"Дэлхий дахины хямралыг үр дүнтэй даван туулах нь: олон улсын энх тайван, аюулгүй байдал, хөгжлийн төлөө олон талт үзэл санаа, соёл иргэншлүүдийн хоорондын яриа хэлэлцээг бэхжүүлэх нь"
Чуулганы дарга ноён Али Треки,
Ерөнхий нарийн бичгийн дарга ноён Бан Ги-мүн,
Төр, засгийн хүндэт тэргүүн нар,
Ноёд, хатагтай нар аа,
Ерөнхий Ассамблейн энэ удаагийн чуулганы даргаар санал нэгтэй сонгогдсон Танд бусад төлөөлөгчийн нэгэн адил чин сэтгэлийн баяр хүргэж байна. Таны чадварлаг удирдлага дор энэхүү чуулган манай цаг үеийн хүндхэн сорилтуудыг даван туулах үйлсэд чухал түлхэц өгнө гэдэгт эргэлзэхгүй байна.
Хүн төрөлхтний нэгэн гэр бүл бидний өмнө тулгарсан сорилтууд үнэхээр урьд өмнө байгаагүй өргөн цар хүрээтэй билээ. Эдийн засаг, санхүү, түлш, хүнс, халдварт өвчин, уур амьсгалын өөрчлөлт гээд дэлхий дахины хямралын давалгааны өршөөлгүй цохилтуудад өртөхгүй үлдэх нэг ч улс үндэстэн, улс орон гэж байхгүй болжээ.
Эдгээр болон бусад сорилт нь олон талт шинэ үзэл санаанд тулгуурласан глобаль шийдлүүдийг шаардаж байна. Үр дүнтэй, идэвхтэй, өнөөгийн шаардлагад нийцэхүйц олон талт үзэл санааг энд хэлж байна. Дэлхий дахинаа өнөөдрийнх шиг ийм хэмжээнд үр дүнтэй олон талт үзэл санааг хэзээ ч өгүүлж байсангүй. «Энэ бол олон талт үзэл санааны туйлын агшин» гэж Ерөнхий нарийн бичгийн дарга онож хэллээ.
Ноён Дарга аа,
Даян дэлхийн энэхүү байгууллагыг олон талт шинэ үзэл санааны төв болгохын төлөө Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги-мүний тэргүүлэн явуулж буй эрчимтэй үйл ажиллагааг Монгол Улс өндрөөр үнэлж байна. Өнөө үед тулгамдаад байгаа сорилтуудыг шийдвэрлэх хэрэгт улстөрийн өргөн дэмжлэгийг дайчлахын төлөө түүний мятрашгүй хүчин зүтгэлийг бид мөн сайшааж байна.
Ерөнхий нарийн бичгийн даргын санаачилгаар энэ сарын 22-нд дэлхийн улс орнуудын удирдагчид урьд өмнө байгаагүй олноороо хуран чуулсныг бид харлаа. Энэхүү хурал нь Копенгагены дээд хэмжээний уулзалтад хэрэгтэй байгаа улстөрийн чухал түлхэцийг өгч чадлаа. Миний бие холбогдох дугуй ширээний уулзалтыг хамтран даргалах эрхэм хариуцлага, завшаан тохиолдсонд баяртай байна. Тус уулзалтын үр дүнд, Копенгагены хурлаар бид урт удаан хугацаанд өгүүлэгдэж байсан хэлэлцээрт хүрэх ёстой гэж тохирлоо. Улстөрийн хүсэл эрмэлзэл байгаа нь үүгээр тод харагдлаа. Иймд тохиролцоонд хүрэх боломж бидэнд байна.
Уур амьсгалын өөрчлөлт бол хүн төрөлхтөний оршин тогтнох эсэхэд учирч буй бодит аюул занал юм. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөнд ихээхэн өртөж буй орны хувьд Монгол Улс дэлхий нийтийн хүч чармайлтыг бүс нутаг, дэд бүсийн түвшин дэх үйл ажиллагаагаар баяжуулах нь чухал гэж үзэж байна. Тийм ч учраас бид уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаар Зүүн Хойд Азийн дээд хэмжээний уулзалт зохион байгуулах санал дэвшүүлсэн билээ. Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд экспертүүд, залуучуудын оролцоотой цуврал бэлтгэл хуралдаанууд зохион байгуулсан бөгөөд өнгөрсөн гурав, тавдугаар сард ахлах албан тушаалтны болон сайд нарын уулзалтыг тус тус хийгээд байна.
Манай дэд бүсийн дийлэнх газар нутаг уур амьсгалын өөрчлөлтийн эрчимтэй нөлөөнд автагдаад байгаа нь улам бүр тодорхой болоод байна. Ганших, цөлжих, хөрс доройтох, байгалийн гамшигт үзэгдлийн давтамж нэмэгдэх, мөнх цэвдэг, мөсөн гол, цасан бүрхүүл хайлах, усны нөөц хомсдох зэрэг үзэгдэл тус бүс нутагт улам их тохиолдох боллоо.
Энэ бүхний үр уршгаар бүс нутгийн улс орнуудын тогтвортой хөгжилд ядуурал, хүнсний хомсдол, халдварт өвчний тархалт сөрөг нөлөө үзүүлэх нь нэмэгдээд байна. Иймд энэхүү хандлагыг өөрчилж эрсдлийг саармагжуулах, дасан зохицох чадавхийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хүч чармайлтаа нэгтгэх хойшлуулшгүй шаардлага тулгараад байна. Зүүн Хойд Азийн улс орнууд ирэх жил болох дээд хэмжээний уулзалтын бэлтгэл ажиллагаанд урьдын адил идэвхтэй оролцоно гэж найдаж байна.
Ноён Дарга аа,
Даян дэлхийн хямралыг даван туулах шийдвэртэй алхамыг хамтаараа эрэлхийлж байгаа энэ цаг үед чухал байж болох дараах зарим асуудлаар санал бодлоо товч хуваалцахыг зөвшөөрнө үү.
Нэгд, Хямралын эсрэг дэлхийн хэмжээнд авбал зохих хариу арга хэмжээг тодорхойлохдоо хямралын олон талт мөн чанарыг заавал харгалзан үзэх учиртай юм. Энэ нь тухайн улс гүрний буюу хэсэг бүлгийн ашиг сонирхол гэхээсээ илүүтэйгээр хүмүүн бидний өлгий болсон эх дэлхийгээ сүйрлийн эрмэгээс аврах, улмаар бултаараа оршин тогтнох эрхэм зорилгыг ухамсарлах эр зоригийг бид бүхнээс шаардсан амаргүй зорилт болоод байна.
Хоёрт, Бидний бодлого, үйл ажиллагаа хүн ард руу, хямралын үр дагаврыг даван туулах замд тэдний нуруун дээр нэмэгдэж болох дарамт ачааг хөнгөлөхөд чиглэх ёстой. Өнгөрсөн долоо хоногт гарсан Дэлхийн банкны илтгэлд дурдсанчлан эдүгээ дэлхийн эдийн засаг, санхүү, хүнсний хямралын улмаас хэдэн зуун сая хүн ядуурал, өлсгөлөн, ажилгүйдэл, бичиг үсэг үл мэдэх байдал болон өвчин зовлонд нэмж нэрвэгдээд байна.
Гэсэн хэдий ч, эл ярвигтай цаг үед дэлхийн олон нийт хямралын хүнд үр дагаврыг даван туулахад нь далайд гарцгүй хөгжиж буй зэрэг эмзэг эдийн засагтай улс орнуудад дэмжлэг, туслалцаа үзүүлэх ёстой гэдгийг өргөнөөр хүлээн зөвшөөрч байгаа нь бидэнд урам өгч байна. АНУ-ын Питтсбург хотноо энэ өдрүүдэд чуулж буй Их-20 бүлгийн төр, засгийн тэргүүн нарын уулзалтаас эмзэг болон бага орлоготой орнуудад үзүүлэх дэмжлэг, туслалцааг дорвитой нэмэгдүүлнэ гэдэгт найдаж байна.
НҮБ-ын зургаан гишүүн тутмын нэг нь хөгжлийн төрөлхийн бэрхшээл бүхий далайд гарцгүй хөгжиж буй улс байдаг билээ. Газар нутгийн хувьд далайд гарцгүй, дэлхийн зах зээлээс алслагдсан, улмаар тээврийн өртөг өндөр зэрэг нь далайд гарцгүй хөгжиж буй улс орнуудын хөгжилд томоохон саад бэрхшээл учруулдаг билээ.
Монгол Улс ижил байр суурьтай бусад оронтой хамтран НҮБ болон ДХБ-ын хүрээнд энэ бүлэг орнуудын нийтлэг байр суурь, эрх ашгийг урагшлуулах чиглэлд анхаарч ажилладаг. Саяхан Улаанбаатар хотноо байгуулсан Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын олон улсын судалгааны төв нь Алматын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, МХЗ-уудын хэрэгжилтийг хангахад чиглэсэн бидний хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэхэд тус дөхөм болох нь дамжиггүй.
Гуравт, Олон улсын түвшний шийдвэр гаргах үйл явцад хөгжиж буй орнуудыг гадуурхаж, тэдний төлөөлөл хомс байгаа нь олон талт шинэ үзэл санааг бэхжүүлэхэд саад учруулж буй бас нэгэн хүчин зүйл болж байна. Тийм ч учраас дэлхийн засаглалын бүтцийг шинэчлэх шаардлагатай юм. Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага нь өөрийн түгээмэл төлөөлөл, аливаа асуудалд нэг талыг барьдаггүй голч байдлаараа олон талт шинэ үзэл санааны цөм байх учиртай гэж Монгол Улс үзэж байна.
Хүн төрөлхтөний өмнө тулгарч буй олон төрлийн сорилтуудад оновчтой шийдэл олохын тулд дэлхийн байгууллага маань ч өөрчлөлт шинэчлэлийг өрнүүлээд байгаа билээ. Шинэчлэл хийж буй хэд хэдэн чиглэлээр дорвитой ахиц гарч байгаа хэдий ч НҮБ-ын үйл ажиллагааг 21 дүгээр зууны дуудлагад нийцүүлэхэд дээрхээс илүүг биднээс шаардаж байна. Үүнд байнгын болон байнгын бус ангиллаар Аюулгүйн Зөвлөлийг өргөжүүлэх тухай дийлэнх олонх гишүүн орны тавьж буй шаардлагыг хангахад Ерөнхий Ассамблейн яриа хэлэлцээ энэ чуулганы хугацаанд тодорхой ахиц гаргана гэж бид хүлээж байна.
Мөн Ерөнхий Ассамблейг идэвхжүүлэх, дэлхийн эдийн засгийн засаглалд гүйцэтгэх Эдийн засаг, нийгмийн зөвлөлийн үүрэг ролийг нэмэгдүүлэх, ардчиллыг урагшлуулах, энхийг цогцлоон байгуулах чиглэлээр НҮБ-ын чадавхийг бэхжүүлэх шаардлага бий. Монгол Улс НҮБ-ын системын удирдлага, шуурхай ажиллагаа, мөн дотоод уялдаа холбоог сайжруулах чиглэлээр тавьж буй Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги-мүний хүч чармайлтыг бүрэн дэмжиж байна.
Монгол Улс эдийн засаг, нийгэм болон холбогдох бусад салбарт олон улсын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэхэд бага боловч хувь нэмрээ оруулах зорилгоор ирэх сард болох Эдийн засаг, нийгмийн зөвлөлийн 2010-2012 оны гишүүний сонгуульд нэрээ дэвшүүлээд байна. Манай улсыг энэ сонгуульд дэмжиж буйгаа илэрхийлж, батламж өгсөн Азийн бүлгийн гишүүддээ гүнээ талархаж байгаа бөгөөд НҮБ-ын өргөн гишүүнчлэлийн дэмжлэгийг авахын төлөө бид ажиллаж байна.
Дөрөвт, Дэлхийн хямралыг даван туулах үр өгөөжтэй шийдэл олохын тулд бидний нийтлэг хүч чармайлтад олонтаа саад тушаа болж ирсэн дараахь гурвалсан хомсдол, тухайлбал улс төрийн хүсэл зориг ба үүрэг амлалтын хомсдол, бодит хэрэгжилтийн хосмдол, хөрөнгө нөөцийн хомсдолыг арилгах шаардлагатай байна. Тулгамдаж буй сорилтуудыг шийдвэрлэх хамтын чиг бодлогыг тодорхойлоход олон улсын хамтын нийгэмлэгийн анхааран авч үзүүштэй зарим асуудлын талаарх саналаа та бүхэнд сонордууллаа.
Ноён Дарга aа,
Монгол Улс гадаад бодлогын тэргүүлэх нэг чиглэл нь НҮБ-аар дамжуулан олон талт хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцох явдал билээ. Энэхүү оролцоо маань цөмийн зэвсэг үл дэлгэрүүлэх, зэвсэг хураах асуудлаас эхлээд ардчилал болон бичиг үсэгт тайлагдах явдлыг дэмжих, далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын онцгой хэрэгцээ шаардлагыг хангахаас өгсүүлээд уур амьсгалын өөрчлөлтөд зохицох, мөн энхийг сахиулах үйл ажиллагаа, хөтөлбөр, сангуудын үйл хэрэгт хувь нэмрээ оруулах зэрэг өргөн хүрээг хамарч байна.
Цөмийн зэвсгээс ангид бүс хэмээн олон улсын тавцанд хүлээн зөвшөөрөгдсөн Зүүн Хойд Азийн орны хувьд Монгол Улс цөмийн зэвсэггүй Солонгосын хойгийн төлөө байна. Цөмийн зэвсгийн асуудлыг яриа хэлэлцээний замаар цогц шийдвэрлэх нь туйлын ач холбогдолтой юм. Холбогдох улс орнууд бүс нутаг дахь энх тайван, тогтвортой байдлын ашиг сонирхлын үүднээс ирээдүй рүүгээ харж ажиллана гэдэгт итгэж байна. Энэхүү хүч чармайлтад Монгол Улс хувь нэмрээ оруулахад бэлэн байна.
Өчигдөр олон улсын хамтын нийгэмлэг олон талт үзэл санааг, ялангуяа цөмийн зэвсэг хураах, үл дэлгэрүүлэх салбарт бэхжүүлэх чиглэлд бас нэг далайцтай алхам хийснийг гэрчиллээ. Ерөнхийлөгч Обамагийн даргалсан НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн дээд хэмжээний уулзалт нь цөмийн зэвсгээс ангид дэлхий ертөнцид хүрэх замыг баталгаажуулсан түүхэн тогтоолыг баталлаа.
Ирэх жил НҮБ-ын Энхийг сахиулах ажиллагааг шинэ чиг агуулгаар баяжуулсан алдарт Брахимийн илтгэл гарсны 10 жилийн ой тохиож байгаа билээ. Монгол Улс НҮБ-ын энхийг сахиулагчдын хамт олны идэвхтэй гишүүн болсноороо бахархаж байна. Манай улс хамгийн сүүлд Чад Улс дахь энхийг сахиулах хүчний бүрэлдэхүүнд батальон илгээснээр НҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагаанд цэрэг илгээгч томоохон 20 улсын тоонд орох боллоо. Бид цаашдаа ч энхийг сахиулах ажиллагааны сургалтын төвдөө иргэний цагдаа болон эмнэлгийн ажилтнуудыг хүлээн авч сургах зэргээр хувь нэмрээ өргөжүүлэн ажиллах болно.
Ноён Дарга аа,
Энэ оны эцсээр манай улс ардчилсан хувьсгал өрнөсний 20 жилийн ойгоо тэмдэглэг гэж байна. Монгол Улс улс төр, эдийн засаг, нийгэм болон оюун санааны салбарт томоохон ололтод хүрснээрээ ардчилсан шилжилтийг амжилттай хийж чадсан гэж бид бахархаж байна. Гэхдээ балчир ардчилалтай орны хувьд Монгол Улс шилжилтийн улс орнуудад тулгарч буй ээдрээтэй сорилтуудыг бүрнээ мэдэрч байдаг.
Ардчилал болон хүний эрхийг дээдлэх асуудал нь Мянганы хөгжлийн зорилтуудтай хүйн холбоотой гэж боддог. Тийм ч учраас Монгол Улс 2005 онд “Хүний эрхийг баталгаажуулах, ардчилсан засаглалыг бэхжүүлэх, авлигыг үл тэвчих” зорилтыг Мянганы хөгжлийн 9 дэх зорилт болгон баталсан анхны орон юм.
Бид ардчиллын төлөөх олон улсын хамтын ажиллагаа, дэмжлэгт итгэдэг. Үүнтэй холбогдуулан, ардчилал, сайн засаглалыг бэхжүүлэх үйлсэд НҮБ-ын үүрэг роль нэмэгдэж буйг бид сайшаан дэмжиж байна. НҮБ-ын Ардчиллын Сан нь үүний нэгэн тод жишээ бөгөөд Монгол Улс энэхүү сангийн Зөвлөлдөх Товчоонд сонгогдон ажиллаж байгаадаа баяртай байна. НҮБ нь ардчиллыг шинээр болон сэргээн тогтоох үйл явцад чухал үүрэг гүйцэтгэж буйг мөн тэмдэглэмээр байна.
Ноён Дарга аа,
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн болсноос хойших 50 шахам жилд бидний олон талт хамтын ажиллагаа манай улсын хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулж ирсэн. Энэхүү үйл хэрэгт НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги-Мүний өнгөрсөн 7 дугаар сард манай улсад хийсэн албан ёсны айлчлал томоохон түлхэц өгснийг онцлон тэмдэглэхэд таатай байна. Айлчлалын мөрөөр үр дүнтэй арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх талаар бид НҮБ-тай нягт хамтран ажиллах болно.
Монгол Улс олон талт хамтын ажиллагаан дахь идэвхтэй оролцоогоо цаашид ч үргэлжлүүлэх чин эрмэлзэлтэй байгааг төгсгөлд нь нотлон хэлэхийг хүсч байна. НҮБ нь олон улсын энх тайван, хөгжлийн төлөөх улс үндэстнүүдийн хамтын нийгэмлэгийн хүч чармайлтыг зохицуулагч төв цаашид ч байсаар байхын төлөө бүхий л хүч чармайлтаа бид тавих болно.
