Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж “The Economist” сэтгүүлээс БНХАУ-ын ЗЗОБ Хонконгд энэ сарын 28-нд зохион байгуулсан “Дэлхий 2014 онд” олон улсын эдийн засгийн арга хэмжээнд оролцлоо. Уг арга хэмжээний үеэр 2014 онд дэлхий нийтийн эдийн засаг, улс төрийн ертөнцөд болох онцлох үйл явдлуулын талаар урьдчилан таамаглал дэвшүүлэв. Мөн сүүлийн үед олон улсын тавцанд гарамгай амжилт үзүүлсэн улс орон, байгууллага компанийг тодотгон харуулав. Үүний дотроос сүүлийн жилүүдэд эдийн засгийн хурдацтай хөгжлөөр дэлхийд тэргүүлж буй Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийгуг арга хэмжээнд хүндэт зочноор урьсан билээ.
“The Economist” сэтгүүлийн эрхлэгч Дэниэль Фрэнклин Ерөнхийлөгчийг тайзнаа урин дараах асуултуудыг тавилаа.
Дэниэль Фрэнклин: Үүний өмнөх ярилцлагын үеэр Монголын эдийн засаг, ардчиллын талаар ярилцсан. Одоо арай өөр сэдэв рүү шилжье гэж бодлоо. Та Ираны цөмийн байгууламжид орж үзсэн дэлхийн анхны төрийн тэргүүн болсон. Энэ талаар сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу?
Ц.Элбэгдорж: Би сэтгүүлчийн мэргэжилтэй, их сониуч зантай хүн. Иранд айлчлах үеэр надаас Натанзын цөмийн байгууламжид зочлохыг урьсан. Би зөвшөөрч байгууламжид нэвтрэхэд өнцөг булан бүрт хяналтын камер суурилуулж, өрөө бүхнийг өндөр хамгаалалтад авсан байсан. Тухайн үед Ерөнхийлөгч Махмуд Ахмадинежад хамт байсан. Тэд цөмийн эрчим хүчийг зөвхөн энхийн зорилгоор ашиглаж байгаа хэмээн тайлбарласан.
Дэниэль Фрэнклин: Эдийн засгийн сэдэв рүүгээ эргэн оръё. Монголд уул уурхайн баялгийг дагаад асар их хэмжээний хөрөнгө орж ирэн, эдийн засгийн эргэлтийг эрс нэмэгдүүлж байна. Энэ бүхнийг оновчтой зохицуулахгүй бол баялгийн хараал болох эрсдэл бий. Энэ аюулаас зайлсхийх ямар арга зам байна?
Ц.Элбэгдорж: Би 2009 онд төрийн тэргүүнээр соногдсон. Тэгээд бид шүүхийн шинэчлэлийн ажлыг нэн тэргүүнд эхлүүлсэн. Зөвхөн эрх мэдэлтнүүд, албан тушаалтанд үйлчилдэг байсан хууль, шүүхийн тогтолцоог бид өөрчлөхөд гол анхаарлаа хандуулсан. Мөн сайн засаглалыг цогцлоохыг бид зорьж байна. Үүний дагуу бид саяхан “Том төрөөс ухаалаг төр лүү” гэсэн санаачилгыг дэвшүүлсэн. Санаачилгын хүрээнд хувийн сектор дахь төрийн оролцоог багасгаж, судалгаа шинжилгээ, өндөр технологи, чадварлаг боловсон хүчинд суурилсан төрийг цогцлоох болно.
Дэниэль Фрэнклин: Монголын уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулагчид бизнесийн орчин цаашид сайжирна гэдэгт итгэлтэй байж болох уу?
Ц.Элбэгдорж: Уул уурхайн баялгаас орж ирсэн ашиг орлогыг бид аж үйлдвэр, дэд бүтэц болон эрүүл мэндийн салбарт чиглүүлнэ. Монголд аялал жуулал, хөдөө аж ахуй, газар тариалан гээд хамтран ажиллах олон салбар бий. Бид хоёр том гүрний дунд бүс нутагтаа хөгжлөөр тэргүүлэх зангилаа, сүлжээг үүсгэх болно.
Дэниэль Фрэнклин: Монголын нийслэл Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын асуудал жилээс жилд хурцадсаар байна. Утааны асуудал бага ч гэсэн хөрөнгө оруулагчдыг үргээх нэг хүчин зүйл болдог. Үүнийг хэрхэн шийдэж байна?
Ц.Элбэгдорж: Өвлийн улиралд Монголд утаа ихэсдэг. Нийслэлийн нийт айл өрхийн 40 гаруй хувь нь гэр хороололд байдаг бөгөөд түүхий нүүрс түлж амьдардаг. Шатдаг хийн хэрэглээг нэмэгдүүлэх, эсвэл орон сууц ихээр барьж байгуулах зэрэг арга замаар нийслэлийн утааг багасгана гэж үзэж байна. Энэ ажлыг хэдийнэ хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд үүний ачаар нийслэлийн утаа 26 хувиар буурсан гэж тооцоолсон. Гэвч агаарын бохирдол Монголын нийт газар нутгийн нэг хүрэхгүй хувийг эзлэх нийслэл Улаанбаатарын газар нутагт байна. Хотоос хэдхэн км гарахад л ямар ч утаагүй цэвэр, цэнгэг агаартай байдаг.
Оролцогч: Ноён Ерөнхийлөгч өө, БНХАУ-н эдийн засгийн өсөлт цаашид удааширна гэсэн таамагт итгэж байна уу? Хэрэв буурвал Монголын эдийн засагт чухам ямар нөлөө үзүүлэх бол?
Ц.Элбэгдорж: Хэрэв Хятадын эдийн засгийн өсөлт эрс буурвал Монголын төдийгүй дэлхийн эдийн засагт сөрөг нөлөө үзүүлэх байх. Хятадын төр засаг хүчирхэг, уян хатан байдлаа хадгалсаар ирсэн. Хятад цаашид улам бүр хөгжихийн тулд авлигыг бууруулахад гол анхаарлаа хандуулж байна.
Дэниэль Фрэнклин: Хятадад хэвлэлийн эрх чөлөө хязгаарлагдмал, ард иргэдийн үгээ хэлэх эрх боогдмол тал руугаа байдаг. Та үүнд санаа зовдог уу?
Ц.Элбэгдорж: Манай хоёр орон харилцан бие биенийхээ сонголт, эрх чөлөөг хүлээн зөвшөөрдөг. Хятад өөрийн хөгжлийн бодлоготой, Монгол бас өөрийн гэсэн үнэт зүйлийг эрхэмлэнэ. Монголын хувьд хэвлэл мэдээллийн салбарт хараа хяналт бараг байхгүй. Бид өөрсдийн сүүдрээ хэзээ ч нуудаггүй. Хэрэв төр засгийн эрхэнд байгаа эрх мэдэлтнүүд алдаа гаргавал хэвлэл мэдээлэл шүүмжилж, олон нийт хэлэлцдэг.
Дэниэль Фрэнклин: Монголын чөлөөт хэвлэл өнөөдөр ихэд олширсон гэсэн. Тэд таныг шүүмжилдэг үү?
Ц.Элбэгдорж: Мэдээжийн хэрэг улстөрчдийг шүүмжлэх тохиолдол нь олонтаа гарна. Бүр зарим тохиолдолд баримт нотолгоогүй байж хэн нэгнийг шүүмжлэх тохиолдол гардаг. Гэвч энэ бүхэнд төдийлөн хатуу ял оноогоод байдаггүй.
Оролцогч: Монголын эдийн засгийн өсөлтийг ихэвчлэн уул уурхайн салбартай холбон тайлбарлаж байна. Эдийн засгаа хөгжүүлэхэд өөр ямар салбарт анхаараа хандуулж байна?
Ц.Элбэгдорж: Монголд уул уурхай болон бусад түүхий эдийг боловсруулсны дараа гадаад гаргах шаардлагатай байна. Хуучин ЗХУ-аас хойш бид нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн төдийлөн гаргаж байгаагүй гэж хэлэхэд болно. Уул уурхайн салбараас гадна ноолууран бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд бид анхаарлаа хандуулж байна. Мөн бид барилга, дэд бүтцийн салбарыг хөгжүүлэх шаардлагатай байна. Түүнчлэн банк санхүүгийн салбарын хөгжилд ач холбогдол өгч ажиллаж байна. Манай улсын нийт экспортын бүтээгдэхүүний дийлэнх хэсгийг уул уурхайн түүхий эд эзэлж байна. Бид үүнийг өөрчлөхийн төлөө анхаарч ажиллах болно.
