Дайны хүнд жилүүдэд ч, цаг үеийн ороо бусгаа үе, энхийн цагт ч эх орныхоо торгон хил, амар амгалан, аюулгүй байдлын төлөө цохилох зүрхээрээ тангараг өргөж, туурга тусгаар улсынхаа хүү гэдгээ тунхаглах цэрэг эрс Монгол түмний бахархал. Цаг цагийн түүхийн нугачаанд тэдний хийсэн бүтээсэн гавьяа, өнөө хэр хийж хэрэгжүүлж буй олон ажил, түүний үр дүн, биелэлтүүд Монгол Улсын сүр хүч, аюулгүй байдлын илэрхийлэл. Тиймдээ ч монголчууд бид жил жилийн 03 дугаар сарын 18-ныг үе үеийн дайчин эрсээрээ бахдах, бахархах, тэдний хийсэн бүтээснийг олонд таниулах, эргээд ирээдүйд хийх олон ажлыг сурталчлах өдөр болгон тэмдэглэсээр ирлээ. Энэ бол “Монгол цэргийн өдөр”... Харин энэ жилийн тухайд Монгол Улсын цэрэг, батлан хамгаалахын түүхэнд онцлог үйл явдлаар дүүрэн өдөр болох нь ээ. Учир юу вэ гэвэл? Эх орныхоо ирээдүй, хойч үе болсон оюутан залуус цэргийн албанд мордох юм. Тэднийг “Оюутан цэрэг” хэмээн нэрийджээ. Оюутан цэргийн эрин үе ирлээ.
Монголчуудын хувьд цэргийн алба хаана гэдэг өндөр нэр төр, алдар гавьяа, тухайн гэр бүлийн удмын бахархал, үлгэр жишээ болдог үнэт үүрэг. Тиймдээ ч энэ үүргийг биечлэн биелүүлэхийн ач тусыг өвөг дээдсээс үлгэрлэн, өвлүүлэн үлдээжээ. Гэтэл 1990-ээд оноос Зэвсэгт хүчнийг цомхотгож, хуулийн дагуу их, дээд сургуулийн оюутнуудыг суралцах хугацаанд нь цэргийн албанаас чөлөөлж байгаагаас иргэн бүр “Монгол Улсын Үндсэн хууль”-аар хүлээсэн “Эх орноо хамгаалах, хуулийн дагуу цэргийн алба хаах” үүргээ биелүүлж чадахгүй байна. Үүний уршгаар өнө эртний түүхтэй Монголын батлан хамгаалахын салбарын хөгжил удааширч, зогсонгиших байдалд хүрсэн юм. Харин “Цэнхэр дуулгатан” буюу “Энхийг сахиулагч”-дын эрин үе энэ байдлыг өөрчилж чадлаа. 2002 онд манай улс Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улсад цэргийн ажиглагчийн багаа илгээснээс хойш өнөөг хүртэл монгол цэрэг дэлхийн олон оронд энхийг сахиулан дайны галыг унтраалцаж явна. Үүний үр дүнд Монгол Улсын Батлан хамгаалах болон Зэвсэгт хүчин эх орондоо төдийгүй дэлхий дахинд алдар нэрээ түгээж, хөгжил дэвшлийн эрин үедээ хөл тавьсан Монголын тэргүүлэгч салбарын нэг боллоо. Дэлхийн халуун цэгүүд болох Сьерра Леон, Чад, Афганистан, Өмнөд Судан, Иракийн эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөөх цэргийн томоохон ажиллагаануудад одоогийн байдлаар 8000 гаруй залуус оролцсон байна. Одоо ч гэсэн “Цэнхэр дуулгатан”-уудын амжилтын замнал үргэлжилсээр... Гэхдээ тэдний залгамж халааг “Оюутан цэрэг” эрс авахаар өөрсдийн эрин үедээ хөл тавьж буй нь энэ юм.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Төрийн тэргүүнээр ажиллах хоёр дахь бүрэн эрхийнхээ хугацаанд залуу нийгмийнхээ санал хүсэлтээр “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлаа ийнхүү эхлүүлээд байна.
Аливаа улс орны Төрийн тэргүүн нийгэмдээ, залуу хойч үедээ зөв үлгэр жишээ болох ёстойн нэгэн дүр зураг бол Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Зэвсэгт хүчний Ерөнхий Командлагч Ц.Элбэгдорж өөрөө юм. Тэрээр айлын 8 хүүгийн отгон нь бөгөөд аавтайгаа нийлээд есүүл цэргийн алба хаажээ. Энэ л залгамж халааг түүний хүү үргэлжлүүлсэн юм. Түүний хүү Э.Эрдэнэ 9 сарын хугацаатайгаар Өмнөд Суданд энхийг сахиулах ажиллагаанд Тагнуулын офицерээр ажиллаж, эх орныхоо нэрийг өндөрт өргөсөн багийн нэгэн гишүүн байлаа. Энэ бол цэргийн албаны ач тусыг өөрийн биеэр үлгэрлэн таниулсан жишээ бол харин энэ цаг үед тэрээр хойч үеийнхээ залуусыг уриалан дуудаж, мөрдөс зүүн, жагсаалд алхан, өөрөө өөрөөрөө бахархах боломжийг олгож байна.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ЗӨВЛӨХ А.ГАНБААТАР: “ОЮУТНУУД ЦЭРГИЙН АЛБАНДАА МОРДОХ ЦАГ НЬ ИРЛЭЭ”
Их, дээд сургуульд суралцаж буй оюутан залуусыг сурч байх хугацаандаа цэргийн алба хаах боломж болсон “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийг баталлаа. Энэ талаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Зөвлөх А.Ганбаатартай ярилцсан юм.
- “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх болсон гол шалтгаан, уг үндэс нь юу байв?
А.ГАНБААТАР: Хугацаат цэргийн алба хаагчийн тоо цөөрсөн, хуулийн дагуу их дээд сургуулийн оюутнуудыг суралцах хугацаанд нь цэргийн албанаас чөлөөлж байгаагаас иргэн бүр эх орноо хамгаалах, хуулийн дагуу цэргийн алба хаах үүргээ биелүүлж чадахгүй байгаа. Зэвсэгт хүчин, хилийн цэрэг, дотоодын цэрэгт мөрдөж байгаа өнөөгийн орон тоогоор жил тутам цэргийн насанд хүрч байгаа залуусын 30 хувийг л цэргийн албанд татах боломжтой байна. Энэ нь Зэвсэгт хүчний дайчилгааны бэлтгэл нөөцийн бүрэлдэхүүний хомсдолд орж, улс орны батлах хамгаалах чадамж суларч, залуусын эх оронч хүмүүжил, төлөвшил, эрүүл мэнд, бие бялдрын хөгжилд сөргөөр нөлөөлж байгаа юм. Энэ бол олон үндэслэлийн нэгээхэн хэсэг юм.
- “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх тухай ямар ямар шийдвэр гарсан бэ?
А.ГАНБААТАР: Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн “Засгийн газарт чиглэл өгөх тухай” 2013 онд 92 дугаар зарлиг гаргасан. Ингэснээр Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас ажлын хэсэг байгуулж, “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийг боловсруулаад Засгийн газрын хуралдаанд оруулж, 2014 оны 02 дугаар сарын 14-нд батлуулж, тогтоол гаргуулсан. Үүний дараа хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх тухай Батлан Хамгаалахын сайд, Боловсрол Шинжлэх Ухааны сайдын хамтарсан тушаал 2014 оны 03 дугаар сарын 05-нд гарлаа. Ерөнхийлөгчийн зарлиг, Засгийн газрын тогтоол, Сайд нарын хамтарсан тушаал гарсан. Одоо хэрэгжүүлэхэд саадгүй.
- Оюутнууд хөтөлбөрт хэрхэн хамрагдах вэ?
А.ГАНБААТАР: Оюутан цэрэг хөтөлбөрт хамрагдах хүсэлтэй оюутныг сонгон шалгаруулахдаа эрүүл мэнд, бие бялдрын хөгжлийн байдлыг гол шалгуур үзүүлэлт болгоно. Цэргийн ерөнхий бэлтгэл хичээлийг сонгон суралцаж, кредит цагийн төлбөрийг төлж, зохих шаардлага хангасан оюутан цэргийн тусгай сургалтад хамрагдахаар өргөдөл гаргаж, орон нутгийнхаа цэргийн штабт бүртгүүлсэн байна. Орон нутгийн цэргийн штабаас сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн оюутны нэрсийн жагсаалтыг цэргийн тусгай сургалтад хамруулахаар дээд шатныхаа байгууллага руу илгээнэ.
- Хөтөлбөрийн сургалтын талаар оюутнууд их сонирхож байгаа байх. Ямар сургалт байгаа бол?
А.ГАНБААТАР: Цэргийн ерөнхий эрдмийн хичээлийг тухайн оюутан сонгон суралцах хугацааг сурч буй сургууль нь зохицуулна. Цэргийн тусгай бэлтгэл сургалтыг оюутны зуны амралтын үеэр 2 сарын хугацаатайгаар тусгайлсан бэлтгэсэн Цэргийн сургалтын төвд зохион байгуулна. Тусгай сургалтад хамрагдаж буй оюутан нь хугацаат албаны байлдагч, түрүүч нарын нэгэн адил цэргийн байранд байрлана.
- Хөтөлбөрт хамрагдаж буй оюутнууд ямар эрх эдлэх вэ? Давуу тал нь юу вэ?
А.ГАНБААТАР: Хамгийн чухал зүйл бол монгол эр хүн болж төрснийхөө хувьд эх орноо батлан хамгаалахад өөрийн биеэр оролцож буй явдал юм. Оюутнууд алба хаах хугацаандаа цэргийн албан хаагчийн нэгэн адил хувцас, хүнс, соёл болон ахуйн хангалтыг эдэлнэ.
- “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийн ирээдүйн үр дүн юу гэж харж байгаа бол?
А.ГАНБААТАР: Оюутнууд цэргийн алба хааснаар Зэвсэгт хүчний дайчилгааны бэлтгэл үүрэгтний нөөц нэмэгдэж, улс орны батлан хамгаалах чадамж сайжирна. Мөн цэрэг, эх оронч хүмүүжил, төлөвшилтэй, эрүүл чийрэг бие бялдартай иргэн болон төлөвшинө.
- “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрт хамрагдсанаар залууст төрийн албан хаагч болох боломж нээгдэж байна гэж үзэж болох уу ?
А.ГАНБААТАР: Тийм ээ. Төрийн албаны тухай хуульд 2008 онд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, 1990 оны тавдугаар сарын 6-ны өдрөөс хойш төрсөн залуус цэргийн алба хаагаагүй бол төрийн жинхэнэ алба хаших эрхгүй болж байгаа юм. Иймд суралцахын зэрэгцээ цэргийн алба хаах боломж олгож буй “Оюутан-цэрэг”хөтөлбөрцаг үеэ олсон арга хэмжээ болж байгаад оюутан залуус талархаж байгаагаа илэрхийлж байсан.
- Оюутнууддаа хандаж өөр юу хэлэх вэ?
А.ГАНБААТАР: Ерөнхийлөгч энэхүү хөтөлбөрийг анх санаачлан ярьж эхэлснээс хойш оюутнууд их дэмжиж байсан. Санаачилсан ажил одоо бол батлагдан, үр дүнгээ харах цаг ирлээ. Оюутнууд цэргийн албандаа мордох цаг нь ирлээ. Эх орон, газар шорооныхоо төлөө тэмцэж ирсэн өвөг дээдсийнхээ үйлсийг санаж, гурван цагийн хэлхээнд үл ганхах тусгаар тогтнолоо хамгаалахын тулд монгол эр хүн зорилго өвөрлөж, зоригтой шийдвэр гарган, золбоотой явах хэрэгтэй. Оюутнууддаа амжилт хүсье.
Энэхүү зарлигийг Батлан Хамгаалах Яам, Зэвсэгт Хүчний Жанжин Штаб, Боловсрол Шинжлэх Ухааны Яам хамтран хэрэгжүүлнэ. “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийн талаар тус хөтөлбөрийн зохицуулагч болон Монголын Оюутны холбоо, анхны “Оюутан цэрэг”-ээс тодруулга авсан юм.
Г.МЯГМАРЖАВ
ШУ-ны Доктор, профессор, “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрийн Зохицуулагч
- Үүний үр дүн бол, нэгдүгээрт Монгол Улсын иргэн Үндсэн хуулинд заасан үүргээ биелүүлнэ, хоёрдугаарт Монгол Улсын хэмжээний батлан хамгаалах чиглэлээр бэлтгэгдсэн иргэдийн тоо өсч, дайчилгааны нөөц нэмэгдэнэ. Харин хувь хүний хувьд төрийн албан хаагчийн үүрэгт ажилд орох боломж нээгдэж, суралцаж буй хугацаандаа хичээлээ завсардуулалгүй цэргийн алба хаана. Ингэснээр цаг хугацаа хэмнэж, эдийн засгийн хувьд ч ач холбогдолтой юм. Учир нь цэргийн алба хаагаагүй 26 нас хэтэрсэн хүн тодорхой хэмжээний мөнгөн төлбөрийг улсад тушаах ёстой. Харин “Оюутан цэрэг” хөтөлбөрт хамрагдсанаар цэргийн алба хааснаар тооцогдож, дайчилгааны бэлтгэлд нэгдүгээр зэргийн үүрэгтнээр оролцохоос гадна гадаад дотоодын цэргийн сургуульд сунган суралцах эрхтэй болох юм. Хамгийн гол нь энэхүү хөтөлбөрийн дагуу цэргийн хэрэгт заавал суралцах зарчмыг баримталж, сургалтыг жинхэнэ ёсоор нь явуулна. Энэ дундаа дадлагыг түшиглэнэ. Эхний 2 кредитийг сургууль дээр онолын багшийн удирдлаган доор авах бол зуны амралтын 2 сард цэрэг хүн ямар байх ёстой тэр дүрэм журмаар цэргийн албаа хаана. Эхний ээлжинд нийслэлд байгаа цэргийн ангиудыг хамруулах бол, цаашдаа хөдөө орон нутгийн цэргийн ангиудыг түшиглэн, цар хүрээгээ өргөтгөх юм.
Д.БАТЧУЛУУН
“Монголын Оюутны холбоо”-ны Дэд Ерөнхийлөгч
- Монголын их дээд сургуульд 175.5 мянган оюутан залуус суралцаж буйгаас 89.000 нь эрэгтэй. Тэдгээрийн 2 хүрэхгүй хувь нь цэргийн алба хаасан залуус байгаатай холбоотойгоор, мөн өнөөгийн оюутан залуусын тэсвэр тэвчээр, зан ааш, биеэ авч яваа байдал, ачаалал даах чадвар зэргээс шалтгаалан энэ ажлыг анх санаачлан, Төрийн тэргүүнд албан бичиг хүргүүлж байлаа. Харин түүнээс хойш жилийн хугацаа өнгөрөхөд энэ жил биелэх шатандаа ирж, тун удахгүй үр дүнгээ харах болсондоо баяртай байна. Энэ ажил үнэхээр үр дүнгээ өгнө гэдэгт итгэлтэй байгаа. Учир нь анх судалгаа шинжилгээний ажил хийж байх үест олон аав, ээж, өвөө, эмээ хүүхдээ бүртгүүлэхээр, олон залуус өөрийнхөө сонирхлоор ирж байсан юм. Энэ бол нийгэмд хүлээлт бий болсныг илтгэж байна. Оюутнуудад энэ бол том боломж ч үүний цаана хариуцлага гэж бий. Хөтөлбөрт хамрагдан, эр цэргийнхээ тангаргыг өргөчихөөд няцсан тохиолдолд тухайн хугацаанд гарсан зардлыг эргүүлж төлөх журам давхар батлагдсан.
Б.ЦЭРЭНЛХАГВА
ХААИС-ийн Инженерийн сургуулийн III курсын оюутан
- Өөрийгөө ер нь биерхүү болохоор хүндэт харуулын ангид орж болох байх гэж боддог байсан ч сургуульдаа сураад, төгсөхийг чухалчилсан. Харин сайхан боломж тохиож, Монголын анхны оюутан цэрэг боллоо. Ингээд мөрөөдлөө биелүүлж, Зэвсэгт хүчний 032 дугаар ангийн Хүндэт харуулын тусгай ротод хувиарлагдан ирж, цэргийн амьдралтай 2-хон өдөр ч болов танилцаж, цэрэг хүн шиг амьдарлаа. Их сайхан байлаа. Энэ хөтөлбөр оюутан залуус бидэнд үнэхээр том боломж юм. Оюутан байхдаа энэ хөтөлбөрт хамрагдаад, цэргийн албаа хааж, төгсөхдөө мэргэжлийнхээ дипломтой ч цэргийн үүргээ биелүүлсэн байх болно. Хамгийн гол нь хугацаа алдахгүй юм.
Эх орон гэдэг
Эгэл жирийн
Эрэлхэг зоригтой
Ээжийн хүүгээс эхтэй
Монгол цэргийн сүр хүчийг эх орондоо төдийгүй дэлхий дахинд гайхуулж яваа цэрэг эрсээрээ бахархахгүй байхын аргагүй. Тэдний зүрхээрээ андгайлах тангаргийн сүр хүч, хийморь золбоо нь үргэлж өөдөө байг ээ!
“ОЮУТАН ЦЭРЭГ” БИ, МОНГОЛ УЛСЫНХАА ТӨЛӨӨ ЗҮТГЭЕ!!!
Сэтгүүлч Б.УУГАНЦЭЦЭГ
