Эрхэм хүндэт хатагтай ноёд оо,
Эрхэм хүндэт зочид оо,
Энд хүрэлцэн ирсэн гадаад дотоодын эрхэм зочид төлөөлөгч Та бүхний түмэн амгаланг айлтгая.
Дэлхийн банкнаас зохион байгуулж байгаа “Эдийн засгийн бодлогын чуулга уулзалт“-ын үйл ажиллагаанд өөрийн орон, олон улсын байгууллагаа төлөөлж Монгол улсад хүрэлцэн ирсэн Та бүхэн энэ үйл ажиллагаанд амжилттай оролцож үнэтэй зөвлөгөө өгнө гэдэгт итгэж байна. Хамгийн гол нь энэ хурлаас сайн үр дүн гараасай гэж хүсч байгаа учраас энд хэдэн зүйлийг тэмдэглэн хэлэх нь зүйтэй гэж бодож байна.
Монгол Улс хөгжлийн шинэ шат руу дөрөөлсөөр яваа энэ цаг мөчид энэхүү олон улсын хурал зохиогдож буй нь тун цагаа олсон арга хэмжээ хэмээн Ерөнхийлөгч миний бие талархан хүлээж авч байна. Өнгөрсөн хугацаанд улс оронд маань төрөл бүрийн хурал зөвлөлгөөн болж, түүнээс харилцан адилгүй үр дүн гарч байсан. Сайн үр дүн ч бий, саар үзүүлэлт бий. Зөвхөн танхимд яригдаад, цаасан дээр үлдсэн зөвлөмж шийдвэрүүд ч цөөнгүй бий. Иймд энэхүү хурлаас гарах зөвлөмж шийдвэрүүд амьдралд бодит биелэлээ олж, улс оронд тулгамдаж буй асуудлыг шийдэхэд тодорхой хувь нэмэр оруулаасай хэмээн Төрийн тэргүүн миний бие чин сэтгэлээсээ хүсч байна.
Хурлаар төсөв, банк санхүүгийн харилцаа, эдийн засгийн ерөнхий байдалтай холбоотой олон чухал асуудал хэлэлцэхээр бэлтгэсэн байна. Түүний дотроос уул уурхайн баялагийг хэрхэн ашиглах вэ гэдэгт оролцогчид голлон анхаарч байна. Энэ асуудалтай холбогдуулж хоёр зүйлийг онцлон хэлэхийг хүсч байна.
Монгол Улсад өнөөдөр байгалийн баялаг байна, тэрхүү баялгийг хамтарч эзэмших хөрөнгө оруулагчийг олох боломж байна. Хөрөнгө оруулагчид ч Монгол Улсыг сонирхож байна. Хамгийн гол нь уул уурхайгаас орж ирэх хөрөнгийг улс орны хөгжил дэвшил, ард түмний сайн сайхны төлөө зүй зохистой зарцуулах асуудал чухлаар тавигдаж буйг цохон тэмдэглэмээр байна.
Яг одоо Монголын парламент уул уурхайн баялагаас орж ирэх хөрөнгийг хэрхэн ашиглах вэ гэдэг талаар ид ярьж байна. Уул уурхайн салбарт дөрөөлсөн улстөрчдийн сонгуулийн амлалт ч бий. Үүнийг хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ, нөгөө талаар тэр мөнгийг эдийн засгийн өсөлтийг хангах, орлогын бодит эх үүсвэр болгохын тулд яаж ашиглах вэ гэдгийг хууль тогтоогчид ид хэлэлцэж байгаа цаг мөчид энэ хурал тохиож байна.
Эндээс ямар нэгэн хий хоосон онол, ёслолын шинжтэй хэн бүхний мэддэг ойлголтуудыг хэрэглэж, хурлын үр дүн “жижүүрийн” явцуу шийдлийн хооронд эргэлдэх төдийхнөөр бүү хя хязгаарлагдаасай гэж иргэд хүсч байна. Энэ хурлаас гарсан бодитой зөвлөмж шийдвэр ирэх долоо хоногийн эхээр гэхэд миний ширээн дээр байгаасай гэж би хүсч байна. Улмаар энэ долоо хоногийн сүүлээр Засгийн газарт, Засгийн газрын гишүүдийн гар дээр очоосой, цаг алдалгүй зохих бодлого шийдвэрт хүрээсэй гэж хүсч байна. Сургуулийн жишгээр ярих юм бол Монгол Улс өнөөдөр баялагтай, эрх чөлөөтэй гэвч түүнийгээ хэрхэн зарцуулах вэ гэдэг сорилтын өмнө байж байгаа “case study” байгаа гэж хэлэх гээд байна.
Баялаг байна, боломж нь байна. Хүндрэлүүд нь ч байна, улс төрийн амлалт ч байна. Ард түмний хүлээлт ч мөн байна. Хэрхэн үүнийг шийдвэрлэх вэ? Олон орноос, баялагтай улс орнуудаас тэр дундаа Чили, Голланд гээд туршлагатай олон орноос төлөөлөгчид хүрэлцэн иржээ.
Дэлхийн банкны шугамаар ирсэн энэ хүмүүс үнэхээр улс орны хөгжилд нөлөөлөхүйц ямар шийдэлд хувь нэмрээ оруулж чадах вэ гэдгийг харуулах боломж нь энэ хурал юм. Зөвхөн үүнийг тойроод ярилцъя. Монголын онцлог яг юу вэ, УИХ-аар энэ асуудлыг яаж хэлэлцэж байна вэ гэдэгтэй уялдуулж ярилцах хэрэгтэй байна. Эрүүл мэндэд болон боловсролд тодорхой мөнгө зарцуулж ард түмэндээ зарим хэсгийг хүртээе гэсэн шийдлүүд байна. Аль нь зөв болох, ямар үр дагавартай байна вэ гэдгийг тойроод асуудлынх нь яг цөм рүү нь орж ярилцмаар байна.
Эрүүл мэндийн салбарт зарцуулах нь зөвхөн тус салбарт л ашиглана гэсэн хоосон, ерөнхий үг байж таарахгүй. Эрүүл мэндийн яг ямар хэсэгт нь зарцуулах вэ, эмнэлэг барихад ашиглах уу, эсвэл эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог сайжруулах уу? Ард иргэдийнхээ дансанд мөнгө хийж өгөх үү? Боловсролын салбарт зарцуулъя гэвэл чухам юунд ашиглаж, ямар хэлбэрийг сонговол илүү үр дүн гарч болох вэ. Энэ мэтээр бид бодитой, ончтой, тодорхой зүйл яримаар байна.
Энэ хуралд манай төрийн яамд, судлаачид, их дээд сургуулиудын төлөөлөл оролцож байна. Амьдралд зайлшгүй шийдэх ёстой, тулгамдаж байгаа асуудлууд хийгээд бодитоор тулгарч буй бэрхшээлийг хэрхэн шийдэх талаар тодорхой гарц олж, хариу өгч чадаж гэмээ нь энэ хурлын ач холбогдол, зорилго хангагдана гэж би бодож байна.
Дэлхийн банк нь цөөн улс орны хэмжээнд биш дэлхий нийтийн хөгжлийн тэргүүн туршлагуудыг цуглуулж, бусад оронд түгээдэг, санхүүгийн гол зууч байгууллага гэж би ойлгодог. Энэ хуралд Дэлхийн банкны хэд хэдэн мэргэжилтэн хүрэлцэн ирж оролцож байна. Энэ ч утгаараа зарим улс орны туулж өнгөрсөн таагүй замналаас сэргийлүүлж, бодлогын зөвлөгөө шийдвэр өгнө гэдэгт итгэж байна. Өнөөгийн нөхцөлд ядуурал, ажилгүйдэл, хүндрэлтэй асуудлуудад хил хязгаар гэж алга. Уур амьсгалын өөрчлөлт, өвчин зовлон ямар ч улс орныг харгалзахгүйгээр хийсч ирж байна. Үүний нэг адилаар сайн туршлага, арга барил, зохицол шийдэлд ч бас хил хязгаар гэж байх ёсгүй. Тэр бүгдийг улс орон бүр өөрийн онцлогт тохируулж, хөрсөн дээрээ нэвтрүүлж байх хэрэгтэй. Би Монгол орныг байгалийн баялагтай мөртлөө ядуу амьдардаг улс орон болгомооргүй байна. Баялагтаа туйлдаж талцан хуваагдсан, бэлэн мөнгөний амлалтад шүтсэн байдлаар би улс орныхоо ирээдүйг хармаагүй байна. Энэ байдлыг бий болгохгүйн төлөө бодлого үйл ажиллагаагаа чиглүүлэхийг Төрийн тэргүүний хувьд чармайн ажиллаж байгаа.
Манай улсад мэдээж давуу тал байгаа. Монголын төр засаг ард түмнээ сонсдог, ард түмнээсээ сонгогддог тогтогцоо амь бөхтэй оршиж байгаа нь том давуу тал. Уул уурхайн баялгийн ашиглалт хаана буруу байна, тэнд төр засаг нь ард түмнээ сонсдоггүй, ардчилалгүй нийгэм оршин тогтнож байдаг. Хаана ард түмний эрх ашгийг урдаа тавьж чадаж байна, тэнд удирдагч шийдвэр гаргагчид нь ард түмэнтэйгээ зөвшилцөж чадаж буйн хэлбэр юм.
Нөгөө талаар Монголд хангалттай хүндрэл бэрхшээл бий. Хөгжиж буй улс оронд тохиолддог түгээмэл дутагдал болох эдийн засгийн хязгаарлагдмал чадамж, улс төрийн ашиг сонирхол бүхий амлалт, газарзүйн байршил, уур амьсгал гээд тоочвол багагүй сул тал бийг хүлээн зөвшөөрнө. Гэвч Монгол Улс хөгжлийн томоохон бааз суурь болох уул уурхайн баялаг, түүнийг дагасан зохистой хууль эрхзүйн орчин, эдийн засгийн боломж бий. Энэ бүхнийг ашиглахын тулд, уул уурхайгаа хөгжлийн зөв зүйтэй шийдэх байлгахын тулд бидэнд аль нэг улстай байгуулсан гэрээнээс илүүтэйгээр байгаль орчинд ээлтэй уул уурхайн бодлого зайлшгүй чухал байна. Иргэддээ ээлтэй, шинэ техник технологи нэвтрүүлсэн, ард түмэндээ ашиг орлого авчирсан тийм л уул уурхай шаардлагатай байна.
Монгол Улс, Монголын төр засаг ийм хүсэл зорилготой, улс төрийн эрмэлзэлтэй байгаа гэдгээ энэ индэр дээрээс онцлох нь зүйтэй болов уу гэж бодож байна. Улс оронд маань сэрүүн улирал ирж, өнөөдөр цаг агаар тийм ч урин дулаан биш байгаа боловч бидний урилгыг хүлээн авч хүрэлцэн ирсэн, өөрсдийнхөө санаа бодол, мэдлэг туршлагаас хуваалцахаар үнэт цаг заваа зориулж буй Та бүхэнд талархаж байна. Эрс тэс уур амьсгалтай Монгол оронд маань өвлийн хүйтэн улирал ирж байгаа ч ард түмний маань зүрх сэтгэл халуунаараа, улс орноо хөгжүүлье, дэлхийн жишигтэй хөл нийлүүлэн алхъя, хүн төрөлхтөний хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулъя гэсэн бидний хүсэл эрмэлзэл мөнхөд зунаараа байгаа гэдгийг уламжлаад Та бүхний Хурлын үйл ажиллагаанд өндөр амжилт хүсье.
