газар хамаарна. Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл нь цөөн тооны орон тооны гишүүдтэй, байнгын ажиллагаатай байна. Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл нь шүүх эрх мэдлийн төсвийг УИХ-д өргөн мэдүүлдэг, төсвийн захиран зарцуулалтаа тайлагнадаг, хэрэгжилтэнд нь хяналт тавих үүрэг хүлээнэ. Тамгын газрууд ч өөрийн төсөвтэй байна. Шүүгч хүн захиргааны шинжтэй ажилд оролцохгүй, хэрэг маргаанаа л хуулийн дагуу шударга, гадны нөлөөгүйгээр шийдвэрлэдэг болно.
-Ерөнхий шүүгч нар аж ахуйн ажилтай зууралдаад шүүн таслах ажиллагаанд оролцдоггүй гэж би сонсч байсан л даа?
-Одоо бол миний мэдэж байгаагаар ганц хоёрхон ерөнхий шүүгч л шүүн таслах үйл ажиллагаанд оролцож байгаа. Ер нь анхан шатны шүүхийн ерөнхий шүүгч нар шүүн таслах үйл ажиллагаанд оролцохгүй, үндсэндээ захиргааны ажил л хийгээд яваад байгаа. Одоогийн шинээр боловсруулсан хуулийн төсөлд тусгаснаар захиргааны ажлыг Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл, тамгын газар хариуцах учир ерөнхий шүүгч шүүн таслах үйл ажиллагаандаа л хамаг анхаарлаа хандуулж оролцдог болно.
-Шүүгчдийн цалин хангамж, ажиллах нөхцөлийг сайжруулахын зэрэгцээ шалгуур, хариуцлагыг өндөржүүлж байгаа гэл үү?
-Шүүгчид бол хар, цагааныг дэнсэлж, хэрэг маргааныг шүүн тасалж, хүний хувь заяа хэрхэхийг Монгол Улсын нэрийн өмнөөс шийдвэрлэдэг хүмүүс. Ийм хүмүүст хариуцлага өндөр байх учиртай. Тиймээс шүүгч нарт тавих шалгуур, үзүүлэлт, босгыг хуулийн төсөлд өндөр болгож тусгасан байгаа. Шүүгч нарын ажиллах, амьдрах орчин нөхцөл, амьдралын баталгааг эрс сайжруулж, цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхийн хэрээр үүрэг хариуцлагыг чангатгаж байгаа гэж ойлгож болно. Шүүгчийн ахиж дэвших болон цалин хөлсний нэмэгдэл нь түүний шийдвэрлэсэн шүүхийн шийдвэрийн чанар чансаатай уялддаг болно. Шүүгчийн ажлын гол үзүүлэлт нь шударга, сайн ажиллах.
Шүүхийн ил тод байдал, олон түмний хяналтыг нэмэгдүүлэх үүднээс Шүүхээс гарч байгаа бүхий л шийдвэрийг шүүхийн вэб хуудсанд байршуулж, хүссэн хүн болгон үзэх боломжтой болгож байгаа. Шүүхийн шийдвэр ил тод байх нь олны түмний хяналтын нэг хэлбэр. Шүүхийн шийдвэр нь хууль тогтоогчид, мэргэжлийн хуульчид, судлаачдын төдийгүй, хуулийн их, дээд сургуулийн оюутнуудын курс, дипломын ажлын судалгааны обьект болно гэсэн үг. Ингэж шүүхийн үйл ажиллагааны үр дүн нь хяналттай, ил болсноор, алдаатай буюу буруу зөрүү шийдвэр гаргаж, олон нийтийн дунд нэр хүндээ сэвтээхийг хэн ч хүсэхгүй нь мэдээж. Шүүгчид шийдвэрээ бичихдээ хүртэл үг үсэг, найруулгын хувьд алдаа мадаггүй байх талаас нь анхаардаг болно. Хэл зүйн найруулга хэр байна, хууль зөв хэрэглэсэн эсэх гээд олны шүүлтүүрт орно шүү дээ. Өөр нэг зүйл нэмээд хэлэхэд, шүүх хуралдааныг стандартад нийцсэн танхимд явуулахаас гадна, шүүх хуралдааны бүх процессыг дуу авиа болон видео бичлэг хийж архивладаг болно.
-Шүүхийн иргэдийн төлөөлөгчийн эрх зүйн байдлын тухай гэсэн шинэ хуулийн төсөл боловсруулсан байна. Шүүн таслах үйл ажиллагаанд одоо ч иргэдийн төлөөлөл оролцож ирсэн. Тэр нь нэр төдий, бараг бэлгэдлийн шинжтэй гэж хэлэхэд хэтрүүлсэн хэрэг биш байх. Ийм шинэ хуультай болсноор ямар өөрчлөлт орох юм бэ?
-Үндсэн хуульд шүүх хэрэг маргааныг хамтын журмаар хянан шийдвэрлэхдээ иргэдийн төлөөллийг оролцуулна гэж заасан байгаа. Одоо бол Иргэдийн төлөөлөгч нь нотлох баримтыг үнэлэх, шүүгдэгч, гэрч, хохирогчоос асуулт асуух, шүүмжлэлийн үед үг хэлэх зэрэг шүүх хуралдаанд оролцох боломжтой хэдий ч иргэдийн төлөөлөгчийг сонгох, цалин хөлс олгох тухай бусад харилцааг нарийн зохицуулаагүйгээс хэрэгжилт нь хэлбэрийн төдий, иргэдийн төлөөлөгчид нь идэвхгүй оролцдог. Тиймээс Үндсэн хуульд заасан энэхүү чухал механизм төдийлөн ач холбогдолгүй явсаар ирсэн. Үүнийг тусгайлсан хуулиар зохицуулахаар Шүүхийн иргэдийн төлөөлөгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг боловсруулж өргөн барьсан. Энэ хуулийн төсөлд шүүх хуралдаанд иргэдийн төлөөлөгчөөр оролцоно гэдэг нь иргэн хүний нэр төрийн хэрэг төдийгүй Үндсэн хуульд заасны дагуу иргэний үүргээ биелүүлж байна гэсэн үнэлэмжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн тодорхой заалтуудыг тусгаж өгсөн. Одоогийн зохицуулалтаар нэг хүн хэдэн ч шүүх хуралдаанд оролцож болдог учраас өдөржин хуралд сууж ч болно. Тэгвэл шинэ хуулийн төсөлд иргэн жилд нэг л удаа шүүх хуралдаанд оролцоно, ямар шүүн таслах хуралдаанд оролцохыг зарлахгүй, нууц байлгана. Шүүх шийдвэр гаргахад иргэдийн төлөөлөл саналын эрхтэй оролцоно. Иргэдийн төлөөллийг шүүгчийн түвшинд аваачиж байгаа гэсэн үг. Шүүн таслах ажиллагаанд оролцоход нь тодорхой цалин хөлс өгнө. Ингэж иргэд шүүх хуралдаанд оролцохын хэрээр хууль, шүүхийн тухай мэдлэг нь нэмэгдэж, эрх зүйн ухамсар нь дээшилнэ. Нөгөө талаас иргэдийн төлөөллийн оролцоог нэмэгдүүлснээр шүүн таслах үйл ажиллагаа ил тод, хяналттай болж байгаа хэрэг. Шүүхийн нэр хүнд ч дээшилнэ. Би “шударга” шүүгч өөртөө тодорхойлолт өгөх нэг хэрэг, харин тэнд оршин суудаг иргэд нь манай шүүгч “шударга” гэж хэлэх хоёрын хооронд алд дэлэм зөрөө бий. Монголчууд эрт дээр үеэс шударга ёсны торгон мэдрэмжтэй ард түмэн байсан шүү дээ.
-Шүүхийн бус замаар эвлэрүүлэн зуучлах албыг шинээр байгуулахаар тусгасан нь анхаарал татаж байна. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Аливаа маргааныг маргалдагч талуудын зөвшилцөлийг олохгүйгээр хүчээр буюу тулгаж шийдвэрлэх нь маргаан сунжрах, даамжрахад хүргэдэг. Харин оролцогч талууд маргааныг шийдвэрлэхэд өөрсдөө идэвхитэй оролцох нь илүү үр дүнтэй гэдгийг олон орны туршлага харуулж байна. Шүүхийн дэргэд эвлэрүүлэн зуучлалын үйл ажиллагаа явуулдаг механизмыг шинээр бий болгоно. Тухайн маргаанд оролцож байгаа талууд өөрсдийнхөө хэрэг маргааныг шийдвэрлэхэд идэвхитэй оролцоод , зөвшилцөлд хүрэх юм бол шүүх баталгаажуулаад түүнийг заавал биелүүлдэг болгоно гэсэн үг. Гэр бүл, хөдөлмөрийн харилцаа, эд хөрөнгийн маргааныг ийм байдлаар шийдвэрлэхэд их тохиромжтой. Монгол Улсын шүүн таслах ажиллагааны статистик мэдээнээс үзэхэд, анхан шатны шүүхүүд нэг жилд шийдвэрлэдэг 30 гаруй мянган иргэний хэргийн 30-40 хувийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн байна. Энэ нь манай улсад эвлэрүүлэн зуучлалын үйл ажиллагааны эрэлт хэрэгцээ байгааг харуулж буй. Маргааныг эвийн журмаар шийдвэрлэх шинэ механизмыг бий болгох нь шүүхийн ачааллыг багасгаж, үйл ажиллагааны чанарт ч нөлөөлнө. Шүүхийн дэргэд эвлэрүүлэн зуучлалын механизм нэвтрүүлснээр Японд анхан шатны шүүхийн ачаалал 70 хувиар буурсан статистик байна. Орчин цагт хүмүүс олон шат дамжлагыг дамжаад маргалдаад явах зав ч, сонирхол ч багатай болсон байна. Түүнээс гадна шүүх дээр олны өмнө дэлгэх, эс дэлгэх хувийн нууц ч гэж байна. Энэ механизмыг бий болгох нь хөгжлийн чиг хандлага, олон хүний эрх ашигт нийцнэ гэж бодож байна. Шүүгч эвлэрлээр шийдчих боломжтой хэрэгтэй зууралдаж байснаас бусад хэрэг маргаанаа шийдэхдээ цаг заваа түлхүү зарцуулах нь шүүхийн шийдвэр нухацтай, чанартай гарахад эерэг нөлөө үзүүлнэ. Монголыг хамгийн шударга шүүхтэй, хамгийн чадвартай шүүгчидтэй орон гэж үнэлэгдэхэд дөхөм болно. Энд нэг зүйлийг нэмж хэлэхэд, хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг боловсруулж байгаа. Шүүн таслах үйл ажиллагаанд оролцдог хуульчдыг бэлтгэх, хуулийн сургуулиудын чанар чансааг дээшлүүлэх, хуульчийн ёс зүйг төлөвшүүлэх, мэдлэг мэргэжлийг дээшлүүлэх, өөрөө удирдах ёсны механимзмыг бий болгох зэрэг хуульчидтай холбоотой зохицуулалтыг энэ хуулийн төсөлд тусгаж байгаа.
-Одоогийн Шүүхийн тухай хуульд ч шүүгч хараат бус, бие даасан байна гээд хуульчилсан. Энэ цогц хуульдаа шүүгч гадны нөлөөнд автахгүй байх нөхцөлийг яаж бий болгохоор зохицуулалт оруулсан бэ?
- Дотоод, гадаадын байгууллагын хийсэн судалгаанаас харахад манай шүүхэд гадны нөлөө ордог юм байна. Тиймээс хуулийн төсөлд шүүгч “нөлөөллийн мэдүүлэг” хөтөлнө гэж тусгай зүйл заалт оруулсан. Энэ нь урьд өмнө байгаагүй цоо шинэ механизм. Хэрэг маргааныг шийдвэрлэхдээ шүүгч заавал нөлөөллийн мэдүүлгийг хөтөлнө. Хэрэв хэрэг маргааныг шийдвэрлэхэд нөлөө орвол тэр тухай нөлөөллийн мэдүүлэгтээ бичнэ. Ямар нэгэн хүн нөлөөлөөгүй бол “үгүй” гэж бичээд тухайн шүүгч гаргасан шийдвэртээ 100 хувь хариуцлага хүлээнэ. Нөлөөлөл байсан бол түүнийгээ бичээд Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд явуулна. Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл тэрийг нь нягталж, хуулийн дагуу шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдалд халдсан гэж үзвэл нөлөөлсөн этгээдэд заавал хариуцлага тооцдог болгож байгаа. Шүүхэд хөндлөнгөөс нөлөөлөхийг оролдсон албан тушаалтаныг албан тушаалаас нь чөлөөлөх, халах, захиргааны хариуцлага хүлээлгэх тухай хуулийн төсөлд тусгасан байгаа.
-Монголчууд өөрсдөө шүүхэд шинэтгэл хийх хуулийн төслүүдээ боловсрууллаа гэж ойлгож болох уу?
-Өнгөрсөн 20 жилд Монгол Улсад хийгдсэн олон шинэтгэлийн баримт бичгийг боловсруулахад миний бие гар бие оролцож байсан. Голдуу гадныхны зөвлөгөө, тусламжтайгаар шинэтгэлийг хийдэг байсан. Харин энэ удаад шүүхийн шинэтгэлийн хуулийн төслүүдийг монголчууд өөрсдөө боловсрууллаа. Өөрөөр хэлбэл, дотоодын хөрсөн дээр ургасан, өөрсдийн хүсэл зоригоороо монголчуудынхаа эрх ашгийн үүднээс хийж байгаа нийгмийн захиалга болсон шинэтгэлийг гйүцэлдүүлж байгаа хэрэг гэж ойлговол зохино.
–Улсаас шүүхэд чамгүй их хөрөнгө зарцуулах шаардлагатай болох байх даа?
-Эдгээр хуулийн төслийг батлагдсны дараа хэрэгжүүлэхэд тодорхой хэмжээний хөрөнгө мөнгө , зардал, бас цаг хугацаа ч шаардагдана. Нийгэмд шударга ёсыг тогтоох, хууль ёсыг сахиулахын тулд төрөөс хөрөнгө оруулалт хийх ёстой. Тэр оруулсан хөрөнгө оруулалт нь эргээд нийгмийн хөгжлийг түргэтгэх хөшүүрэг, хүчин зүйл болж хувирах учраас төр гар татаганах хэрэггүй л дээ. Монголд ердөө 435 шүүгч бий. Тэднийхээ ажиллах нөхцөлийг нь бүрдүүлээд, хариуд нь ажлаа шударга хий, хэн нэгний нөлөөнд бүү авт, мэргэшсэн бай гээд шалгуур, шаардлагыг өндөржүүлж, алдаа гарвал хариуцлага тооцдог болгох нь нийгмийг эрүүлжүүлэхэд том дэвшил болно гэж бодож байна. Өнөөдөр яагаад Монголд үүссэн хэрэг маргааныг гадаадын арбитр, шүүхээр шийдүүлэхээр гадагшаа цуваад байна гэхээр Монголын шүүх эрх мэдэлд итгэхгүй байгаатай л холбоотой. Ядахдаа Монголд үүссэн хэрэг маргааныг Монголын шүүхээр шийдвэрлэдэг болох хэрэгтэй. Манай шүүх шударга, хараат бус гэдгээ үйл ажиллагаагаараа харуулж чадвал, хүлээн зөвшөөрөгдөж чадвал гадаадад үүссэн хэрэг маргааныг Монголын шүүхээр шийдвэрлүүлэхээр Улаанбаатарыг зорьж ирэх болно шүү дээ. Ийм цагийг ойртуулахын тулд бид хичээх ёстой, ажиллах ёстой. Улс төрийн зоригч гаргах хэрэгтэй. Монголын шүүгчдэд ажиллах нөхцөлийг нь бүрэн хангаад, тасралтгүй сурах, мэдлэг мэргэжлээ дээшлүүлэх бололцоог нь олгоод өгвөл хэнээс ч дутахгүй. Үүнд эргэлзэх хэрэггүй.
“Өдрийн сонин” Д.Доржпагма
