Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Финланд Улсын Ерөнхийлөгч Тарьяа Халонен нар хэлэлцээ хийснийхээ дараа хэвлэлийнхэнтэй уулзлаа. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Энд хүрэлцэн ирсэн эрхэм хатагтай, ноёд, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын төлөөлөгчдийн энэ өдрийн амгаланг айлтгая.
Миний урилгыг хүлээн авч Монгол Улсад Төрийн айлчлал хийж байгаа БНФУ-ын Ерөнхийлөгч, Эрхэмсэг хатагтай Тарьяа Халонентой хэлэлцээ хийлээ. Бидний хэлэлцээ харилцан ойлголцсон элгэмсэг, халуун дотно уур амьсгалд боллоо.
Финланд Улс 1980, 1990-ээд оны үед Хойд Европын бүс дэх Монголын тэргүүлэх түнш байсныг монголчууд сайн мэддэг. Ер нь өрнийн орнуудаас Монгол Улстай эдийн засаг, нийгмийн харилцааг идэвхтэй хөгжүүлсэн тэргүүлэх түнш орон байсан. Ерөнхийлөгчийн айлчлалын үеэр энэ сайхан уламжлал дахин сэргэж Монгол, Финландын харилцааны олон салбарт идэвхтэй хөгжинө гэдэгт итгэж байгаагаа тэмдэглэн хэлье.
Эрхэмсэг хатагтай Ерөнхийлөгчийн Монгол Улсад хийж байгаа айлчлал зөвхөн Финланд Улсын төдийгүй Хойд Европын орнуудын төрийн тэргүүний анхны айлчлал болж байгаагаараа онцлог юм.
Би хатагтай, Ерөнхийлөгч Тарьяа Халоненийг дэлхий нийтийн, олон улсын түвшинд маш идэвхтэй ажилладаг зүтгэлтэн гэж хүндэтгэдэг. Хамгийн гол нь хатагтай Ерөнхийлөгч нээлттэй нийгмийг бий болгох, шударга ёсыг бэхжүүлэх, хүний эрх, эрх чөлөөг хүндэтгэх , тогтвортой хөгжил, уур амьсгалын өөрчлөлт болон жендерийн тэгш байдлын асуудлаар маш идэвхтэй ажилладаг хүн. Финланд Улс бол Монголын ирээдүйн замналын хувьд үлгэр жишээ болох орон. Монгол Улс хүний эрхийг хүндэтгэсэн, нээлттэй, хууль ёс, шударга ёсыг бэхжүүлсэн, ард иргэдийнх нь орлого өссөн, ядууралгүй, авлигагүй нээлттэй орон болохын төлөө эрмэлзэж байгаа. Яг ийм замаар Финланд Улс богино хугацаанд хөгжиж чадсан юм. Тийм учраас Финландчуудын хөгжсөн туршлага монголчуудын хувьд маш их ач холбогдолтой, бидний сэтгэл, зүрх, хүсэл мөрөөдөлд хамгийн ойрхон зүйл гэдгийг тэмдэглэж хэлэхийг хүсч байна.
2010 онд би Финланд Улсад айлчилсан. Энэ айлчлалын дараа манай хоёр Засгийн газар ярилцаж тохирсон зүйлийг хэрэгжүүлэх чиглэлээр идэвхтэй ажилласан. Мөн 2011 оны хавар Монгол, Финландын Засгийн газар хоорондын хуралдаан Хелсинки хотод болсон. Манай талын Засгийн газрын комиссын даргаар НХХ-ийн сайд Т.Ганди ажилладаг. Энэ хурал их амжилттай болсныг тэмдэглэж хэлэхийг хүсч байна.
Финланд Улстай хамтран ажиллах олон салбар байгаа. Хамгийн гол нь бидний үнэлэмж, үнэт зүйлс нэг. Тухайлбал хүний эрх, эрх чөлөө, шударга ёс, нээлттэй нийгэм. Энэ чиглэлд бидэнд хамтран ажиллах зүйл олон бий. Эдийн засгийн хувьд дэд бүтэц, харилцаа холбоо, хөдөө аж ахуй, ой гээд олон салбаруудыг нэрлэж болно. Эдгээр чиглэлээр ахиц гарна гэж ойлгож байгаа. Эрхэмсэг Ерөнхийлөгчтэй хамт Финландын бизнесийн олон төлөөлөгч Монголд ирсэн. Цаашдаа олон салбарт урьдын адил хамтын ажиллагаа идэвхтэй өрнөнө гэж тэмдэглэн хэлье.
Финланд Улстай тодорхой салбаруудаар бид харилцаж байгаа. Тухайлбал боловсролын салбар. Оюутан солилцоо, их дээд сургуулиудын шууд хамтын ажиллагаа идэвхтэй хөгжиж байна. Манай шүүх байгууллага, ялангуяа захиргааны шүүхийн салбарт Финланд улстай их ойрхон ажилладаг. Захиргааны шүүхийн төлөөлөгчид Монголд айлчилсан. Манайхан Финландад айлчилж туршлага судалж байгаа. Мөн геологийн судалгааны чиглэлд идэвхтэй хамтран ажиллаж байна. Цаа бугыг өсгөн үржүүлэх чиглэлд ч гэсэн ярилцаж байгаа. Төгсгөлд нь хэлэхэд Монгол Улс дэлхийн ардчиллын нийгэмлэгийг тэргүүлэх хүндтэй үүрэг хүлээсэн. Аливаа хуучин тогтолцоог өөрчлөх амархан. Харин шинэ тогтолцоог бий болгож, шударга ёс, хүний эрх, эрх чөлөөг хүндэтгэсэн нээлттэй, ард түмнийхээ эрх ашигт үйлчилдэг нийгмийн тогтолцоо бий болгоно гэдэг хүнд хэцүү зорилт юм. Энэ чиглэлд монголчууд 20 гаруй жил ажиллаж байна. Цаашдаа ч энэ чиглэлд ажиллах шаардлагатай байгаа. Монгол Улс өмнө нь дэлхийн ардчиллын нийгэмлэгээс их дэмжлэг авдаг байсан. Одоо Монгол Улс дэлхийд ардчиллыг олж байгаа шинэ улс орнуудад, шинэ бүс нутгуудад туслах дэмжих, өөрийн туршлагыг хуваалцах ийм ээлж ирж байгаа. Тэгэхээр энэ ээлж, үүргээ бид идэвхтэй хэрэгжүүлэхийн төлөө байгаа. Энэ чиглэлд эрхэмсэг Ерөнхийлөгчтэй тодорхой зүйл ярьсан. Ардчиллын боловсролыг дэмжих, эмэгтэйчүүдийн эрхийг хангасан, нээлттэй, авилгагүй засаг төр, нийгмийг бий болгох чиглэлд хамтран ажиллахаар ярилаа. Мөн НҮБ-ын ерөнхий ассамблейн хуралдааны үеэр хамтран ажиллахаар ярилцлаа. Эрхэмсэг Ерөнхийлөгч НҮБ-ын ерөнхий ассамблей дээр миний өмнө үг хэлэхээр байгаа. Бид тэнд хэлэх үг, санаачилгаа нэгтгэж олон улсын хэмжээнд, НҮБ-ын хэмжээнд хамран ажиллахад туйлын талархалтай байна.
Төгсгөлд нь Манай хүндэт зочин, Бүгд Найрамдах Финланд Улсын Ерөнхийлөгч тэргүүтэй төлөөлөгчдийн айлчлалд амжилт хүсч, Монгол оронд тавтай саатан морилохыг ерөөе. Их баярлалаа.
Ерөнхийлөгч Тарьяа Халонен: Сайн байна уу? Ноён Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийг ноднин Хелсинкид айлчлахад уулзаж ярилцсан. Одоо уулзалт яриагаа үргэлжлүүлэхээр миний би Улаанбаатарт ирээд байна. Дунд нь бид Вильнуст уулзаж ярилцаж байсан. Бид олон удаа ойр ойрхон уулзаж ярилцах хэрэгцээ шаардлага байгаа юм. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид би Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг тэргүүлэх болсонд нь баяр хүргэсэн. Бидний уулзалтын талаар та бүхэнд дараах зүйлийг хэлмээр байна. Уулзалтаараа хамтын үнэт зүйлс, практик хамтын ажиллагааны тодорхой асуудлуудыг ярилцсан. Бидний хамтын үнэт зүйлийн талаар ноён Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж дэлгэрэнгүй ярьсан. Бид ардчилал, хүний эрх, хууль дээдлэх ёс, нийгмийн сайн сайхан байдал, түүний дотор экологийн сайн сайхан байдлын талаар ижил байр суурьтай байдаг. Нэгэнт бид нийтлэг үнэт зүйлстэй учраас төрийн тэргүүнүүдийн уулзалт яриа ихээхэн хялбар, ойлголцсон байдал болж байна. Аливаа нийгэм төгс төгөлдөр байдаггүй. Бид умардын орнуудын нийгмийн хамгааллын асуудлаар ярилцсан. Умардын орнуудын нийгмийн хамгааллын асуудал нилээд хөгжсөн. Цаашид ч сайжруулах зорилт байгаа. Хүний сайн сайхны төлөө иргэдээ хөгжүүлвэл тухайн нийгмийн өрсөлдөх чадвар сайжирдаг гэдгийг ярьсан. Бидний практик хамтын ажиллагааны тодорхой асуудлуудыг бас та нар сонирхох байх. Эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техникийн талаар хамтран ажиллах Монгол, Финландын Засгийн газар хоорондын комисс 1990 онд байгуулагдсан. Энэ комиссын 11 дэх хуралдаан Хелсинки хотноо болсон. Монголын хэсгийг хатагтай сайд Т.Ганди тэргүүлдэг. Финландын хэвлэл мэдээллийнхэнд хэлэхэд бидний хамтын ажиллагаа цаашид үргэлжилнэ. Бидний хамтын ажиллагааны тухай ярианд цаа буга, түүнийг өсгөж үржүүлдэг малчдын асуудал хөндөгдсөн. Нийгмийн цөөнхийн сайн сайхан аж байдал, тэгш эрх чухал асуудал. Хамтын ажиллагааны өөр нэг чухал талбарыг дурьдъя. Энэ нь Финландын геологийн алба, Монголын геологийн төв лабораторийн хооронд өрнөдөг. Бид бас ойн салбарт хамтарч ажиллаж байгаа. Усны салбарт хамтарч ажиллах эрмэлзэлтэй байна. Манай төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд нийгмийн эрүүл мэндийн салбарын мэргэжилтнүүд байгаа. Бас хог хаягдлыг хэрхэн боловсруулах тал дээр ямар арга ажиллагаа байж болох вэ гэдэг дээр ярилцаж байна. Авто, төмөр замын асуудлуудыг чухалд тавьж байгаа. Манай хоёр орон нутаг дэвсгэрийн хувьд том, гэхдээ хүн ам цөөтэй. Тэгэхээр энэ байдлаас харахад бие биедээ яаж туслах вэ, хамтрах ажиллах вэ гэдэг дээр зүг чиг тодорно. Олон улсын энхийг сахиулах ажиллагаанд Монгол Улсын оруулж байгаа хувь нэмрийг бид үнэлдэг. Энд хамтарч ажиллах асуудлаар санал солилцсон. Бидэнтэй Финландын бизнесийн хэсгийнхэн ирсэн байгаа. Манай төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд Европын асуудал, гадаад худалдааны сайд ирсэн. Энэ хүн урьд нь гадаад хэргийн сайдаар ажиллаж байсан. Бизнес төдийгүй гадаад хэргийн асуудлуудыг сайн мэддэг. Хэвлэл мэдээллийнхэнд хандаж миний хэлэх зүйл бол бидний айлчлал сайн эхлэлтэй байна. Бид Европын холбоотой тогтоосон танай хамтын ажиллагааг үнэлдэг.
МҮОНТ: Хоёр орны хувьд адил төстэй тал олон бий. Тухайлбал хоёр том хөршийн хооронд оршдог. Ийм хоёр орон хамтын ажиллагаагаа аль салбарт илүү хөгжүүлэхээр анхаарч байна вэ?
Хариулт: Тиймээ, бид бас энэ асуудлыг ярилцсан. Хамтын ажиллагааг үр нөлөөтэй явуулж болох салбар чиглэлүүдээс эхэлж ажиллах ёстой гэж бодож байна. Том хөршүүд бол том зах зээл. Түүхийг эргэж харахад тэр бүр баяр баясгалантай дурсамжууд байдаггүй. Бид түүхээс зугтаж чадахгүй ч ирээдүйг бүтээн босгох боломжтой. Түүнчлэн хоёр талын харилцаанаас гадна олон талын боломжууд бий. Европын холбооны хүрээнд хамтран ажилладаг. Олон улсын бусад байгууллагын хүрээнд ч хамтран ажиллах боломжтой. Хоёр орон хэдийгээр цөөн хүн амтай жижиг улс боловч өөрсдийн туршлага, боломжийг хуваалцах, хамтарч ажиллах нөөц бий. Энэ талаар Монгол нөхөдтэйгөө ярилцсан.
Финландын сэтгүүлч: Ерөнхийлөгчөө энэ айлчлалаас ямар тодорхой үр дүнг хүлээж байна вэ?
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Финландын Ерөнхийлөгчийн айлчлал бол түүхэн томоохон үйл явдал. Финландын Ерөнхийлөгчийн айлчлал бол Финландын төрийн тэргүүний төдийгүй умардын орнуудын анхны айлчлал гэдгийг би өмнө нь дурьдсан. Бидэнд хамтын ажиллагааны уламжлал байгаа. Бидний хооронд үнэт зүйлийн томоохон холбоо бий. Монголчуудын хувьд Финланд Улс үлгэр дууриал болж чадна гэж үзэж байна. Монгол Улсын цаашдын хөгжилд Финланд Улс хүний эрх, ил тод байдал, хууль дээдлэсэн нийгмийн байгууллын талаар үлгэр жишээ болж байна. Монгол Улсын хүчин чармайлтыг олон талт хамтын ажиллагааны хүрээнд олон улсын тавцанд хатагтай Ерөнхийлөгч дэмжиж байна. Монгол Улс өнгөрсөн 7 дугаар сараас эхлэн Олон улсын ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг тэргүүлж байгаа. Энэ хугацаандаа ардчиллын боловсролын асуудлыг түлхүү анхаарч, тивүүдийг төлөөлсөн Ерөнхийлөгч нарын санаачилгын бүлэг байгуулъя гэсэн саналыг хатагтай Ерөнхийлөгч дэмжин хүлээж авсан. Хэдхэн хоногийн өмнө Энэтхэг Улсын Ерөнхийлөгч манай оронд бас айлчилсан. Бид энэ асуудлыг бас ярилцсан. Олон улсын ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн хүрээнд ил тод байдал, авлигагүй, хууль дээдэлсэн нийгмийн байгууллагыг хөгжүүлэх нь зүйтэй гэсэн санал санаачилга дэвшүүлье. НҮБ-ын ерөнхий ассамблей чуулганы үеэр энэ асуудлаар үйл ажиллагаагаа уялдуулъя гэсэн. Хатагтай Ерөнхийлөгчийн айлчлал Монгол Улсад шинэ тулгар хөгжиж байгаа ардчиллыг хөхиүлэн дэмжихээс гадна Монголын улс төр, нийгмийн олон салбарт ажиллаж байгаа эмэгтэйчүүдийг зоригжуулж, урам зоргийг нь сэргээж байна гэдгээрээ чухал юм. Айлчлалын хамгийн чухал үр дүн гэвэл энэ хүн өөрөө хүрэлцэн ирсэн явдал юм. Финланд Улсын төр засгийн болон бизнесийн төлөөлөгчид, хэвлэл мэдээллийнхэн өргөн бүрэлдэхүүнтэйгээр айлчилж байгаа нь чухал юм. Финландын хэвлэл мэдээллийнхэнд хандаж хүсэхэд монголын ард түмний ажил амьдрал, тэдний зорилго тэмүүллийг өөрийнхөө орны олон уншигч, үзэгчдэд танилцуулаарай. Энэ бол бидэнд том дэмжлэг болно.
Ийнхүү асуулт хариулт өндөрлөв.
