МОНГОЛ УЛСЫН ИРЭЭДҮЙН ӨВ САНГИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ
Нэг. Хуулийн төсөл боловсруулах үндэслэл, шаардлага
Монгол Улсад эрдэс баялгаас бий болсон их хэмжээний орлогыг ирээдүй хойч үеийнхэндээ үлдээх, урт хугацаанд баялгийг хуримтлуулах, арвижуулах бодлого, тогтолцоо үгүйлэгдэж байна. Сүүлийн жилүүдэд Төв банкнаас мөнгөний тэлэх бодлогыг идэвхтэй явуулж байгаагийн зэрэгцээ төсөвт төвлөрөх эрдэс баялгийн орлого нэмэгдэхийн хэрээр улсын төсвийн орлого ихээхэн өсч, энэ хэмжээгээр төсвийн зарлагыг тэлж ирсэн. Энэ нь үнэ инфляци хөөрөгдөх, макро эдийн засгийн тогтворгүй байдалд хүргэх, хямралд хүргэх, эдийн засгийг “хөөсрүүлж” улмаар “Голланд өвчин”-д нэрвэгдэх аюулын үүдийг үргэлжид нээлттэй байлгаж байна гэсэн үг юм. Нөгөөтэйгүүр, Монгол Улс мөнгө болон төсвийн хэт тэлсэн бодлогыг олон жил дараалан явуулж байгаа нь импортын хэрэглээг өдөөж, гадаад худалдааны алдагдлыг өөхшүүлэн улмаар эдийн засгийн хүндрэлд хөтөлж байна.
Иймд өнөөдөр манайд үйлчилж буй макро эдийн засгийн менежментийн бодлого, арга хэлбэрийг ойрын хугацаанд өөрчилж дэлхий дахинаа сайн засаглалын нийтлэг жишиг болоод байгаа Баялгийн сангийн тогтолцоо,загварыг бий болгон хэрэглэх шаардлага зүй ёсоор гарч байна.Монгол Улсын газрын хэвлийд байгаа их хэмжээний ашигт малтмал, эрдэс баялгийн олборлолтоос бий болох төсвийн орлогоос зарим хэсгийг ирээдүй хойч үеийнхэн, үр хүүхдүүддээ үлдээх ёс суртахууны үүрэг, хариуцлага бидэнд байх ёстой гэж үзэж байгаабөгөөд Ухаалаг төр, эдийн засгийн шинэтгэл, бүтцийн өөрчлөлтийн өргөн хүрээтэй бодлогын хүрээнд энэхүү харилцааг зохицуулсан хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх цаг нь нэгэнт бий болсон байна.
Энэ зорилгоор урт хугацааны хуримтлал, хадгаламж бүрдүүлэх үндсэн зорилго бүхий Баялгийн сан буюу “Ирээдүйн өв сан”-гийн тухай хуулийн төслийг боловсруулжэнэхүү сангямар эх үүсвэрээр бүрдүүлэх, хэрхэн арвижуулах, хөрөнгө оруулалт болонхөрөнгийн удирдлагын ямар зарчмыг үндэс болгон баримтлах, энэхүү санд хөрөнгө, эх үүсвэрхуримтлуулах үйл ажиллагаа ямар хугацаанд буюу ямар шалгуур хангах хүртэл үргэлжлэх, сангаасулсын төсөвтэй харилцах харилцааны зарчим, сан, сангийн хөрөнгийн удирдлагын бүтэц, зохионбайгуулалт, хяналтын тогтолцоо, эрх бүхий байгууллагуудын хоорондын харилцааны статусыгзохицуулах шаардлагатай болж байна. Дэлхий дахинаа Баялгийн сан нь улс орон бүрт өөрийн оноосон нэртэй байдаг бөгөөд энэ жишгийн дагуу Монгол Улсын Баялгийн сан нь “Ирээдүйн өв сан” гэсэн нэртэй байх юм.
Баялгийн сангийн тогтолцоо хуульчлагдан үйлчилж эхэлснээр Хүний хөгжлийн сангийн үйл ажиллагаа дуусгавар болох юм. Хүний хөгжлийн сан нь тухайн үед тавигдсан зорилтоо биелүүлсэн бөгөөд энэ агуулгаараа Баялгийн сан нь Хүний хөгжлийн санг Ухаалаг төрийн бодлогын хүрээнд илүүтэй зөв механизмд чиглүүлсэн дараагийн үе шат хэмээн дүгнэж болох юм. Энэхүү зорилгоор Монгол Улсад Баялгийн сангийн тогтолцоог бий болгох, эрдэс баялгийн орлогоос хуримтлал үүсгэх эрүүл хөрс суурийг бүрдүүлэх үүднээс 2015-2017 оныг дуустал хугацаанд Хүний хөгжил сангийн одоогийн орлого, зарлага, өр төлбөрийг улсын төсөвт нэгтгэх, улмаар 2018 оноос буюу өр төлбөрийг барагдуулж дууссаны дараа тус сангийн эх үүсвэрээр олон улсын жишигт нийцсэн баялгийн сангийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэхээр тооцож хуулийн төслийг боловсруулна.
Түүнчлэн, Монгол Улсын Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд тусгагдсан үндэсний баялгийг хүн ам, нийгмийн бүлэг болон өнөө ба хойч үеийнхэнд шударга, тэнцвэртэй хуваарилах, төсвийн хөрөнгийн хуваарилалт, байршуулалт, хэрэглээ нь эдийн засгийн үр ашигтай, нийгмийн ач холбогдолтой байх төсвийн удирдлагын зарчмууд, Монгол Улсын Эдийн засаг, нийгмийг 2015 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлд “Баялгийн сангийн тогтолцоог бий болгох”-оор заасан нь энэ хуулийн төслийг боловсруулах эрх зүйн үндэслэл болж байна. Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийн төслийг боловсруулахдаа одоогийн Хүний хөгжил санг олон улсын баялгийн сангуудын туршлагад нийцүүлэн өөрчлөн байгуулах, удирдлага, зохион байгуулалтын асуудлуудыг нарийвчлан хуульчлах, 2018 оноос буюу Хүний хөгжил сангийн өр, төлбөрийг барагдуулж дуусах үед тус сангийн орлогыг шинээр байгуулагдах баялгийн санд хуримтлуулахаар тусгана.
Хоёр. Хуулийн төслийн бүтэц, зохицуулах харилцаа, хамрах хүрээ
Хуулийн төсөл 7 бүлэг, 37 зүйлтэй байна.Хуулийн төслөөр Ирээдүйн өв сангийн үйл ажиллагаатай холбоотой бүх харилцааг зохицуулна. Сангийн хөрөнгийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх хуулийн этгээдийн удирдлага, зохион байгуулалтыг энэ хуулиар, уг хуулийн этгээдтэй холбоотой нийтлэг харилцааг бусад хуулиар зохицуулна.
Нэгдүгээр бүлэгтХуулийн зорилт, ирээдүйн өв сангийн тухай хууль, тогтоомж, уг хуулийн үйлчлэх хүрээ, хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт, сангийн хөрөнгийн удирдлагын зарчмыг тус тус тусгана.
Хоёрдугаар бүлэгт Ирээдүйн өв сангийн эх үүсвэр, эх үүсвэрийг төвлөрүүлэх, сангийн үйл ажиллагааны зардлыг санхүүжүүлэх болон тус сангийн хөрөнгө оруулалтын цэвэр орлогоос зарцуулалт хийх журмыг тусгана.
Гуравдугаар бүлэгт Сангийн хөрөнгийн удирдлагын үндсэн асуудлууд буюу Сангийн хөрөнгийн удирдлагын мандат, мандатын агуулга, сангийн хөрөнгө оруулалтын стратегийн баримт бичгийн талаар болон сангийн хөрөнгийн удирдлагын үйл ажиллагаанд тавигдах шаардлага, хязгаарлалтыг тусгана.
Дөрөвдүгээр бүлэгт Сангийн хөрөнгийн удирдлагын асуудал буюу сангийн өмчлөл, сангийн хөрөнгийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх бүтэц, зохион байгуулалтыг тодорхойлно.
Тавдугаарт бүлэгт Сангийн хөрөнгийн удирдлагын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх хуулийн этгээд буюу корпораци удирдлага, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны талаарх зохицуулалтыг тусгана.
Зургаадугаар бүлэгт Сангийн хөрөнгийн удирдлагын үйл ажиллагааг тайлагнах, ил тод байдлыг хангах, хяналт тавих асуудлыг тусгана.
Долоодугаар бүлэгтХариуцлага хүлээлгэх үндэслэл, хууль тогтоомж зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага, хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, хүчингүй болгох шаардлага болон хууль хүчин төгөлдөр болох хугацааг тус тус тусгана.
Гурав Хуулийн төсөл батлагдсаны дараа үүсч болох нийгэм, эдийн засгийн үр дагавар
Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийн төсөл батлагдсанаар Монгол Улсын урт хугацааны эдийн засаг, нийгмийн тогтвортой хөгжлийг хангах, эрдэс баялгийн нөөц шавхагдаж, эрдэс баялгийн орлого буурах үед уг бууралтын тодорхой хэсгийг нөхөх хуримтлалын санг бүрдүүлнэ.
Баялгийн сангийн механизм нь макро эдийн засгийн менежментийн илүүтэй ухаалаг, урт хугацааны тогтолцоог бүрдүүлэн, улс орны тогтвортой хөгжлийн шинэ загварыг бий болгоно. Үүнээс гадна хөрөнгө санхүүгийн хадгаламжийг хуримтлуулж, үе хоорондын баялгийн зөв хуваарилалтын механизмыг тогтоох юм. Мөн дэлхий дахинд болон дотоодын эдийн засагт учирч болзошгүй эдийн засаг, санхүүгийн хямралын эсрэг дархлааг сайжруулан, эрсдэлээс зайлсхийх боломжийг илүүтэй хангаж өгөх юм.
Дөрөв. Хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон нэмэлт, өөрчлөлт оруулах болон хүчингүй болсонд тооцох хуулийн төслийн талаар
Хуулийнтөсөлтэй холбогдуулан Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай, Төсвийн тухай, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай, Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн зарим зүйл, хэсэг, заалтыг хүчингүй болсонд тооцох тухай, Монголбанкны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Хүний хөгжил сангийн тухай хуулийг хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийн төслийг тус тус боловсруулна.
--------о0о-------
