ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЛИЙН ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ
Төсөл
МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2011 оны …дүгээр Улаанбаатар
сарын ...-ны өдөр хот
ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЛИЙН ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ТУХАЙ
/Шинэчилсэн найруулга/
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
1.1. Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, хэвлэн нийтлэх эрх, эрх чөлөөг баталгаажуулах, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ил тод байдал, хариуцлагатай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.
2 дугаар зүйл. Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль тогтоомж
2.1. Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль[1], энэ хууль болон тэдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.
2.2. Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.
3 дугаар зүйл. Хуулийн нэр томъёоны тодорхойлолт
3.1. Энэ хуульд заасан дараах нэр томъёог дор дурдсан утгаар ойлгоно:
3.1.1. “хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл” гэж олон нийтэд зориулж мэдээлэл тогтмол түгээдэг сонин хэвлэл, радио, телевиз, цахим хэвлэлийг;
3.1.2. “хэвлэл мэдээллийн байгууллага” гэж мэдээлэл хайх, цуглуулах, хүлээн авах, боловсруулах, нийтлэх, нэвтрүүлэх, түгээх зэрэг сэтгүүл зүйн үйл ажиллагаа эрхэлдэг хуулийн этгээдийг;
3.1.3. “мэдээллийн эх сурвалжийг нууцлах” гэж нэрээ нууцлахыг хүссэн мэдээлэгчийг сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, түүний редакц, ажилтнууд илчлэхгүй байхыг;
3.1.4. “хэвлэл мэдээллийн байгууллагын редакц” гэж хэвлэл мэдээллийн байгууллагын олон нийтэд түгээх мэдээллийн бодлого, агуулгыгтодорхойлж буй нэгжийг.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
Хэвлэл мэдээллийн чөлөөт, хараат бус байдлын баталгаа
4 дүгээр зүйл. Иргэний үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх, эрх чөлөөг хангах
4.1.Монгол Улсын иргэн бүр үндэс, угсаа, хэл, соёл, арьсны өнгө, нас, хүйс, нийгмийн гарал, байдал, хөрөнгө чинээ, эрхэлсэн ажил, албан тушаал, шашиншүтлэг, үзэл бодол, боловсрол, бэлгийн чиг баримжаа, ял шийтгүүлсэн байдлыг үл харгалзан үзэл бодлоо хэвлэлмэдээллийн хэрэгслээр чөлөөтэй илэрхийлэх, түгээх, хуульд заасан журмын дагуу хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл байгуулах, эрхлэх эрхтэй.
4.2. Төрийн байгууллага, албан тушаалтан аливаа иргэнийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр үзэл бодлоо илэрхийлсэнтэй нь холбогдуулан аливаа хэлбэрээр дарамт шахалт үзүүлэх, хариуцлага хүлээлгэхийг хориглоно.
5 дугаар зүйл. Төрөөс хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг хангах
5.1. Үндсэн хууль болон энэ хуульд зааснаас бусад тохиолдолд хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг хязгаарласан хууль тогтоомжийг батлан мөрдөхийг хориглоно.
5.2. Хуульд заасан үндэслэл, журмаас гадуур төрийн байгууллага, албан тушаалтан хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг хязгаарласан захиргааны акт гаргах буюу үйлдэл, эс үйлдэл хийхийг хориглоно.
5.3. Төрийн байгууллага, албан тушаалтан сэтгүүл зүйн үйл ажиллагааны явцадхэвлэл мэдээллийн байгууллагад хяналт шалгалт хийх, агуулгыг хянах /цензур/, мэдээлэл түгээхэд саад учруулах, мэдээлэл түгээсэнтэй нь холбогдуулан хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үйл ажиллагаанд саад учруулах, зогсоох, аливаа хэлбэрээр хөндлөнгөөс оролцох, нөлөөлөхийг хориглоно.
5.4. Хуулиар нууцад хамааруулснаас бусад тохиолдолд мэдээ, мэдээллийн хүрээг хязгаарлахыг хориглоно.
5.5. Төрийн байгууллага, албан тушаалтан хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэл түгээсэнтэй нь холбогдуулан иргэн, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчид энэ хуульд зааснаас бусадхариуцлага хүлээлгэхийг хориглоно.
5.6. Төрөөс хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хянах чиг үүрэгтэй байгууллага,албан тушаал бий болгох, санхүүжүүлэхийг хориглоно.
6 дугаар зүйл. Төрийн мэдлийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийгхориглох
6.1. Төрийн байгууллага, нутгийн өөрөө удирдах байгууллага, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд өөрийн эзэмшилд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй байхыг хориглоно.
6.2. Төрийн байгууллага зөвхөн дараах хэвлэн нийтлэх үйл ажиллагаа эрхэлж болно:
6.2.1. хууль тогтоомж, эрх зүйн акт, түүнтэй холбоотой лавлагаа, тайлбар, мэдээллийг олон нийтэд хүргэх, сурталчлах зорилгоор эмхтгэл, товхимол, цахим хуудас гаргах;
6.2.2. Монгол Улсын тухай мэдээллийг дэлхий дахинд түгээх, сурталчлах үйл ажиллагаа эрхэлдэг мэдээллийн хэрэгсэлтэй байж болно. Үүнтэй холбогдох харилцааг хуулиар зохицуулна.
7 дугаар зүйл. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үйл ажиллагааны хараат бус байдал
7.1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага нь мэдээ, мэдээллийг хайх, хүлээн авах, шалгах, боловсруулах, нийтлэх, нэвтрүүлэх, хадгалах, мэдээллийн эх сурвалжаа хамгаалах үйл ажиллагааг хуулийн хүрээнд хараат бусаар, чөлөөтэй эрхэлнэ.
7.2. Хуульд зааснаас бусад тохиолдолд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн үйл ажиллагааг зогсоох, хэвлэл мэдээллийн байгууллагыг татан буулгахыг хориглоно.
7.3. Хууль бусаар мэдээлэл олж авснаас бусад тохиолдолд тухайн мэдээлэл нь бусдад гэм хор учруулсан гэх үндэслэлээр хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ажилтанд хариуцлага хүлээлгэхийг хориглоно.
8 дугаар зүйл. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагынредакцийн бие даасан, хараат бус байдал
8.1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын редакц нь тухайн хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигч нарын ашиг сонирхлоос хараат бусаар бие даан үйл ажиллагаа явуулна.
8.2. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигч нь редакцийн үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс оролцох, нөлөөлөхийг хориглоно.
8.3. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын редакцийн эрхлэгч нь үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигчтэй хараат бус байдлыг хангах талаар гэрээ байгуулж, байгууллагын ёс зүйн дүрэм, дотоод журамдаа тусгах үүрэг хүлээнэ.
8.4. Нийтлэл, нэвтрүүлгийн ивээн тэтгэгч, санхүүжүүлэгч тухайн нийтлэл, нэвтрүүлгийн агуулгад нөлөөлөхийг хориглоно.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
МЭДЭЭЛЛИЙН НУУЦ ЭХ СУРВАЛЖИЙГ ХАМГААЛАХ
9 дүгээр зүйл. Зохиогч, мэдээллийн эх сурвалжийн нууцлал
9.1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлч дараах тохиолдолд олж авсан мэдээллийнхээ эх сурвалжийг илчлэхгүй байх үүрэгтэй:
9.1.1. мэдээлэл авсан тухайгаа задруулахгүй байхаар мэдээлэгчтэй харилцан тохиролцсон;
9.1.2. мэдээллийн эх сурвалжийг задруулах нь бусдын амь нас, эрүүл мэнд, нэр төр, алдар хүнд, ажил, албан тушаалын байдал, орлогод хохирол учруулж болзошгүй бол.
9.2. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлч нь энэ хуулийн 9.1-д заасан үндэслэлээр нэрээ нууцлахыг хүссэн мэдээлэгчийн нэр, хаяг,эрхэлж буй ажил, мэргэжил, гэр бүлийн байдал, уулзсан байр, хугацаа, захидал, төлбөрийн нэхэмжлэл болон бусад холбогдох мэдээллийг задруулахгүй байх үүрэг хүлээнэ.
9.3. Мэдээллийн нууц эх сурвалж зөвшөөрснөөс бусад тохиолдолд нийтлэл, нэвтрүүлгийн зохиогчоос мэдээллийн эх сурвалжаа илчлэх, мэдээлэл олж авсан арга, хэлбэрээ тайлбарлахыг шаардах, мэдээллийн эх сурвалжаа илчлэхээс татгалзсантай холбогдуулан аливаа хэлбэрээр дарамт шахалт үзүүлэх, аливаа хариуцлага хүлээлгэхийг хориглоно.
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ил тод байдал,
хариуцлага
10 дугаар зүйл. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ил тод байдал
10.1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага өөрийн үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигч болон тэдгээрийн эзэмшиж буй хувь хэмжээний талаарх мэдээллийг жил бүр, өөрчлөлт орсон тохиолдол бүрт хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр, эсхүл цахим хуудсаар олон нийтэд мэдээлнэ.
10.2. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага иргэн, хуулийн этгээдийн захиалгаар төлбөртэй нийтлэл, нэвтрүүлэг түгээх бол ялгах тэмдэглэгээ хэрэглэнэ.
11 дүгээр зүйл. Хэвлэлмэдээллийн байгууллагын хүлээх хариуцлага
11.1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага өөрийн ёс зүйн дүрэм, хэм хэмжээг баталж үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгон ажиллана.
11.2. Зар сурталчилгаа болон сонгуулийн сурталчилгаанаас бусад өөрийн түгээсэнмэдээлэлтэй холбогдон үүссэн хариуцлагыг хэвлэл мэдээллийн байгууллага хүлээнэ.
11.3. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс бусад арга хэрэгслээр түгээсэн мэдээлэлтэй холбогдон үүссэн хариуцлагыг зохиогч хүлээнэ.
12 дугаар зүйл. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үйл ажиллагаанд хориглох зүйл
12.1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага нь Үндсэн хуульт байгууламжийг хууль бусаар өөрчлөх, хүчирхийлэл, садар самуун болон бусад гэмт хэргийг сурталчлах, олон нийтийг уриалах, оюуны өмчийн эрхийг зөрчих, хувь хүний хуулиар хамгаалсан нууцыг задруулах, хувь хүний нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг санаатайгаар гутаах зэрэг үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно.
12.2. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага нь хүний нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг санаатайгаар гутаан доромжилсон болон бусад хууль бус мэдээллийг сэтгэгдэл болон бусад хэлбэрээр дамжуулан нийтлэх, нэвтрүүлэх боломжийг гуравдагч этгээдэд олгохыг хориглоно.
12.3. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн мэдээний хөтөлбөрийн мэдээг захиалгаар нэвтрүүлэх, санхүүжүүлэхийг хориглоно.
12.4.Хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлч аливаа этгээдийг өөртэй нь хамааралтай мэдээллийг нийтэлж, нэвтрүүлэхээр дарамтлах, нийтэлж, нийтлээгүйн төлөө төлбөр, шан харамж авах, авах оролдлого хийхийг хориглоно.
13 дугаар зүйл. Иргэн, хуулийн этгээд гомдол гаргах
13.1. Иргэн, хуулийн этгээд хэвлэл мэдээллийн байгууллага, түүний сэтгүүлч, хэвлэн нийтлэх үйл ажиллагаанд оролцогч бусад этгээдийн үйл ажиллагаатай холбоотой гомдлыг тухайн хэвлэл мэдээллийн байгууллагад эсхүл энэ хуулийн 15 дугаар зүйлд заасан Хэвлэл мэдээллийн зөвлөлд гаргаж болно.
13.2. Энэ хуулийн 13.1-д заасны дагуу гомдол гаргасан нь иргэн, хуулийн этгээдийн шүүхэд хандах эрхийг хязгаарлахгүй.
13.3 Иргэналдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндээ гутаагдсан гэж үзвэл шүүхэд хандахдаа Иргэний хуулийн 21.2-т зааснаар нотлох үүргийг өөрөө хүлээнэ.
14 дүгээр зүйл. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага гомдлыг хянан шийдвэрлэх
14.1. Энэ хуулийн 13.1-д заасны дагуу гаргасан гомдлыг хэвлэл мэдээллийн байгууллага, өөрийн байгууллагад мөрдөж буй зохих дүрэм, журмын дагуу хянан шийдвэрлэнэ.
14.2. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага гомдлыг үндэслэлтэй гэж үзвэл залруулга, уучлал нийтлэх, эвлэрүүлэх болон бусад хэлбэрээр гомдлыг барагдуулна.
14.3. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага ирүүлсэн гомдлыг Хэвлэл мэдээллийн зөвлөлд шилжүүлж болно.
15 дугаар зүйл. Хэвлэл мэдээллийн зөвлөл
15.1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын хараат бус байдлыг хангах, түүний үйл ажиллагаатай холбогдсон өргөдөл, гомдлыг хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий Хэвлэл мэдээллийн зөвлөл /цаашид “Зөвлөл” гэх/-тэй байна. Зөвлөл нь үндэсний хэмжээнд нэг байна.
15.2. Зөвлөлийг нийт сэтгүүлчдийн хурлаар байгуулна.
15.3. Зөвлөл нь хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ажилтан, сэтгүүлч, олон нийтийн төлөөллөөс бүрдэнэ.
15.4. Зөвлөлийн гишүүнийг сонгохдоо төрийн байгууллага улс төрөөс хараат бус байдал, мэргэжил, туршлага, ёс зүй, нэр хүндийг нь харгалзан үзнэ.
15.5. Зөвлөлийн гишүүдийг сонгох үйл явц нь олон нийтэд нээлттэй, ил тод байна.
15.6. Зөвлөлийн үйл ажиллагааны үндсэн хэлбэр нь гишүүдийн хурал байна.
15.7. Зөвлөлийн дүрэм, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны журам, Зөвлөлийн гишүүнд нэр дэвшүүлэх, сонгох журам, хурлын дэг, сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх журам, санхүүжилтийн журмыг Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэн батална.
16 дугаар зүйл. Зөвлөлийн бүрэн эрх
16.1. Зөвлөл дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
16.1.1. хэвлэл мэдээллийн салбарт мөрдөх нийтлэг ёс зүйн дүрэм, хэм хэмжээтогтоох;
16.1.2. энэ хуулийн 13.1-д заасны дагуу хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой гарсан гомдлыг хянан хэлэлцэх, дүгнэлт гаргах, эвлэрүүлэх;
16.1.3. хэвлэл мэдээллийн байгууллагад залруулга, уучлал нийтлэх болон бусад хэлбэрээр гомдлыг барагдуулах үүрэг хүлээлгэх.
17 дугаар зүйл. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчийн талаар гарсан гомдлыг хянан шийдвэрлэх
17.1. Иргэн, хуулийн этгээд нь хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчийн зүгээс нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг нь гутаасан, худал мэдээлэл нийтэлсэн гэж үзвэл Зөвлөлд гомдол гаргах эрхтэй.
17.2. Зөвлөл энэ хуулийн 17.1-т заасан гомдлыг 30 хоногийн дотор шийдвэрлэнэ. Шаардлагатай гэж үзвэл хугацааг 30 хоногоор сунгаж болно.
17.3. Зөвлөлийн гаргасан шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гомдол гаргагч шүүхэд хандах эрхтэй.
17.4. Энэ хуулийн 17.3-т зааснаар гомдол гаргагч шүүхэд хандвал Зөвлөл тухайн хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчийг төлөөлөн оролцоно.
18дугаар зүйл. Зөвлөлийн санхүүжилт
18.1. Зөвлөлийн үйл ажиллагаа дараах эх үүсвэрээс санхүүжинэ:
18.1.1. хэвлэл мэдээллийн байгууллага болон бусад иргэн, хуулийн этгээдийн хандив, тусламж;
18.1.2. олон улсын байгууллагын хандив, төсөл хөтөлбөрийн санхүүжилт;
18.1.3. хуулиар хориглоогүй бусад эх үүсвэр.
18.2.Зөвлөл нь төрийн байгууллага, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд, улс төрийн нам, сонирхлын зөрчилтэй гэж үзсэн гадаад, дотоодын иргэн, хуулийн этгээдээс хандив, тусламж авахыг хориглоно.
ТАВДУГААР БҮЛЭГ
БУСАД ЗҮЙЛ
19 дүгээр зүйл. Хууль тогтоомж зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага
19.1.Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль тогтоомж зөрчсөн нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол шүүгч дараах шийтгэл ногдуулна:
19.1.1. энэ хуулийн 4.2, 5.2, 5.3, 5.6, 6.1, 9.3 дугаар зүйлийг зөрчсөн бол зөрчил гаргасан албан тушаалтанд гурван зуун мянгаас нэг сая хүртэл төгрөгийн торгууль ногдуулна;
19.1.2. энэ хуулийн 19.1.1 дүгээр заалтыг албан тушаалтан удаа дараа эсхүл ноцтойгоор зөрчсөн бол хэвлэл мэдээллийн байгууллага эсхүл Зөвлөлийн гомдлоор албан тушаалаас халах үндэслэл болно;
19.1.3. энэ хуулийн 8.2, 8.4 дүгээр зүйлийг зөрчсөн бол зөрчил гаргасан иргэнд гурван зуун мянгаас нэг сая хүртэл хүртэл төгрөгийн, хуулийн этгээдэд нэг саяас гурван сая хүртэл төгрөгийн торгууль ногдуулна;
19.1.4. энэ хуулийн 10.1, 10.2, 12.1, 12.2, 12.3, 12.4-т заасан заалтыг зөрчсөн бол эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй байвал хэвлэл мэдээллийн байгууллагыг нэг саяас гурван сая хүртэл төгрөгийн торгууль ногдуулна.
20 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох
20.1. Энэ хуулийг ..... оны ... дугаар сарын ....-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
ГАРЫН ҮСЭГ
[1] Монгол Улсын Үндсэн хууль –“Төрийн мэдээлэл” эмхтгэлийн 1992 оны 1 дугаарт нийтлэгдсэн.
ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЛИЙН ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ
