Өгөөж ихэт, үзэмж төгөлдөр өргөө Суварга хайрханы тэнгэрийг тайх төрийн ёслолд хүрэлцэн ирсэн ард иргэд, лам хувраг, зочид гийчид ээ,
Монголчуудын эртнээс нааш эрхэмлэн шүтэж ирсэн Бурхан багшийн сүүдэр тохиосон, төгс гэгээрсэн, нирваан дүрийг үзүүлсэн энэхүү өлзий учрал бүрдсэн сайн өдөр Хангайн нурууны ноён оргилуудын нэг Суварга хайрханы тахилгат их овоон дээрээс Монгол түмнийхээ амар амгаланг айлтгаж, буян арвидаж, сэтгэл ариусахын гэгээн ерөөлийг өргөн дэвшүүлье.
Манай монголчууд Бурханы шашныг монгол хүн бүрийн сайхан сэтгэл, холч ухааны эх ундарга гэж ямагт хүндэтгэж ирсэн билээ. Бид эцэг тэнгэрээ хилэгнүүлэлгүй, этүгэн эхээ гомдоолгүй аргадан залбирч, түүний сүр хүчийг биширч, зүй зохистой харьцаж, буян хишгээ даатгаж, газар нутаг, ан амьтнаа дархлан хамгаалж, онголон тахиж ирсэн ард түмэн.
Уулын тэнгэрийг тайх ёс бол байгаль эхээ хайрлагч, төр ёсоо дээдлэгч, шашин соёлоо эрхэмлэгч монгол түмний олон мянган жилийн уламжлалт зан заншил юм. Энэхүү ёс заншил, гүнзгий ухааны ачаар монгол нутгийн маань унаган төрх бидний үед өвлөгдөж ирсэн. Энэ бол хүн, байгалийн харилцааны гүн утгыг таниулсан том ухаан бөгөөд хүн төрөлхтөний оюун сэтгэлгээнд оруулсан монгол түмний бахархам хувь нэмэр яах аргагүй мөн.
Арын сайхан хангай нутгийн ард түмний эх оронч үзлийн онгодыг хөглөн төрөлх газар шороогоо хайрлан хамгаалах сэдэл, үйлдлийн эрч хүчийг хуримтлуулж, байгаль орчноо гэх сэтгэл зүтгэлийг улам улам хөгжөөн бадраахад энэхүү тайлга, тахилгын ач холбогдол оршино хэмээн бодож байна.
Эрхэм хүндэд иргэд ээ,
Суварга хайрхан бол урд энгэрээс нь Орхон түшээ, ар энгэрээс тунгалаг Тамир, зүүн суганаас нь Цэцэрлэгийн гол эх авдаг, нутгийн иргэд нь “галтай уул” хэмээн биширдэг, байгалийн өвөрмөц тогтоцтой сүрлэг уул билээ. Хайрханаас ундран урсах гол мөрнүүд Өвөрхангай, Булган, Сэлэнгэ зэрэг аймгийн олон сумдын нутгийг дамнан ард олон, амьтан ургамлыг ундаалж, амьдралын эх булаг болдог.
Их эзэн Чингис хааны найман мянган турхаг, нэжгээд мянган харваач, хэвтүүлээс бүрддэг түмэн цэргийн түүхт овоо энүүхэн баруун талд Жаран төгрөг уулын оройд байна. Бидний их өвөг дээдэс дээд тэнгэрээс тольдон байгаа гэдэгт би итгэдэг.
Монголчууд бид уул, усны эзэн лус савдгийг аргадан тахиж нөхөрлөвөөс нас дэлгэр, идээ ундаа элбэг арвин, ажил үйлсэд ач тустай хэмээн үздэг ээ. Энэ жил тэнгэр хангай эрт дэлэгнэж хур бороогоо харамгүй хайрлан, газрын цангааг тайлсан нь хангай нутагт дэлгэр зун ирж хүн, малын амьдрах орчинд таатай нөлөө үзүүлж байна.
Архангайчууд Та бүхэн өнгөрсөн онд нөр их хөдөлмөр, хичээл зүтгэлээр мал сүргээ 3 сая 772 мянга-д хүргэж улсын хэмжээнд хамгийн олон малтай аймаг болжээ. Мөн тус аймаг хонь, үхэр, адуун сүргийн тоогоор улсдаа эхний байруудад орж улс орныхоо хөгжил дэвшилд бахархам хувь нэмэр оруулсан байна. Мал сүрэг өснө гэдэг малчин түмний баяр, буян хишиг билээ. Үүнд эзэн хүний хөдөлмөр, хичээл зүтгэлээс гадна байгаль дэлхийн ивээл бас бий. Хур бороо хугацаандаа орж, өлөн зуд өнөд хол байж, буянт малын хишиг арвин, өтгөс нялхас өвчин эмгэггүй, эх орон элдэв гай зовлон, гамшиггүй байх нь нүүдэлчин түмний нэгэн жаргалан билээ.
Миний бие Хангай нурууны ар өврөөр идээшин амьдарч ирсэн түмэн олныхоо омог сүрийг тэтгэж, эх орон, элгэн нутгийнхаа төлөө улам ихийг хийж бүтээх урам зоригийг тань бадрааж байхыг байгаль эхийн хүү - Суварга хайрханы цэлмэг хөх тэнгэрт сүсэглэн даатгаж байна.
Хуран цугласан ахан дүүс ээ,
Өдгөө дэлхий дахинаа тулгамдаж буй нэг томоохон асуудал бол цаг уурын дулаарал, байгаль экологийн асуудал юм. Газрын хөрсний шим өгөөж, аливаа ашигт малтмалыг ашиглахдаа байгалийнхаа унаган төрхийг дор бүрд нь нөхөн сэргээж, сав шим ертөнцдөө элбэрэлтэй хандан, хүрээлэн буй орчноо хамгаалж, улс орныхоо экологийн аюулгүй байдлыг хангах нь улам бүр чухал болж байна. Байгаль, амьдрах орчноо хамгаалахад төр, засгийн тогтвортой, үр нөлөөтэй бодлого шийдвэрээс гадна манай иргэн бүрийн идэвх оролцоо нэн чухал. Нэг мод тарих нь нэг насны буян гэсэн бурханы шашны сургаалыг хүн бүр дагаж хэрэгжүүлэх үйлс орон даяар өрнөж байгаад урамтай байна.
Хамгийн чухал нь байгаль дэлхийгээ хайрлан хамгаалах үзэл санаа, ард олны амар амгалан амьдрах нийтлэг эрх ашиг, хүн төрөлхтөн нэгдмэл хувь заяатай, нэгэн эх дэлхийтэй гэдгээ ухааран ойлгох явдал улам бүр өргөжсөөр байгаа нь сайшаалтай.
Олон арван гол горхи, тунгалаг цэнхэр нуур цөөрөм, сүрлэг сайхан уул хөвч хосолсон үзэсгэлэн төгөлдөр Архангай аймаг нь дотоод, гадаадын зочид, жуулчдын сэтгэлийг татсан нутаг билээ. Иймээс байгаль экологи, түүх соёл, спорт аялал, ан агнуур, рашаан сувиллын гэх мэт аялал жуулчлалын олон төрлүүдийг санаачилж хөгжүүлэх нь зүйтэй гэдгийг энэ дашрамд тэмдэглэн хэлье.
Монголчууд бид улс орныхоо өмнө тулгарсан амин чухал зорилтуудыг хамтын хүчээр, нэгэн үзүүрт сэтгэлээр амжилттай шийдвэрлэж чадах аваас хотол олны минь амьдрал ахуй өөдрөг, хүн ардын сэтгэл амгалан, үр хүүхдүүдийн маань эрдэм төгс, зориг тэмүүлэл ирмүүн байх болно.
Төрийн тахилгат Суварга өндөр хайрханы гэгээн хөх тэнгэр түмэн олныг минь ивгээж, түүхт их улсын минь төрийн мэргэн бодлого, түмний хичээл зүтгэлээр уугуул нутаг усны сав, шимийн жам ёс зохилдон, улс Монгол, ард иргэдийн амьдрал ахуй өөдлөн дэвжих болтугай.
Хурай, Хурай, Хурай
2014. 06. 13
