Олон улсын Монголч эрдэмтдийн Х их хурал дээр
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн хэлсэн үг
Эрхэм хүндэт монгол судлаачид аа,
Хатагтай, ноёд оо,
Олон улсын Монголч эрдэмтдийн Х их хуралд оролцож байгаа дотоод, гадаадын эрдэмтэн судлаач Та бүхэнд Монголын ард түмний нэрийн өмнөөс болон хувиасаа чин сэтгэлийн баяр хүргэж, эрдмийн их чуулганы үйл ажиллагаанд амжилт хүсэн мэндчилье.
Зуны энэ сайхан өглөө Та бүхэнтэй хамт байж, танай хэлэлцүүлэгт оролцох боломж олдсонд туйлын баяртай байна.
Тус их хурал нь монголчууд бидний ардчилал, эрх чөлөөг эрхэмлэн шинэ нийгмийг цогцлон байгуулж буй бүхий л үйл ажиллагааг дэлхийн эрдэмтэд дэмжин урамшуулж байгаагийн нэг тод илрэл хэмээн үзэж байна.
Улаанбаатар хотноо 1959 онд чуулсан Олон улсын монгол хэл, бичгийн эрдэмтдийн анхдугаар их хурал нь зөвхөн монгол хэл, бичгийн судлал төдийгүй, Монгол судлалын хамгийн анхны олон улсын их хурал байсан юм. Ардчилсан нийгмийн өнөөгийн өндөрлөгөөс хагас зууны тэртээх үйл явдлыг эргэн харахад тэр үеийн эрдэмтэн судлаачид Монгол судлалыг олон улсын түвшинд хүртэл хөгжүүлэхийн төлөө ямар их эр зориг, оюун ухааныг хөвчлөн гаргаж байсныг ойлгож болно.
Анхдугаар их хурал нь цар хүрээгээ улам тэлж “Олон улсын Монголч эрдэмтдийн их хурал” болсноор есөн удаа чуулж, оролцогч орон, илтгэгч эрдэмтдийн тоо тасралтгүй өсөн нэмэгдсээр ирсэн байна.
Энэ дашрамд бид олон улсын Монгол судлалыг хөгжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан Их Британийн Др.Ч.Баудэн, Японы Др.Г.Абемацу, Ш.Озава, Финландын П.Алто, Оросын Ю.Н.Рерих, Др.Г.Санжеев, Хятадын Др.Вэн Ду Цзян, Энэтхэгийн Др.Рагу Вира, Монголын Др.Б.Ринчен, Др.Ц.Дамдинсүрэн, Др.Ш.Лувсанвандан нарын алдар нэрийг нэхэн дуурсах учиртай. Эдгээр агуу эрдэмтдийн Монгол судлалын талаар хийж бүтээсэн зүйлийг үргэлжлүүлэх шинэ залуу үе түрэн орж ирж байгаа нь тун бахархалтай хэрэг юм. Монгол судлалыг улам гүнзгийрүүлэх нь Монголын ирээдүйд чухал ач холбогдолтой байх болно.
Монгол судлалын чиглэлээр дэлхийн олон оронд болдог хурал цуглаануудын дотор Олон улсын Монголч эрдэмтдийн их хурал өндөр нэр хүндтэй байдаг учир гадаадын олон орны монголч эрдэмтэд Улаанбаатарын их хуралд зориулан шинэ санал онол дэвшүүлсэн сонирхолтой сайхан илтгэлүүдээ сойдог болжээ.
Эрдэмтэн мэргэд ээ,
Монгол орныг, монголчууд биднийг хамгийн сайн мэддэг хүмүүс энэ танхимд сууж байна.
Монгол Улс бол баялаг түүхтэй, төрт ёсны их уламжлалтай үндэстэн. Аливаа улс үндэстний оршин тогтнох нэг үндэс бол үндэстний түүх, өв соёл, уламжлал билээ.
Аливаа улс үндэстний оршин тогтнох үндэс бол түүх, соёл, өв уламжлал гэж би хувьдаа үздэг. Бид даяаршлын эрин үед бусдын адил хөл нийлүүлэн аж төрөхийн тулд бусдаас ялгарах өөрсдийн үндэсний өвөрмөц хэв шинж, түүхэн соёл, уламжлал, зан заншлаа улам дэлгэрүүлэн хадгалж хөгжүүлэхийг эрмэлзэж байна.
Даяаршина гэдэг бол бүгдтэй адилхан болно гэсэн үг биш. Харин даяаршилд нэгдэж, хөл нийлүүлнэ гэдэг бол даяаршил, хөгжлийн үйл явцад тухайн улс орон өөрийн өнгө төрхтэй, өөрийн хэл соёлтойгоо, өөрийн түүх уламжлалтайгаа өөрийн өнгөө нэмж орно гэсэн үг. Монголд ирэхэд гадаадын орноос ялгарах юмгүй харагдвал Монгол Улс шиг харагдаж чадахгүй, энэ нь уйтгартай байх болно.
Монголд ирэхэд өөрийн соёлтой, өглөө босохоос орой унтатлаа монгол хүн юу хийдэг вэ, юуны төлөө санаа зовдог вэ, байгальтайгаа хэрхэн яаж зохицож оршин байдаг вэ, энэ газар нутаг дээр монголчууд хэдэн зуунаар хэрхэн зохицон амьдарч ирсэн бэ гэдгийг харах явдал бол үнэхээр гайхамшиг.
Монголчуудын бүтээсэн хэл соёл, амьдралын хэв шинж бол хүн төрөлхтний бүтээсэн түүх соёл, амьдралын хэв шинжүүдийн дотор содон харагддаг гайхамшигт үйл явц юм. Монголчууд бид энэ хэв шинжээ хадгалсан хэвээр дэлхий нийтийн даяаршлын үйл явцад нэгдэж орох ёстой. Энэ чиглэлд манай эрдэмтдийн олон санал санаачилгыг дэмжиж ажиллахыг гол үүргээ болгон миний бие ажиллаж байна.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдоод анхаарах шаардлагатай зургаан үндсэн чиглэл гаргасан. Эдгээр чиглэлээр олон зарлиг, шийдвэр гаргаад байна. Үүнд Ерөнхийлөгчийн өдөр тутам анхаарах шаардлагатай нэг үндсэн чиглэл бол Монголын түүх, уламжлал, соёл, ахуй, зан заншил юм. Үүнийг цааш нь уламжлуулан авч явах, Монголыг Монголоор нь үлдээхэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Төрийн тэргүүний хувьд байнга анхаарч байх ёстой гэсэн чиглэлийг ажлынхаа үндсэн үүрэг болгон ажиллаж байна.
Үүнээс гурвыг дурьдая. Бид Засгийн газартай хэлэлцэж, Монгол соёл, түүх, зан заншил, ахуй амьдралыг танилцуулах “Монголын уламжлалт сэтгэлгээ, арга билгийн ухааны үндэс” хичээлийг дунд сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрт шинээр оруулах зарлиг гарган, энэ жилээс эхлэн нэгдүгээр ангид заахаар сурах бичгийг нь боловсруулан, заах багш нарыг нь бэлдээд явж байна. Энэ хичээлийг заах багш нарыг нь бэлтгэх хэрэгтэй. Энэ хичээлийг Монгол ахуйгаа сайн мэддэг хөдөөний өвгөн ч зааж чадна. Миний ээж ч зааж чадна.
Бид төрийн зүгээс боломжийг нь гарган өгч, монгол ахуй, монгол соёл, монголчууд ямар бахархам түүхтэй, монголчууд яаж ахмадуудаа хүндэтгэж ирсэн, монголчууд түүхэндээ хэрхэн ханддаг байсан юм, монголчууд яаж үр хойч үеэ хүмүүжүүлдэг байсан юм гэдэг талаархи энэхүү хичээл бол Монгол Улсын дунд сургуулиудын албан ёсны хөтөлбөр болж явна.
Засгийн газрын хүрээнд хэлэлцэгдсэн хоёр дахь зарлиг нь энэ оны 7 сарын 1-нээс хүчин төгөлдөр болж, хэрэгжиж эхэллээ. Энэхүү зарлиг нь төрийн албаны бүх бичиг, захидал монгол бичгээр болох тухай асуудлыг хөндөж баталсан. Бид 7 дугаар сарын 1-нээс эхлээд бусад улсын төрийн тэргүүнүүдэд явуулж буй бүх баярын бичиг, захиа, мэндчилгээг монгол бичгээр явуулж эхлээд сар гаруйн хугацаа өнгөрлөө.
Энэ ажлыг Ерөнхийлөгчөөсөө эхлээд төрийн бүх шатанд ажиллаж буй хүмүүс хэрэгжүүлж монгол бичгээрээ мэндчилгээ дэвшүүлж, төрийн албан ёсны харилцааг монгол бичгээр явуулах ёстой. Босоо бичгийн төлөө олон жил зүтгэж ирсэн олон буурал эрдэмтэд намайг Ерөнхий сайд байхад ч, мөн Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсоны дараа ч эл саналыг тавьсан. Үүнийг ажил хэрэг болгоод явж байгаа, Засгийн газар, хариуцсан яам, энэ чиглэлийн хүмүүс маш их идэвхтэй дэмжлэг үзүүлж энэ чиглэлээр ажиллах ёстой.
Монголчууд бид монгол бичгээрээ бичдэг, монгол бичгээрээ бахархдаг, монгол бичгийнхээ агуу гайхамшгийг мэддэг, мэдэрдэг бусадтай тэр бичгээрээ харьцаж чаддаг байх ёстой. Үүнийг хэрэгжүүлэх алхам энэ жилээс эхлэн хийгдэж байгаа. Үүний төлөө дэлхийн олон орны монголч эрдэмтэд санаа тавьж ажилласан гэж би бодож байна.
Дараачийн нэг зарлиг бол Монголч эрдэмтний хурлаас, монголч эрдэмтний санаачилгаар гарсан зарлиг болно. Энэ жил Монголын Тулгар төр байгуулагдсаны 2220 жилийн ойг тэмдэглэж байна. Үүнийг бид Хүннү гүрэн байгуулагдсан гэж ярьж байгаа. Хүннү гүрэн бол Монгол, Монгол бол Хүннү гэдгийг манай орны болоод гадаадын олон монголч эрдэмтэд судлаачид нотолсон. Хүннүчүүдийн ахуй амьдрал, соёл, бүх зүйл нь Монгол. Тиймээс Монголын анхны төрт улс бол Монголын газар нутаг дээр үүссэн, монголчуудын буй болгосон Хүннү гүрэн нь Монголын төрт улсын эхлэл гэж үзэж байгаа.
Аливаа улс үндэстэн түүхээ бүрнээр нь урагшуулж харах сонирхолтой байдаг. Монголчууд ч гэсэн ийм сонирхолтой байгаа. Тиймээс энэ жил албан ёсоор зарлиг гаргаж Монголын тулгар төрийн 2220 жилийн ойг тэмдэглэсэн, Монголын эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн тогтоосон Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ойг бид тэмдэглэлээ. Чингис хаанаа өргөмжилсөн Их Монгол Улс байгуулагдсаны 805 жил, Ардын хувьсгалын 90 жил, Монгол Улс Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад элссэний 50 жил гээд олон түүхт ойг бид тэмдэглэж байна.
Арван жил тутам тэгш ойг нь тэмдэглэх түүхэн үйл явцуудыг бид тодорхойлсон. Их Монгол Улс байгуулагдсаны ойг 10 жил тутамд Монгол Улсыг мэддэг хүн бүхэн тэмдэглэж байх болно. Энэ бол манай эрдэмтдийн олон жил энэ чиглэлээр ажилласан уйгагүй хичээл зүтгэл, Монгол төрийн бодлого болгож явуулах гэж зүтгэсэн зүтгэлийн үр дүн байсан юм шүү гэдгийг хэлэхийг хүсч байна.
Монгол Улсыг судалдаг олон эрдэмтэд энд ирэхэд манай орон даяар сайхан жил болж байгаа нь мэдрэгдэж байгаа байх. Орон даяар Монголын ард түмний хийморь лундаа гийсэн сайхан өдрүүд болж байна. Монголч эрдэмтэд Монгол Улсын нийслэлд цуглаад ном хаялцана гэдэг бол монголчуудын номын цагаан буяныг сэргээсэн сайхан үйл явдал. Энэ арга хэмжээ Монгол Улсын нийслэлд үргэлжилж байна. Энэ үйл ажиллагаанд оролцох нь их буян гэж бодож байна. Судалгаа хийгээд, Монгол судлалд хувь нэмэр оруулаад явна гэдэг бол эрдэмтдийн хувьд бүр гайхамшигтай үйл явдал юм. Монголчууд түүх, соёлоо судалдаг уламжлал үргэлжилнэ. Ирэх жил Эзэн Чингис хааны мэндэлсний 850 жилийн ойг монголчууд бид тэмдэглэхээр төлөвлөж байна.
Саяхан Монголын түүхийн чиглэлээр олон хурлууд боллоо. Монголын түүх, уламжлалыг дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрч байгаа үйл явц үргэлжилнэ. НҮБ-ын Боловсрол, Шинжлэх ухаан, Соёлын Байгууллага (ЮНЕСКО)-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ирина Бокова саяхан манай оронд айлчлаад буцахдаа Монгол Наадам, Монгол уламжлал, Монгол бичиг гээд олон зүйлийг ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн соёлын өвд бүртгэснийг баталгаажуулсаны зэрэгцээ Алтайн уулан дахь хадны сүг зургийг ЮНЕСКО-гийн Соёлын өвийн жагсаалтад бүртгэсэн.
Энэ оны 8 дугаар сарын 27-нд Хүннү судлаачдын олон улсын хурал болно. Зөвхөн энэ сэдвээр дахиад ярилцана. Эрдэмтэдийн олон жил хөдөлмөр зүтгэлээ зориулж ирсэн бүтээлүүдийн тухай дэлхий нийт мэдэж авах сайхан боломж энэхүү хурал дээр бүрдэнэ.
Монгол судлалд олон асуудал байгаагаас түүх маш чухал салбар нь юм. Түүхийг бодит байдлаар нь бичих ёстой, түүхийг гуйвуулах асуудал эрдэмтдийн дунд байж болохгүй. Миний эх оронд, Монгол Улсад энэ асуудал байдаггүй болоод удаж байна.
Үзэл суртлаа харж үүх түүх бичдэг үе өнгөрсөн хорин жилд үгүй болсон. Түүхийн сайныг нь ч, саарыг нь ч бичих ёстой. Түүхийг үнэнээр нь гаргаж ирэх ёстой. Өнөөдөр энэ боломжууд буй болж байна. Зөвхөн XX зууны эхэн үеийн түүхийг аваад үзэхэд VIII Богд Жибзундамба хутагт хийгээд төрийн тэр үеийн нэрт зүтгэлтнүүд Д.Бодоо, С.Данзан зэрэг хүмүүсийн түүхийг өнөөдөр бодит байдлаар нь гаргаж бичиж байна. Энэ бол сайн зүйл. Монголын түүх судлалд түүхийг гуйвуулсан зүйлүүд нэлээд байсан. Энэ бүхнийг бодит байдлаар нь гаргаж ирэх цаг болсон.
Энэ дотор судлагдаагүй гэмээр нэг эрин бол Манжийн үеийн Монголын түүх байгаа. Тиймээс энэ чиглэлд анхаарлаа хандуулж, судлах нь зүйтэй. Монголын газар нутаг дээр хөгжиж байсан шинжлэх ухаан, танин мэдэхүйн үйл явц бол наад зах нь 2000 жилийн түүхтэй. Энэ 2000 жилд одон орон, тооны ухаан, анагаах ухаан, хөдөө аж ахуй гээд олон салбараар хөгжиж ирсэн нь гайхамшигтай судлагдахуунууд. Монгол угсаатны олон тэмдэглэгээ, сурвалжууд олон хэлээр дэлхийн өнцөг булан бүрт үлдсэн байдгийг би энд нуршихгүй. Та бүхэн эдгээрийг сайн мэднэ.
Монгол Улс эрчимтэй хөгжлийнхөө зам руу орж байна. Бид хүний эрх, эрх чөлөө, шударга ёсыг дээдэлдэг ардчилсан нийгмийн тогтолцоо руу улс төр, эдийн засгийн өөрчлөлтийг нэгэн зэрэг хийж шилжиж чадсан. Үүнийг дэлхий нийтийн анхаарлыг татахуйц хэмжээнд хийж чадсан орон бол Монгол Улс.
Тиймээс ч Монгол Улс Дэлхийн ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг энэ жилээс эхлэн даргалж байна. Монголчууд асуудлыг гэртээ хүртэл хэлэлцэж олон талаас нь нягтлан сонсож, нухацтай шийдвэр гаргадаг байсан уламжлалтай. Хүний эрх, эрх чөлөөний тухай яриа Монгол оронд олон зуун жилийн турш яригдсан гүн гүнзгий түүхэн уламжлалтай билээ.
Монголын газар нутгаас сүүлийн үед олдож байгаа олдворууд нь дэлхийн нийтийн анхаарлыг татаж байна. Зарим улс манай улсаас олсон олдвороо буцаан өгч байна. Саяхан Оросын Холбооны Улсын Элчин сайдын яаман дээр томоохон үйл явдал болж, манай орны Ноён уулын Хүннүгийн булшнаас олдсон олдворыг сэргээсэнээ Монголын талд буцаан өгсөн. Дэлхий нийтийн хэмжээнд ганцхан хувь гэж хэлж болохоор тийм олдворууд Монголын газар нутгаас олдож байна.
Хүн үүсч бий болсон цагаас эхлэн Азийн цээжин дэх Монгол нутаг олон зуун мянган жилийн туршид хүн төрөлхтний хувьд ихээхэн чухал газар нутаг байсаар ирсэн гэдэг нь ойлгомжтой. Тиймээс энэ удаагийн Олон улсын Монголч эрдэмтдийн ээлжит их хурлын хэлэлцэх асуудлууд чухал ач холбогдолтой юм.
Монгол судлалаар ажиллаж байгаа Монгол судлаач эрдэмтдэд, ялангуяа гадаадын эрдэмтдэд би гүн талархаж явдаг. Монгол Улсад суугаа гадаадын Элчин сайд нар, гадаад орнуудад суугаа манай Элчин сайд нарыг хүлээн авахдаа, би гурван зүйл байнга хэлдэг. Түүний нэг нь Монгол судлалын чиглэлээр ажиллаж байгаа, Монгол судлалыг хөгжүүлж байгаа эрдэмтдээ тухайн хариуцан ажиллаж байгаа орондоо дэмжиж ажилаарай гэж захидаг. Наад зах нь Элчин сайдын яаман дээрээ уриад уулз, Монголч эрдэмтдийн бүтээлийг монголчуудын хүртээл болгоход анхаарал тавьж ажилла. Урамшуулах хэрэгтэй бол түүнийг нь бидэнд өргөн мэдүүл гэдэг үүргийг байнга өгч байгаа.
Монгол судлал гэдэг бол Монголчуудын хөгжил дэвшилд эрдэмтдийн зүгээс оруулж байгаа гайхамшигтай хувь нэмэр гэж би боддог. Бүрэн эрхт, тусгаар тогтносон, эрх чөлөөт ард түмний маань түүхийг судалж дэлхий нийтийн хүртээл болгоно гэдэг бол сайн санаат эрдэмтдийн зүгээс манай улсын болон хүн төрөлхтний хөгжил, дэвшилд оруулж байгаа гайхамшигтай хувь нэмэр. Энэ бодлого цаашид ч үргэлжлэх болно.
Манай Шинжлэх Ухааны Академи, Монгол судлалын эрдэмтдийн зүгээс тавьсан саналыг би Ерөнхий сайд байх хугацаандаа дэмжиж, Монгол судлалын зуны сургалт явагдаж эхэлсэн. Энэ сургалт сүүлийн гурван жил хүчтэй хөгжиж ирлээ. Саяхан 9 орны 27 хүн энэхүү зуны сургалтад хамрагдсан тухай ШУА-ийн Ерөнхийлөгч хэлсэн. Залуу монголч эрдэмтдийн үе тасраад байна. Залуу халаагаа бэлдэж үлдээх явдал бол хамгийн чухал зүйл. Дээр би Монгол судлалын чиглэлээр ажиллаж байсан зарим алдартай эрдэмтдийн нэрийг хэлсэн. Иймд олон орноос ирсэн эрдэмтдэд Та бүхэн залуу халаагаа бэлдээрэй гэж уриалъя.
Монгол Улсын төр засаг, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Засгийн газрын зүгээс ямар дэмжлэг хэрэгтэй байгаагаа бидэнд хэлээч, бид үүний төлөө нээлттэй ажиллах болно. Монгол судлал өөрөө чухал судлагдахуун. Тиймээс Монгол судлалын эрдэмтдийн залгамж халааны асуудал бол даяаршиж буй өнөөгийн нийгэмд чухал юм. Дээр нь эрдэм шинжилгээний сэтгүүл, эмхэтгэл хэвлэлийн асуудал ч байна.
Манай улс нийгмийн шилжилт хийж байх үед Монгол судлал бор зүрхээрээ, сайн дурын шинжтэй явж ирсэн. Монгол судлалыг өдий болтол авч ирсэнд тань Та бүхэнд талархаж байна.
Та бүхний хөгжүүлж ирсэн Монгол судлалын өнөөгийн амжилтыг шинжлэх ухааны нэгэн гол чиглэл болгох хэрэгтэй. Монгол судлал өнгөтэй өөдтэй байх ёстой. Монголын төр засаг үүнд анхаарах ёстой. Тиймээс би энэ хурал дээр Монгол судлалыг дэмжих сан байгуулъя гэсэн санал дэвшүүлж байна. Манай Монгол судлалын холбоо нийлээд энэ санг байгуулаг. Манай төр засгаас, Ерөнхийлөгчийн зүгээс дэмжлэг үзүүлье, монгол судлаач байгаа газар бүхэнд энэ сан хүрч ажиллах ёстой гэж бодож байна.
Манай зарим судлаач эрдэмтэд Монгол Судлалын Дээд сургууль байгуулъя гэсэн санал тавьсан. Үүнийг дэмжиж байна. Монголдоо ийм сургууль байгуулах нь энэ чиглэлээр гадаадын олон орны оюутныг сургаж, Монгол судлалыг гүнзгийрүүлж, дэмжиж, шавь нарыг нь бэлдээд Монголч эрдэмтэд рүү илгээх гайхамшигтай боломж юм. Олон чанартай, чанаргүй сургуулиуд манай оронд байна гэгддэг. Дутагдаж байгаа сургууль бол харин энэ.
Энэ жилээс эхлэн их, дээд сургуульд суралцдаг оюутнуудаа Монголын төр албан ёсоор дэмждэг болж байна. Цалинтай болгож байгаа. Сурч буйнх нь төлөө тодорхой мөнгө өгдөг болгож байгаа. Социализмын үед оюутны тэтгэлэг байсан. Чинээлэг орнуудын хувьд оюутнууддаа тэтгэлэг сайн өгдөг. Улс орнуудын төр засаг дунджаар дээд сургуулийн боловсролын санхүүжилтын 50 хувийг гаргадаг. Европын орнуудад 80 хувийг нь төр засаг нь гаргаж байгаа. Манай улсад төр засаг дээд боловсролын санхүүжилтийн 9-хөн хувийг гаргаж байна.
Дээд боловсролын санхүүжилтийн хууль батлагдсан, энэ чиглэлээр хийх ажил их байна. Манай төр засгийн зүгээс, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Засгийн газрын зүгээс албан ёсны тэтгэлэгтэй болгох хамгийн гол чиглэл бол Монгол судлал, Монгол судлалаар сурч байгаа оюутнуудыг дэмжих тэтгэлгийг төрөөс гаргаж өгөх ёстой. Ийм шийдвэр Монголын төр гаргасан. Цаашид энэхүү шийдвэрийг хэрэгжүүлж, хөгжүүлэх ёстой гэж бодож байна.
Номын мөр цагаан гэж ярьдаг. Монгол судлалын талаар, монголчуудын түүх уламжлалын талаар ном хаялцах гэгээлэг өдрүүд үргэлжилж байна.
Улс орнуудад айлчлал хийж байхдаа тухайн оронд ажиллаж байгаа монгол судлалын эрдэмтдийг дэмжих, шагнан урамшуулах, хөдөлмөрийг нь үнэлэхэд байнга анхаарал тавьж ажиллана гэж бодож байна. Ерөнхийлөгч болсноосоо хойш үүнийг хийж байна.
Монгол судлалын салбарт зүтгэсэн манай орны болон бусад орны Монголч эрдэмтэд, Монгол судлалын олон улсын хүрээлэнд олон жил ажиллаж байгаа хүмүүсээ шагнах гэж байна. Жишээ нь 25 жил Монгол судлалын салбарт ажилласан Цогт-Очирын Ишдорж гэж хүн байна. Энэ хүнд “Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Гавъяат Ажилтан” цол олгох зарлиг дээр дөнгөж сая би гарын үсэг зурлаа.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Төрийн тэргүүний хувьд боломжит бүх дэмжлэгийг Та бүхэнд үзүүлэх болно. Та бүхний амьдралаа зориулж ирсэн Монголчуудын бүтээсэн их өвийг судлах, Монгол Улсыг дэлхийтэй улам ойр дөт холбох гэгээн үйлсэд улам их амжилт хүсье.
Монгол судлал улам бадран мандах болтугай. Монголын түүх үр хойчдоо тасралтгүй үргэлжлэн хүрэхийн ерөөл дэвшүүлье.
Баярлалаа.
