Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачилгаар “Ус ба ойн тогтвортой менежмент” сэдэвт Ази, Европын уулзалтын Байгаль орчны сайд нарын IV уулзалт төрийн ордонд өнөөдөр боллоо. Уулзалтыг нээж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үг хэлэхдээ “Эрхэмсэг ноёд хатагтай нар аа, эрхэм хүндэт зочид оо. Амьдралыг тэтгэгч “Ус”, түүний ундаргыг бий болгогч “Ойн” менежментийн талаархи нэн чухал асуудлыг хэлэлцэхээр хүрэлцэн ирсэн Ази-Европын уулзалтын гишүүн орнуудын өндөр дээд хэмжээний төлөөлөгчид та бүхэнд баяр хүргэж, нарлаг Монгол оронд маань тавтай морилохыг хүсэн ерөөе.
Энэ хуралдаан Рио+20 гэж яригддаг, сүүлийн 20 жилд тогтвортой хөгжлийн асуудлаар дэлхийд болох гэж байгаа хамгийн том дээд хэмжээний уулзалтын өмнө Монгол оронд болж байгаагаараа маш их онцлог юм.
Монголчууд бид байгальд хамгийн их ээлтэй амьдралын хэв маягтай хүмүүс. Нүүдэлчин хэв маяг гэдэг бол байгальд хамгийн ойр дөт уламжлал юм. Ийм ч учраас бид өөрсдийгөө байгальд хамгийн их ойр байдаг гэж үздэг. Бас уур амьсгалын өөрчлөлтөөс хамгийн их хохирол амсаж байгаа орон бол Монгол Улс. Үүнээс гадна Монголчууд байгаль орчны болон ногоон эдийн засгийн асуудалд хамгийн их анхаарлаа хандуулж байгаа. Ногоон эдийн засгийн бодлогыг би сайн бодлого гэж боддог. Яагаад гэвэл энэ бодлого хүнд ээлтэй, дэлхий ертөнцөд ээлтэй бодлого юм.
Уг асуудлаар манай оронд болж буй энэхүү хуралдаанаас тодорхой шийдлүүд гарна гэдэгт би итгэж байгаа. Монгол Улсын хувьд бусад улс оронд заах сургах зүйл байхгүй. Харин бидэнд энэ асуудалтай холбоотой хуваалцах сургамж, туршлага бий. Дэлхий дахинд заналхийлж буй цөлжилт, уур амьсгалын өөрчлөлтөд Монгол хамгийн ихээр өртөж байгаа орон. Дээрээс нь хүн амын суурьшил, уул уурхайн эрчимтэй хөгжлөөс үүдээд өнөөдөр Монгол Улсад байгаль орчны асуудал хамгийн чухал асуудал болж тавигдаж байна. Тэгэхээр энэ асуудалд олон улсын хамтын нийгэмлэгийн анхаарлыг хандуулах нь бидний гол зорилго.
Бидэнд бас хийж чадах ажлууд байгаа. Үүнийг манай БОАЖ-ын сайд Та бүхэнтэй нарийвчлан хуваалцах байх гэж бодож байгаа.
Нэг сайн мэдээ дуулгая. Саяхан, 10 гаруй хоногийн өмнө манай улсын парламент байгаль орчны асуудлаар 10 хуулийг баталж гаргасан. Энэ бол нэг хууль биш 10 хууль. Дээрх арван хуулийн төсөл дээр гадаад, дотоодын маш олон мэргэжилтэн, төр засгийн байгууллагууд хамтран ажиллаж ийм шийдэлд хүрсэн. Энэ арван хуульд бидний хэлэлцэх гэж буй ойн асуудал багтаж байгаа. Мөн бидний хэлэлцэх гэж буй усны асуудал хамгийн гол асуудал болж байгаа юм. Ямар асуудал тулгамдаж байна, хуулийн хүрээнд хэрхэн шийдвэрлэх вэ гэдгээ бид нэг үгээр хэлбэл ийнхүү шийдээд байгаа юм. Дээр нь Монгол Улсын байршил бол онцгой. Ази, Европын усны хагалбар дээр Монгол Улс оршдог учраас ой усны асуудлаар гаргаж байгаа санаачилгууд дэлхийн олон нийтэд хүрэх ёстой гэж үзэж байна.
Ганцхан жишээ хэлэхэд дэлхийн цэнгэг усны хамгийн их нөөцтэй Байгаль нуурын усны сэлбэлтийн 70 хувь нь Монголоос очдог гэдгийг та бүхэн сайн мэдэж буй гэж бодож байна. Өнөөдрийн дэлхийгээ аврах байгаль орчны зөв бодлого явуулахын төлөө ажиллаж байгаа тэргүүн фронтын бодлого тодорхойлдог хүмүүс олон орноос хүрэлцэн ирсэн явдалд би туйлын их баяртай байна.
Энд нэгэн санал санаачилгын шинжтэй зүйлийг хэлэх нь зөв байх. Ер нь ус, ойн менежментийн асуудлаар олон улсын байгууллага, олон улсын бүтэц хэрэгтэй юм шиг санагддаг. Усгүй ой гэж байхгүй. Ойгүй ус гэж байхгүй. Тэгэхээр ирээдүйд хүн төрөлхтөнд тулгамдах гурван асуудал байгаа гэж бид ярьдаг. Эрчим хүч, хүнс, усны асуудал. Эрчим хүчийг бид сэргээгдэх болон бусад зүйлээс нөхөж болно. Хүнсийг бас нөхөж болох байх. Усны асуудал бол нөхөхөд хамгийн бэрх. Нөхөх боломж байгаа ч хамгийн их өртөгтэй. Ийм учраас ус, ойн асуудал дээр Global United nations on forestry and water security гэж би нэрлээд байгаа нэг ийм бүтэц бий болгох шаардлагатай гэж үзэж байна. Дээр нь ус, ойн асуудлаар олон улсын хуулийн гэрээ хэлэлцээр, конвенц /legally binding agreement гэж би ярьдаг/-ийн хэмжээний шийдэлд хүрч ажиллах цаг болсон юм биш үү гэсэн санал хэлэх нь зөв байх.
Ус, ойтой, байгаль орчинтой холбоотой асуудал бол зөвхөн нэг хурлын сэдэв биш байх гэж бодож байна. Зөвхөн нэг Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн асуудал биш байх, зөвхөн нэг Засгийн газрын бүрэн эрхийн асуудал биш. Энэ бол манай дэлхий дээр амьдарч байгаа хүн бүрийн амьдралын турш анхаарч ажиллах шаардлагатай асуудал гэж бодож байна.
Би хувьдаа ус, ойн асуудал бол Ерөнхийлөгчийн хувьд мэдээж надад чухал, харин хүний хувьд асар чухал. Би амьдралынхаа туршид энэ асуудалд анхаарлаа хандуулж ажиллах болно.
Тиймээс энэ асуудлаар олон улсын нэртэй төлөөлөл Та бүхэн Монгол Улсад хүрэлцэн ирсэн явдалд туйлын их баярлаж байна.
Хурлын үйл ажиллагаанд өндөр амжилт хүсье. Та бүхний үйл ажиллагаанаас тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхэд алхам хийсэн үр дүн гарч чадна гэдэгт итгэж байгаагаа илэрхийлье. Дахин өндөр амжилт хүсэн ерөөе” гэв.
Нээлтийн ажиллагааны дараа уулзалтад оролцогч Ази, Европын орнуудын төлөөлөгчид Монгол Улсын Ерөнхийлөгчтэй Чингис хааны хөшөөний өмнө хүндэтгэлийн зураг авхууллаа.
Ингээд уулзалтын хэлэлцүүлэг эхэлж, үдээс өмнө усны тогтвортой менежментийн, үдээс хойш ойн тогтвортой менежментийн асуудлаар үндсэн илтгэлүүд тавьж, төлөөлөгчид өөр өөрийн орны туршлага, санаачилга, тулгамдсан асуудлуудын талаар ярилцаж, санал солилцов.
Оролцогчид Ази, Европт ижил төстэй бэрхшээл байгааг дурдахын сацуу Ази тивд хүн амын өсөлт, хотжилтын явцтай холбоотой усны эрүүл ахуй, усны хомсдол, усны хэмнэлттэй хэрэглээ, ус цэвэршүүлэлт, дахин ашиглалт, ундааны усны хангалт, чанар зэрэг олон асуудал тулгамдаад буйг онцолж байлаа. Мөн уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотойгоор Ази тивд үер, далайн хар салхи, ган гачиг зэрэг байгалийн аюул гамшиг улам их нүүрлэж болжээ. Энэ бүхэн хүнс, ундааны усны хангамж, эдийн засгийн өсөлтөд сөрөг нөлөө үзүүлж байна. Ой мод бол уснаас салгах аргагүй асуудал. Тиймээс нөхөн ойжуулах, хэрэглээг зүй зохистой болгоход илүү анхаарах хэрэгтэйг тэд онцлон тэмдэглээд өдгөө жилдээ дэлхийд 30 сая га ой устаж буйг дурдсан юм.
Хэлэлцсэн асуудлаар оролцогчид хоёр болон олон талын хамтын ажиллагааг Ази, Европт, мөн тив хооронд өргөжүүлэн хөгжүүлэх, харилцан мэдлэг, туршлагаа хуваалцах, шинэ технологи солилцох, иргэдээ чадавхжуулах сургалт зохион байгуулах, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, гамшгаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг түлхүү авах, хил дамнасан усны нөөцөө гэрээ хэлэлцээрээр тохирон зүй зохистой ашиглах, ундааны усны чанарыг сайжруулах, хэрэглээг хэмнэх, нөхөн ойжуулалтыг эрчимжүүлэх, тогтвортой менежментийг бий болгох, ногоон эдийн засгийг дэмжихэд улс бүр онцгой анхаарах шаардлагатай чухалчлан ярьж байлаа.
Энэ уулзалт удахгүй болох Рио+20-ын хэлэлцэх асуудалд оруулах саналаа хоёр тивийн сайд нар шүүн тунгаах сайхан боломж олгов.
