ТӨСӨЛ
МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2014 оны ... дугаар Улаанбаатар сарын ...-ны өдөр хот
ТӨРИЙН ШАГНАЛЫН ТУХАЙ
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
1.1.Энэ хуулийн зорилт нь Төрийн шагналын тогтолцоо, шагнах журам болон төрийн шагналтай холбоотой бусад харилцааг зохицуулахад оршино.
2 дугаар зүйл.Төрийн шагналын тухай хууль тогтоомж
2.1.Төрийн шагналын тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль[1] болон энэ хууль болон тэдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хэм хэмжээ тогтоосон бусад актаас бүрдэнэ.
3 дугаар зүйл.Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт
3.1.Дараахь нэр томьёог энэ хуульд дор дурдсан утгаар ойлгоно:
3.1.1."төрийн дээд шагнал" гэж Монгол Улсын нэрийн өмнөөс, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар олгодог, энэ хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т заасан цол, одон, медалийг;
3.1.2."төрийн бусад шагнал" гэж энэ хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1-т заасан шагналыг;
4 дүгээр зүйл.Төрийн шагналын тогтолцоо
4.1.Төрийн шагнал нь төрийн дээд шагнал, төрийн бусад шагналаас бүрдэнэ.
4.2.Төрийн дээд шагналыг Монгол Улсын Их Хурал хуулиар бий болгоно.
4.3.Төрийн бусад шагналыг энэ хуульд заасан журмаар бий болгоно.
5 дугаар зүйл.Төрийн шагналын тухай хуулийн үйлчлэх хүрээ
5.1.Төрийн шагналтай холбоотой харилцааг энэ хуулиар зохицуулна.
5.2.Энэ хуулийн зохицуулалтаас өөрөөр төрийн шагналыг бий болгохыг хориглоно.
5.3.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол энэ хуулийг хүчин төгөлдөр болохоос өмнө шагнасан Монгол Улсын цол, одон, медаль болон төрийн бусад шагнал, түүнийг дагалдах тэтгэмж, хөнгөлөлт урамшуулал нь хүчин төгөлдөр хэвээр байна.
6 дугаар зүйл.Төрийн шагналаар шагнахад баримтлах зарчим
6.1.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол дараах зарчмыг баримтална:
6.1.1.Үндэс угсаа, хэл, арьсны өнгө, нас хүйс, нийгмийн гарал, байдал, төрсөн газар, хөрөнгө чинээ, эрхэлсэн ажил, албан тушаал, шашин шүтлэг, үзэл бодол, боловсрол, эрүүл мэндийн байдлаар нь ялгаварлан гадуурхахгүй, эрх тэгш хандах;
6.1.2.Байгуулсан гавъяа зүтгэл, амжилт бүтээлд шагналын төрөл тохирсон байх;
6.1.3.Шагналын эрэмбийн дагуу өгсөх зарчмаар шагнах;
6.1.4.Шинээр байгуулсан гавъяаны төлөө дахин шагнахад өмнө авсан шагналаас хойш таваас доошгүй жил өнгөрсөн байх;
6.1.5.Хуульд тусгайлан зааснаас бусад тохиолдолд нэг төрлийн шагналаар нэг хүнийг давтан шагнахгүй байх;
6.1.6.Хуульд тусгайлан зааснаас бусад тохиолдолд нэхэн шагнахгүй;
6.2. Онцгой идэвх зүтгэл, хүч чармайлт гарган, олон нийтэд илэрхий үйл баримтад тулгуурлан нийтээр хүлээн зөвшөөрхүйц гавъяа байгуулсан тохиолдолд энэ зүйлийн 6.1.3-6.1.4.-т заасан зарчмыг баримтлахгүй байж болно.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН ДЭЭД ШАГНАЛ
7 дугаар зүйл.Төрийн дээд шагналын төрөл, эрэмбэ
7.1. Төрийн дээд шагналыг дараах байдлаар ангилна:
7.1.1.Эрхэм дээд шагнал:
Монгол Улсын баатар цол
Чингис хаан одон
7.1.2.Эрхэм хүндэт шагнал:
Гавъяат зүтгэлтэн цол
Эрдэнийн очир одон
7.1.3.Хүндэт шагнал:
Алтан гадас одон
Цэргийн гавъяа одон
Эхийн алдар одон
7.1.3. Медаль:
Цэргийн хүндэт медаль
Хөдөлмөрийн хүндэт медаль
Шударга журам медаль
Найрамдал медаль
7.2.Төрийн дээд шагналаар шагнахдаа медаль, хүндэт шагнал, эрхэм хүндэт шагнал, эрхэм дээд шагнал гэсэн өгсөх эрэмбийг баримтална.
7.3.Тухайн жилд шагнах төрийн дээд шагналын тоо хэмжээг тухайн жилийн онцлог болон төсөвтэй уялдуулан Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас тогтооно.
7.4. Цолны энгэрийн тэмдэг, одон, медалийн тодорхойлолтыг Улсын Их Хурлын тогтоолоор батална.
8 дугаар зүйл.Монгол Улсын баатар цол
8.1.Монгол Улсын баатар цолыг эх орноо батлан хамгаалах, улсынхаа тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг бататган бэхжүүлэх, үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалах, Монгол Улсыг хөгжүүлэх үйлсэд баатарлаг гавъяа байгуулсан иргэнд хүртээж, Монгол Улсын баатар цолны энгэрийн тэмдэг, үнэмлэх гардуулна.
8.2.Эх орноо батлан хамгаалах үйлсэд амь бие хайргүй зүтгэж, баатарлаг гавъяа байгуулан эх орныхоо төлөө амь насаа алдсан иргэнд Монгол Улсын баатар цолыг нэхэн олгож болно.
9 дүгээр зүйл.Чингис хаан одон
9.1.Тэргүүн зэргийн одон болох Чингис хаан одонгоор дор дурдсан шалгуур хангасан иргэнийг шагнаж, уг одон, түүний бичил хувилбар, үнэмлэх гардуулна:
9.1.1.Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, үндэсний эв нэгдлийг бататган бэхжүүлэх, эх орондоо хүмүүнлэг, ардчилсан нийгэм цогцлуулан хөгжүүлэх, нийгмийн дэвшлийг хангах, төрт ёс, түүх соёлынхоо уламжлалыг гүнзгий судалж, хойч үедээ өвлүүлэх, тэдгээрийг дэлхийн бусад оронд сурталчлан таниулах үйлст жинтэй хувь нэмэр оруулж, төр, нийгэм, үндэстний өмнө түүхэн гавъяа байгуулсан Монгол Улсын иргэн;
9.1.2.Улс түмний эв нэгдэл, хөгжил цэцэглэлт, хүн төрөлхтний амар амгалан байдлыг бэхжүүлэх болон Монгол Улс гадаад орнуудтай тогтоосон харилцаа, дэлхий дахинд Монгол Улсын нэр хүндийг өргөн сурталчлах, тус улсын эдийн засаг, нийгэм, оюун санааны хөгжилд бодитой хувь нэмэр оруулсан гадаад орны төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн, иргэнийг.
9.2.Чингис хаан одонг Эзэн богд Чингис хаан-Тэмүжиний мэндэлсэн өдөр буюу Монгол бахархлын өдөр олгоно.
9.3.Чингис хаан одонгоор шагнах журмыг Ерөнхийлөгчийн зарлигаар батална.
10 дугаар зүйл. Монгол Улсын гавъяат зүтгэлтэн цол
10.1.Монгол Улсын гавьяат зүтгэлтэн цолыг ажил мэргэжлийн өндөр ур чадвар, авьяас билгээрээ тодорч, төр, нийгэм, эдийн засаг, соёл, спорт, шинжлэх ухаан болон бусад салбарыг хөгжүүлэх үйл хэрэгт нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц гавьяа байгуулж, хүний эрх, эрх чөлөө, шударга ёс, үндэсний эв нэгдлийг бататган бэхжүүлэх, хүмүүнлэг, иргэний ардчилсан нийгэм цогцлуулан хөгжүүлэх үйл хэрэгт онцгой хувь нэмэр оруулсан иргэнд хүртээж, Монгол Улсын Гавъяат зүтгэлтэн цолны энгэрийн тэмдэг, үнэмлэхийг гардуулна.
10.2.Монгол Улсын гавъяат зүтгэлтэн цолыг Үндэсний их баяр наадам, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээсний баярын өдөр хүртээнэ.
11 дүгээр зүйл. Эрдэнийн очир одон
11.1.Эрдэнийн очир одонгоор дор дурдсан шалгуур хангасан иргэнийг шагнаж, уг одонг үнэмлэхийн хамт гардуулна:
11.1.1.Төр, нийгэм, эдийн засаг, соёл, спорт, шинжлэх ухаан болон бусад салбарыг хөгжүүлэх үйл хэрэгт онцгой гавъяа байгуулж, монгол үндэстнийхээ уламжлал, төрт ёсыг хадгалж, хамгаалах, хөгжүүлэхэд онцгой хувь нэмэр оруулсан;
11.1.2.Олон улсын эрх зүйн нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн хэм хэмжээ, зарчмыг баримтлан Монгол Улстай найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх үйл хэрэгт онцгой гавъяа байгуулсан;
11.2.Эрдэнийн очир одонг Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээсний баярын өдөр олгоно.
12 дугаар зүйл. Алтан гадас одон
12.1.Алтан гадас одонгоор дор дурдсан шалгуур хангасан иргэнийг шагнаж, уг одонг үнэмлэхийн хамт гардуулна:
12.1.1.Хуулиар хүлээсэн үүргээ нэр төртэй биелүүлж, хуулийн засаглал, төрийн бодлого, зорилт, чиг үүргийг хэрэгжүүлэх болон гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийтийн хэв журмыг хамгаалах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах, байгалийн онц аюултай үзэгдэлтэй тэмцэх үйл хэрэгт гавъяа байгуулсан төрийн албан хаагчийг;
12.1.2.Иргэний үүргээ нэр төртэйгээр биелүүлж, авъяас, эрдэм мэдлэг, хүч хөдөлмөрөө дайчлан ажиллаж, нийгэм, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, технологи, соёл урлаг, боловсрол, эрүүл мэнд болон бусад салбарын үйл ажиллагаанд гавъяа байгуулсан иргэнийг;
12.2.Алтан гадас одонг нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр олгоно.
13 дугаар зүйл. Цэргийн гавъяа одон
13.1.Цэргийн гавъяа одонгоор Монгол Улсын Зэвсэгт хүчин, улс орны батлан хамгаалах хүч чадлыг бэхжүүлэх, эх орныхоо тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, дархан хилийг хамгаалах, дэлхий дахины энхийг сахиулах үйл хэрэгт гавъяа байгуулсан албан хаагчийг шагнаж, уг одонг үнэмлэхийн хамт гардуулна.
13.2.Цэргийн гавъяа одонг Үндэсний их баяр наадам, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээсний баярын өдөр, Эзэн богд Чингис хаан-Тэмүжиний мэндэлсэн өдөр буюу Монгол бахархлын өдөр болон Монгол цэргийн өдөр олгоно.
14 дүгээр зүйл. Эхийн алдар одон
14.1.Эхийн алдар одон нь нэг болон хоёрдугаар зэрэгтэй байна.
14.2.Эхийн алдар нэгдүгээр зэргийн одонгоор зургаан хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг, Эхийн алдар хоёрдугаар зэргийн одонгоор дөрөв хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг шагнаж, уг одонг үнэмлэхийн хамт гардуулна.
14.3.Энэ хуулийн 14.2-т заасан “зургаан хүүхэд төрүүлж өсгөсөн” гэдэгт бага хүүхэд нь нэг нас хүрэхэд зургаа ба түүнээс дээш хүүхэдтэй байсан бөгөөд үүнд тэр үед гурав хүртэлх насанд нь үрчлэн авсан хүүхэд хамаарах ба харин эхийн төрүүлж бусдад үрчлүүлсэн хүүхэд хамаарахгүй.
14.4.Энэ хуулийн 14.2-т заасан “дөрвөн хүүхэд төрүүлж өсгөсөн” гэдгийг энэ хуулийн 14.3-т заасан агуулгаар төсөөтэй хэрэглэж ойлгоно.
14.5.Эхийн алдар одонтой холбогдсон урамшуулал олгох харилцааг тусгай хуулиар зохицуулна.
14.6.Эхийн алдар олонгоор шагнах журмыг Ерөнхийлөгчийн зарлигаар батална.
15 дугаар зүйл. Цэргийн хүндэт медаль
15.1.Цэргийн хүндэт медалиар зэвсэгт хүчин, улс орны батлан хамгаалах хүч чадлыг бэхжүүлэх, эх орныхоо тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, дархан хилийг хамгаалах, дэлхий дахины энхийг сахиулах үйл хэрэгт идэвх зүтгэл, үр бүтээлтэй ажиллаж, өндөр амжилт гаргасан албан хаагчдыг шагнаж, үнэмлэхийн хамт олгоно.
16 дугаар зүйл. Хөдөлмөрийн хүндэт медаль
16.1.Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар дор дурдсан шалгуур хангасан иргэнийг шагнаж, уг медалийг үнэмлэхийн хамт гардуулна:
16.1.1.Хуулиар хүлээсэн үүргээ нэр төртэй биелүүлж, хуулийн засаглал, төрийн бодлого, зорилт, чиг үүргийг хэрэгжүүлэх болон гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийтийн хэв журмыг хамгаалах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах, байгалийн онц аюултай үзэгдэлтэй тэмцэх үйл хэрэгт идэвх зүтгэл, үр бүтээлтэй ажиллаж, өндөр амжилт гаргасан төрийн албан хаагчийг;
12.1.2.Иргэний үүргээ нэр төртэйгээр биелүүлж, авъяас, эрдэм мэдлэг, хүч хөдөлмөрөө дайчлан ажиллаж, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, технологи, нийгэм соёл, боловсрол, эрүүл мэнд болон нийгмийн бусад салбарын үйл ажиллагаанд идэвх зүтгэл, үр бүтээлтэй ажиллаж, өндөр амжилт гаргасан иргэнийг;
17 дугаар зүйл. Шударга журам медаль
17.1.Шударга журам медалиар эрэлхэг зориг, авхаалж самбаа гарган гал, ой, хээрийн түймэр, байгалийн болон үйлдвэрлэлийн гамшиг, аюулаас хүний амь нас, их хэмжээний эд хөрөнгө авран хамгаалсан иргэнийг шагнаж, үнэмлэхийн хамт гардуулна.
17.2.Шударга журам медалиар нэхэн болон давтан шагнаж болно.
18 дугаар зүйл. Найрамдал медаль
18.1.Найрамдал медалиар дэлхий дахины энх тайвныг хамгаалах, Монгол Улсаас гадаад оронтой тогтоосон улс төр, эдийн засаг, нийгэм, соёлын харилцаа, хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэд бодитой хувь нэмэр оруулсан иргэнийг шагнаж, үнэмлэхийн хамт олгоно.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН ДЭЭД ШАГНАЛААР ШАГНАХ ЖУРАМ
19 дүгээр зүйл.Төрийн дээд шагналаар шагнах ерөнхий журам
19.1.Төрийн дээд шагналаар шагнахад дараах журмыг баримтална:
19.1.1.Нэр дэвшүүлэх, тодорхойлох
19.1.2.Тодорхойлолтыг хүлээн авах, хянах, өргөн мэдүүлэх
19.1.3.Шагнах
19.1.4.Гардуулах
20 дугаар зүйл. Төрийн дээд шагналд нэр дэвшүүлэх, тодорхойлох
20.1.Төрийн дээд шагналаар шагнуулахаар хэн ч өөрийнхээ болон бусдын нэрийг дэвшүүлэх эрхтэй.
20.2.Өмнөх гавъяа, амжилт бүтээлээрээ салбарынхаа төрийн шагнал болон мэргэжлийн олон нийтийн байгууллагынхаа дээд шагналаар шагнагдсан иргэнийг төрийн дээд шагналд нэр дэвшүүлнэ.
20.3.Нэр дэвшүүлэгч нь хуульд заасан шагналын шалгуур үзүүлэлтийг хангасан тухай баримт материал, судалгаа тооцоог бүрдүүлж холбогдох хурлаар хэлэлцүүлнэ.
20.4.Нэр дэвшүүлсэн саналыг дараах хурлаар хэлэлцэнэ:
20.4.1.Нэр дэвшигчийн ажиллаж буй газрын хамт олны хурлаар;
20.4.2.Нэр дэвшигч төрийн бус байгууллагын гишүүн бол тухайн байгууллагын хамтын удирдлагын хурлаар;
20.4.3.Харъяалагдах хамт олон байхгүй бол сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар;
20.5.Нэр дэвшүүлэх саналыг хуралд оролцогчдын олонхийн саналаар шийдвэрлэнэ.
20.6.Тухайн байгууллагын дарга, удирдах эрх бүхий албан тушаалтан нь хурлын шийдвэр, тэмдэглэлийг үндэслэн гарын үсэг, тамга тэмдэгээр баталгаажуулсан тодорхойлолт гаргах бөгөөд уг тодорхойлолтод ямар шагналд нэр дэвшүүлж байгааг дурдана.
20.7.Нэр дэвшүүлэгч нь тодорхойлолт болон дор дурдсан бичиг баримтыг хавсарган, сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын даргад уламжилна:
20.7.1.Нэр дэвшигчийн анкет
20.7.2.Нэр дэвшүүлж байгаа төрийн дээд шагналын шалгуур үзүүлэлтийг бүрэн хангаж байгаа тухай баримт материал, судалгаа тооцоо
20.7.3.Шагналд нэр дэвшүүлэх тухай асуудлыг хэлэлцсэн энэ зүйлийн 20.4-д заасан хурлын тэмдэглэл, шийдвэр
20.7.4. Урьд шагнагдсан салбарын төрийн шагнал болон мэргэжлийн олон нийтийн байгууллагын дээд шагнал, төрийн дээд шагналын хуулбар
20.8. Дараах иргэнийг нэр дурдсан албан тушаалтан төрийн дээд шагналд нэр дэвшүүлэн, тодорхойлж, төрийн шагналаар шагнуулахаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид шууд өргөн мэдүүлнэ. Үүнд:
20.8.1.Цэргийн албан хаагчийг батлан хамгаалахын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн;
20.8.2.Хил хамгаалах албаны алба хаагчийг хууль зүйн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн;
20.8.3.Гадаад иргэн, харъяалалгүй хүнийг гадаад харилцааны асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн;
20.9.Энэ зүйлийн 20.8-д заасан эрх бүхий албан тушаалтны Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид шууд өргөн мэдүүлсэн төрийн дээд шагналаар шагнуулах тухай тодорхойлолт нь энэ зүйлийн 20.7.1-20.7.4-т заасан бичиг баримтыг хавсаргасан байна.
20.10.Монгол Улсад хувийн хэргээр байнга оршин суугч гадаадын иргэн, харъяалалгүй хүнийг төрийн дээд шагналд нэр дэвшүүлэх, тодорхойлох, хянах, өргөн мэдүүлэхэд ерөнхий журмыг баримтална.
21 дүгээр зүйл.Төрийн дээд шагналаар шагнуулах тухай тодорхойлолтыг хүлээн авах, уламжлах, хянах, өргөн мэдүүлэх
21.1.Сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга төрийн дээд шагналаар шагнуулах тухай тодорхойлолт, холбогдох бусад баримт бичгийг хүлээн авч, хянана.
21.2.Сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга төрийн дээд шагналаар шагнуулах тухай тодорхойлолт, холбогдох бусад баримт бичгийг хянан үзэж, энэ хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.7-т заасан баримт бичгийн бүрдүүлбэрт тавьсан шаардлагыг бүрэн хангасан тохиолдолд ажлын 21 хоногийн дотор аймаг, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хуралд уламжилна.
21.3.Сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга нь энэ хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.7-т заасан баримт бичгийн бүрдүүлбэрт тавьсан шаардлагыг хангаагүй тохиолдолд шаардлагыг хангуулахаар нэр дэвшүүлэгчид материалыг буцаана.
21.4.Аймаг, нийслэлийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал төрийн дээд шагналаар шагнуулах тухай тодорхойлолтыг хүлээн авснаас хойш ажлын 45 хоногийн дотор хуульд заасан шагналын шалгуурыг хангаж байгаа эсэхийг дор дурдсан байдлаар шалгана:
21.4.1.Энэ хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.7-т заасан баримт бичигт агуулагдаж байгаа мэдээллийн үнэн зөвийг холбогдох байгууллагаас мэдээлэл авах замаар шалгах;
21.4.2.Цол, одонгоор шагнуулах тухай тодорхойлолтыг шалгахад холбогдох яам, харъяа дээд газар болон мэргэжлийн эвсэл, холбоодын удирдах байгууллагаас дүгнэлт, саналыг бичгээр авах;
21.4.3.Төрийн дээд шагналд тодорхойлогдсон иргэний тухай мэдээллийг цахим хуудас болон бусад хэлбэрээр олон нийтэд ил тод мэдээлж, иргэдийн саналыг авах;
21.5.Хянаж шалгаж дууссанаас хойш ажлын 14 хоногийн дотор Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцүүлнэ.
21.6.Аймаг, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн хуралдаан шагнуулах тухай саналыг тухайн жилийн тоо хэмжээнд багтаан хэлэлцээд, олонхийн саналаар зөвшөөрөгдсөн нэр дэвшигчийн асуудлаар тогтоол гаргаж, холбогдох материалын хамт Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн мэдүүлэх шийдвэр гаргана. Тогтоолд аймаг, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга гарын үсэг зурж, дараах бичиг баримтыг бүрдүүлж хавсаргасан байна:
21.6.1.Нэр дэвшигчийн анкет
21.6.2.Төрийн дээд шагналаар шагнуулах тухай тодорхойлолт, түүнд хавсаргасан шагналын шалгуур үзүүлэлтийг бүрэн хангаж байгаа тухай баримт материал, судалгаа тооцоо
21.6.3.Төрийн дээд шагналд нэр дэвшүүлэх тухай асуудлыг анхан шатанд хэлэлцсэн энэ хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.4-т заасан хурлын тэмдэглэл, шийдвэр
21.6.4.Урьд шагнагдсан салбарын төрийн шагнал болон мэргэжлийн олон нийтийн байгууллагын дээд шагнал, төрийн дээд шагналын хуулбар
21.6.5.Холбогдох яам, харъяа дээд газар болон мэргэжлийн эвсэл, холбоодын хамтын удирдлагын дээд байгууллагаас дүгнэлт, санал
21.6.6.Иргэдийн саналын дүн
21.6.7.Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн хуралдааны албан тэмдэглэл
21.7.Аймаг, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн хуралдаан төрийн дээд шагналд нэр дэвшигчийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн мэдүүлэх шийдвэр гаргахдаа нэр дэвшүүлж, тодорхойлсон шагнал нь уг хүний гавъяа, зүтгэл, амжилт, бүтээлд тохирсон байх зарчмыг баримтална.
21.8.Нэр дэвшигч олонхийн санал аваагүй тохиолдолд түүний асуудлыг Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцсэн тухай мэдэгдлийг нэр дэвшигчид хүргүүлнэ.
22 дугаар зүйл.Төрийн дээд шагналаар шагнах
22.1.Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг гарган, төрийн дээд шагналаар шагнана.
22.2.Нэр дэвшигчийн материалыг танилцаж, хянаж үзсэн тухай мэдэгдлийг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар нэр дэвшигчид хүргүүлнэ.
23 дугаар зүйл.Төрийн дээд шагнал гардуулах
23.1.Төрийн дээд шагналыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч гардуулна.
23.2.Төрийн дээд шагналыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн даалгавраар, түүний нэрийн өмнөөс дараах эрх бүхий этгээд гардуулж болно:
23.2.1.Монгол Улсын Их Хурлын дарга болон Улсын Их Хурлын гишүүд
23.2.2.Монгол Улсын Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын гишүүд
23.2.3.Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга
23.2.4.Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүн
23.2.5.Аймаг, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга
23.2.6.Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга
23.2.7.Сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга
23.2.8.Сум, дүүргийн Засаг дарга
23.3.Төрийн дээд шагналаар шагнах тухай Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарснаас хойш 2 сарын дотор төрийн дээд шагналыг ёслол төгөлдөр гардуулна.
23.4.Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн даалгавраар, түүний нэрийн өмнөөс төрийн дээд шагналыг гардуулсан эрх бүхий этгээд нь төрийн дээд шагналыг гардуулсан тухай тэмдэглэл үйлдэж, шагнал гардуулснаас хойш 1 сарын дотор Ерөнхийлөгчийн Тамгын газарт ирүүлнэ.
24 дүгээр зүйл.Төрийн дээд шагналаар шагнах тусгай журам
24.1. Дор дурдсан тохиолдолд энэ хуулийн 19 дүгээр зүйлд зааснаас гадна тусгай журам үйлчилнэ:
24.1.1.Олон нийтэд илэрхий үйл баримтад тулгуурлан нийтээр хүлээн зөвшөөрхүйц онцгой гавъяа байгуулсан иргэнийг шагнахад Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар судлаж, шагнах асуудлыг шийдвэрлүүлэхээр Ерөнхийлөгчид шууд өргөн мэдүүлэх бөгөөд Ерөнхийлөгч өөрийн бүрэн эрхийн хүрээнд төрийн дээд шагналаар шагнах асуудлыг шийдвэрлэнэ;
24.1.2.Энэ хуульд тусгайлан заасан тохиолдолд;
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БУСАД ШАГНАЛ
25 дугаар зүйл. Төрийн бусад шагнал
25.1.Төрийн бусад шагналыг Монгол Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгч, Засгийн газрын шийдвэрээр бий болгоно.Эдгээр төрийн дээд байгууллага нь өөрийн болон харъяа төрийн байгууллагын шагналын нэр, төрлийг тодорхойлно.
25.2.Төрийн бусад шагналыг бий болгохдоо дараах зарчмыг баримтална:
25.2.1.Шагналын нэр, төрөл, тодорхойлолт нь энэ хуульд заасан төрийн дээд шагналын нэр, төрөл, тодорхойлолттой давхцахгүй байх;
25.2.2.Шагналын өмнө тухайн төрийн байгууллагын нэрэмжит шагнал гэсэн тодотголыг хэрэглэх;
26 дугаар зүйл. Төрийн бусад шагналаар шагнах журам
26.1.Төрийн бусад шагналаар шагнах журмыг тухайн шагналыг бий болгосон төрийн байгууллага энэ хуульд нийцүүлэн батална.
ТАВДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН ШАГНАЛААР ШАГНАГДСАН ИРГЭНИЙ ЭРХ, ҮҮРЭГ
27 дугаар зүйл. Төрийн шагналыг зүүх
27.1.Төрийн шагналыг эрэмбийн дагуу зүүн энгэрт зүүнэ.
27.2.Монгол Улсын баатар цолны тэмдэгээс эхлэн бусад цолны тэмдэг, одон, медалийг эрэмбийн дагуу баруунаас зүүн тийш эгнүүлж зүүнэ.
27.3.Цолны тэмдэг, одон болон медалиуд нэг эгнээнд багтахгүй бол дараагийн эгнээнд шилжүүлэн зүүж болно.
27.4.Монгол Улсын медалийн доод талд төрийн бусад шагналыг баруунаас зүүн тийш эгнүүлэн зүүнэ.
28 дугаар зүйл. Төрийн шагналыг хадгалах
28.1.Төрийн шагналаар шагнагдсан иргэн төрийн шагнал, үнэмлэхийг хадгална.
28.2.Төрийн шагналаар шагнагдсан иргэн нь түүгээр шагнасан эрх бүхий төрийн байгууллага, албан тушаалтны зөвшөөрөлтэйгээр өөрийн шагнал, үнэмлэхийг улсын эсхүл орон нутгийн музейн байнгын хадгалалт, хамгаалалт, үзмэрт шилжүүлэн өгч болно.
28.3.Төрийн шагналыг төрийн бус байгууллага, хувь хүний музейн байнгын хадгалалт, хамгаалалт, үзмэрт шилжүүлэхийг хориглоно.
28.4.Төрийн шагналаар шагнагдсан иргэн нас барсан тохиолдолд түүнд олгосон төрийн шагнал, үнэмлэхийг хадгалах үүргийг түүний өв залгамжлагч хүлээнэ. Өв залгамжлагч нь энэ зүйлийн 28.2-т заасан журмын дагуу төрийн шагнал, үнэмлэхийг улсын болон орон нутгийн музейн байнгын хадгалалт, хамгаалалт, үзмэрт шилжүүлж болно.
28.5.Хүндэтгэн үзэх шалтгааны улмаас төрийн шагнал, үнэмлэхийг үрэгдүүлсэн, эвдэж гэмтээсэн тохиолдолд төрийн шагналаар шагнагдсан иргэний хүсэлтээр нөхөж олгож болно. Бусад тохиолдолд шагнагдаж байсан тухай тодорхойлолт олгоно. Төрийн дээд шагнал, үнэмлэхийг нөхөн олгох журмыг Ерөнхийлөгчийн зарлигаар батална.
28.6.Төрийн шагнал, үнэмлэхийг худалдах, бусдад барьцаалах, ашиглуулах зэргээр энэ хуульд заасан журмаас гадуур бусдад шилжүүлэх, мөн энэ зүйлийн 28.7-т зааснаас бусад тохиолдолд улсын хилээр гаргахыг хориглоно.
28.7. Төрийн шагналаар шагнагдсан хүн өөрөө Монгол Улсын хилээр гарч, гадаад улсад зорчиж байгаа тохиолдолд уг шагнал түүнд олгогдсон болох тухай баримт бичгийг бүрдүүлж, гаалийн мэдүүлэг бөглөн зохих хууль тогтоомжийн дагуу Монгол Улсын хилээр гаргаж болно.
29 дүгээр зүйл.Хөнгөлөлт, урамшуулал эдлэх эрх
29.1.Төрийн дээд шагналаар шагнагдсан иргэний эдлэх хөнгөлөлт, урамшууллыг хуулиар тусгайлан зохицуулна.
29.2. Төрийн бусад шагналыг дагалдах хөнгөлөлт, урамшуулалыг тухайн шагналыг бий болгосон төрийн байгууллагаас тогтооно.
30 дугаар зүйл.Төрийн шагналаас татгалзах эрх
30.1.Төрийн шагналаар шагнагдсан иргэн нь шагналаасаа татгалзах эрхтэй.
31 дүгээр зүйл. Төрийн шагналыг хүчингүй болгох
31.1.Төрийн шагналаар шагнуулах хүсэлт гаргахдаа хуурамч бичиг баримт бүрдүүлсэн нь нотлох баримтаар тогтоогдсон тохиолдолд тухайн шагналыг олгосон төрийн байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрээр шагналыг хүчингүй болгоно.
ЗУРГААДУГААР БҮЛЭГ
БУСАД ЗҮЙЛ
32 дугаар зүйл. Төрийн шагналын мэдээллийн сан
32.1.Төрийн шагналын нэгдсэн бүртгэл, төрийн шагналаар шагнагдсан иргэнтэй холбоотой бүх мэдээллийг бүртгэж, мэдээллийн санд хадгална.
32.2.Төрийн шагналын мэдээллийн санг дараах байгууллага хариуцан хөтөлнө:
32.1.1.Төрийн дээд шагналын мэдээллийн санг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар;
32.1.1.Төрийн бусад шагналын мэдээллийн санг тухайн шагналыг олгосон төрийн байгууллага;
33 дугаар зүйл. Хориглох зүйл
33.1.Төрийн шагналтай холбоотой дор дурдсан зүйл хийхийг хориглоно:
33.1.1.Энэ хуульд заасан төрийн дээд шагнал болон бусад шагналыг хуурамчаар үйлдэх, ашиглах, түүнтэй ижил төрлийн нэр, гадаад байдлаар ижил төстэй одон, медаль, тэмдэг бий болгох, үйлдвэрлэх;
33.1.2.Энэ хууль хүчин төгөлдөр болохоос өмнө бий болсон төрийн дээд шагнал болон бусад шагналыг хуурамчаар үйлдэх, ашиглах, тэдгээртэй ижил төрлийн нэр, гадаад байдлаар ижил төстэй цол, одон, медаль, тэмдэг бий болгох, үйлдвэрлэх, олгох;
34 дүгээр зүйл. Хууль тогтоомжид зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага
34.1. Төрийн шагналын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхгүйгээр бол гэм буруутай этгээдэд дараахь хариуцлага хүлээлгэнэ:
34.1.1.Энэ хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.6-т заасан хориглосон үйлдэл хийсэн гэм буруутай этгээдийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хоёр дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох;
34.1.2.Энэ хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1-т заасан хориглосон үйлдэл хийсэн гэм буруутай этгээдийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох;
35 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох
35.1. Энэ хуулийг 2014 оны ...дугаар сарын ...-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
[1] Монгол Улсын Үндсэн хууль-"Төрийн мэдээлэл" эмхтгэлийн 1992 оны 01 дугаарт нийтлэгдсэн.
