Энэ хууль батлагдвал манай дээд боловсролын салбарт шинэчлэл ирнэ
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Р.БОЛД-той дээд боловсролын санхүүжилт, оюутны сургалтын тэтгэлэг, нийгмийн баталгааны асуудлаар ярилцав.
- Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц. Элбэгдорж санаачлан “Дээд боловсролын санхүүжилт, суралцагчдын тэтгэлэг, тэтгэмж, нийгмийн баталгааны тухай” хуулийн төсөл боловсруулсан байна. Хуулийн төсөл боловсруулах үндэслэл, шаардлага нь чухам юу байв аа.
Дээд боловсролын санхүүжилтийг олон эх үүсвэртэй болгож, боловсролын үр шимийг хүртэгч талууд зардлыг харилцан хуваалцах замаар оролцоо, хяналтаа хэрэгжүүлэх зарчим нь олон улсын хэмжээнд гарч буй нийтлэг хандлага юм. Ийнхүү дээд боловсролын нийгмийн үр өгөөж, нийтээрээ хүртэх үр шим, түүнийг эзэмшигч хувь этгээдийн шууд хүртэх эдийн засгийн өгөөжийг нэгэн адил тооцож холбогдох зардлыг суралцагч төдийгүй төр засаг хуваалцан төлөх ёстой гэсэн байр суурь дээд боловсрол нийтийг хамарсан шинжтэй болж эхэлсэн 1960-аад оноос хойш улам бүр өргөжин тэлсээр байна.
- Тодорхой жишээ баримт байна уу.
Ойрмогхон ЮНЕСКО-гоос явуулсан судалгаа дээд боловсролын зардлыг төр нь илүүтэй хариуцан санхүүжүүлж байгааг харуулсан. Тухайлбал, Европын орнуудад дээд боловсрол эзэмших зардлын 84 хувийг төрөөс санхүүжүүлсэн бол АНУ-д 47 хувийг Засгийн Газрын эх үүсвэрээс хариуцсан байх жишээтэй.
Олон улсын хэмжээнд ийнхүү өрнөж буй нийтлэг үйл явц манай орны дээд боловсролын салбарт баримталж буй бодлого, үйл ажиллагаанд баримжаа болж ирсэн. 1991 оноос хойш дээд боловсролын сургалтын байгууллагын бие даасан байдлыг өргөтгөх, санхүүжилтийн эх үүсвэрийг олшруулах, сургалтыг зэрэглэсэн боловсрол олгоход чиглэсэн кредит цагт суурилсан тогтолцоонд шилжүүлэн, чанарын хөндлөнгийн үнэлгээний механизм бүрдүүлэх зорилт тавьсан. Гэвч дээд боловсролын эдгээр шинэчлэлийг дэмжих санхүүжилт, хөрөнгө оруулалт, түүний дотор суралцагчдад үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэгийн эрх зүйн үндэс бүрдээгүй байна. Дээд боловсролын санхүүжилтийн 80 хувийг сургалтын төлбөрөөр бүрдүүлж буй өнөөгийн нөхцөлд судалгаа шинжилгээний ажил, чанартай сургалтыг дэмжих бүтэц, удирдлага, санхүүжилтийн тогтолцоог бий болгож хараахан чадахгүй байна.
Түүнчлэн сургалтын төлбөр төлөгч болох манай ард иргэдийн амьжиргааны түвшин доогуур, санхүү мөнгөний боломж муу байгаагаас төлбөр гүйцэтгэх тал дээр багагүй хүндрэл бэрхшээл гарч байна. Өнөөдөр хөдөөгийн малчид төдиийгүй нийт иргэд хүүхдийнхээ сургуулийн төлбөрийг хийхийн тулд том жижиг өр зээл тавьдаг, улмаар сургалтын төлбөр нь өрхийн ядууралд нөлөөлж буй нэгэн хүчин зүйл болжээ.
Өдгөө манай орны дээд боловсролын шинэчлэлийн гол чиглэл нь сургалтын чанар, зохион байгуулалт болон багшлах боловсон хүчний чанар чансаа, сургуулийн санхүү, эдийн засгийн чадавхи, дэд бүтцийн хөгжил, оюутны сургалтын тэтгэлэг, нийгмийн баталгааны асуудал болоод байна.
Иймээс Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц. Элбэгдорж манай орны дээд боловсролын хөгжлийг эдийн засаг, санхүүжилтийн хөшүүргээр дэмжих эрх зүйн шинэ орчинг бүрдүүлэх асуудалд анхаарал хандуулж энэ чиглэлээр хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсэг томилон ажиллуулсан билээ.
- Та уг ажлын хэсгийг ахалсан хүний хувьд манай уншигчдад хуулийн төслийн талаар танилцуулахгүй юу. Ажлын хэсэг юун дээр түлхүү анхаарч ажиллав ..
Ажлын хэсэг эхлээд дэлхийн бусад орнуудын дээд боловсролын санхүүжилтийн тогтолцоо, сургалтын төлбөр, тэтгэлэг, тэтгэмж, нийгмийн баталгааны чиглэлээрх хууль эрх зүйн зохицуулалт, туршлагыг нарийвчлан судалж үзсэн. Үүгээр АНУ, Англи, Герман, Австрали, ОХУ, БНХАУ, Солонгос, Унгар, Польш зэрэг улсуудын туршлага, хууль, эрх зүйн баримтыг харьцуулан судалж олон зүйлийг олж мэдлээ. Мөн өөрийн орны дээд боловсролын хөгжил, санхүү, эдийн засгийн чадамж, сургалтын төлбөр, тэтгэлэг, тэтгэмж олгох тогтолцооны өнөөгийн байдал, мөрдөгдөж буй хууль тогтоомж, баримт бичгүүдийг судлан, багш, оюутан, эцэг эх, иргэдийн санал бодолд тулгуурлан хуулийн төслийг боловсруулсан болно.
Ажлын хэсгийнхэн хуулийн төсөл боловсруулахаасаа өмнө мэргэжлийн байгууллагаар оюутны сургалтын тэтгэлгийн асуудлаар олон нийтийн дунд социологийн судалгаа хийлгэсэн. Уг судалгааг Улаанбаатар хот, Орхон, Дархан – Уул, Ховд, Завхан, Дорнод болон Хэнтий аймагт явуулж 1500 хүнээс санамсаргүй түүврийн аргаар асуулга тавих замаар мэдээлэл цуглуулсан. Судалгаанаас үзэхэд манай орны нийт өрхийн 65, 5 хувь нь их, дээд сургуульд сурдаг оюутантай, үүний 20, 7 хувь нь хоёр оюутан бүхий гэр бүл байна. Өөрөөр хэлбэл манай улсын хүн амын тэн хагасаас илүү хувь нь оюутны амьдрал ахуй, зовлон жаргалтай ямар нэгэн байдлаар холбогдсон хүмүүс байдаг аж. Судалгаанд оролцогчдын 60 хувь нь “Дээд боловсрол бол нийгмийн баялаг мөн”, иймээс төр засаг сургалтын зардал, төлбөрөөс хуваалцах ёстой гэсэн бол 82, 6 хувь нь их, дээд сургуулийн оюутанд төрөөс сургалтын тэтгэлэг өгөх шаардлагатай хэмээн үзжээ. Гэхдээ тэдний олонх нь төрөөс олгох тэтгэлгийн хэмжээг сургалтын төлбөрийн 50 хувиар тогтооход зохимжтой, үлдсэн хувийг суралцагч өөрөө хариуцах нь зүйтэй гэж үзсэн байна. Эндээс манай иргэд, эцэг эхчүүд, оюутнууд асуудалд бэлэнчлэх сэтгэлгээгээр бус харин шударга байдлаар хандаж буй нь харагдлаа.
Товчхондоо бид хуулийн үзэл баримтлалаа үндэслэл сайтай болгохын тулд судалгаа нь дээр түлхүү анхаарч ажиллав.
- Хуулийн зорилго, үйлчлэх хүрээний талаар товчхон дурдаач,
Уг хууль нь дээд боловсролыг олон улсын нийтлэг жишигт хүргэхэд шаардагдах санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, хуваарилалт, зарцуулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх, иргэдийн дээд боловсролыг чанартай эзэмших эрхийг баталгаажуулахад холбогдох харилцааг зохицуулна. Оюутны сурах боломжийг нэмэгдүүлэх, дэмжихдээ сурлагын амжилт, авъяас, чадварыг урамшуулах, хөгжүүлэх, хөгжлийн бэрхшээлтэй, орлого багатай элсэгчдийг тэгш хамрах, санхүүгийн тусламж дэмжлэг үзүүлэх эх үүсвэрийг олшруулах, суралцагч нь өөрийн сонирхол хэрэгцээнд нийцсэн хичээл, хөтөлбөрийг сонгоход төлбөрөө хуваарилах замаар чанарын хяналтанд оролцох боломжийг нэмэгдүүлэхийг зорьж байна. Суралцагчдыг дэмжсэн дээрх зохицуулалтын зэрэгцээ сургуулийг санхүүжүүлэх олон эх үүсвэрийг баталгаажуулан, суралцагчдад шаардлагатай үйлчилгээг нийлүүлэхэд хувийн хэвшлийн оролцоог урамшуулж сургалтын орчныг сайжруулснаар дээд боловсролын нийгэм, эдийн засгийн өгөөжийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн үнэт зүйлсийг бэхжүүлэх нөхцлийг бүрдүүлнэ.
Хууль нь хамрах хүрээний хувьд Монгол Улсын дээд боловсролын сургалтын байгууллагад болон гадаадад дээд боловсрол эзэмшихээр суралцаж байгаа болон суралцаж төгссөн Монгол Улсын иргэн, түүнчлэн гадаад орноос Монгол Улсад суралцагчид санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, тэдний нийгмийн баталгааг хангах, дээд боловсролын сургалтын байгууллагыг санхүүжүүлэх, хөрөнгө оруулалт хийх, энэ ажлыг эрхлэх, зохицуулах, зуучлах, сурталчлах чиг үүрэг бүхий байгууллага, дээд боловсролыг санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтаар дэмжих, байгууллага, иргэдээс суралцагчдад үйлчилгээ үзүүлэхүйл ажиллагааг эрх зүйн хүрээнд зохицуулахад чиглэгдэж байна.
- Их, дээд сургуулийг санхүүжүүлэх, оюутанд хөрөнгө мөнгөний дэмжлэг үзүүлэхэд ямар зарчмыг баримтлах вэ.
Дээд боловсролыг санхүүжүүлэх, суралцагчдад санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэхэд дараах үндсэн зарчмуудыг баримталж байхаар хуулийн төсөлд тусгаж өгөв.
Дээд боловсролын үр шимийг хүртэгчид нь дээд боловсролыг санхүүжүүлэх зардлыг хуваалцах; Санхүүжүүлэх, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх механизм нь чанарын шалгаруулалт, шударга өрсөлдөөнийг дэмжиж байх; Санхүүгийн дэмжлэг хүртэгч нь тухайн хөрөнгөөр чанартай үйлчилгээг сонгож, зориулалтын дагуу ашиглах боломжтой байх; Санхүүгийн дэмжлэг нь түүнийг хүртэгчийн амжилттай сурах, эзэмшсэн мэдлэг, чадвараа үр дүнтэй ашиглах боломж чадварт нийцэж байх; Суралцагчдад зориулсан зээлийн нөхцөл нь хөнгөлөлттэй, нийгмийн үр өгөөжийг дээшлүүлэхэд чиглэсэн байх гэх мэт.
- Сургуулиудыг хэрхэн санхүүжүүлэх вэ. Урьд өмнөхөөсөө юугаараа ялгаатай юм бэ.
Одоо бол манай дээд боловсрол үндсэндээ нэг л эх үүсвэрээс санхүүжиж байгаа гэж хэлж болно, тэр нь сургалтын төлбөр. Шинээр боловсруулсан хуулийн төсөлд зааснаар бол их, дээд сургуулийн санхүүжилт олон эх үүсвэртэй байна. Төрөөс тогтоосон шаардлага хангасан сургуулийн урсгал зардлын тодорхой хувийг улсын төсвөөс шууд болон өрсөлдөөнт шалгаруулалтын дүнг үндэслэн санхүүжүүлнэ. Ийнхүү улсын төсвөөс санхүүжүүлэх зардлын хэмжээ нь дээд боловсролын сургалтын байгууллагын жилийн нийт орлогын 20 хувиас багагүй байхаар төсөлд тусгасан. Бусад эх үүсвэр нь гэрээт судалгааны ажил, туршилт, зөвлөгөө, сургалтын төлбөр, үйлчилгээний хураамж, эзэмшсэн хувьцааны ногдол ашиг, бэлэг, хандив, хөрөнгө оруулалтын орлого зэргээс бүрдэхээр зааж өгснөөрөө онцлогтой.
- Төрөөс санхүүжилт авах сургуульд ямар шаардлага тавих вэ.
Төрөөс шууд санхүүжилт авах сургууль нь тухайн хөрөнгийг үр ашигтай зарцуулах чадавхи, боломжоо илтгэн харуулсан байна. Тухайлбал, үйл ажиллагаандаа чанарын хөндлөнгийн үнэлгээ (олон улсын нэр хүндтэй байгууллагын болон хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэл) хийлгэсэн; төгсгөгчдийнх нь ажил эрхлэлт өсөн нэмэгдсэн; суралцагчдын сурлагын үнэлгээний бодитой байдал, шийдвэр гаргах үйл явцын ил тод, тунгалаг байдлыг хангасан; суралцагчдад санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, ажлын байр, хөдөлмөр эрхлэлтийн талаар мэдээлэл хүргэх, сурталчлах, зуучлах ажлыг хариуцан гүйцэтгэх чиг үүрэг бүхий алба, нэгжийн үйл ажиллагаа нь тогтворжсон; удирдлага-бүртгэлийн найдвартай систем бүрдүүлсэн; өөрийн сургуулийн оюутанд тэтгэлэг, тусламж үзүүлэх тогтсон системтэй байвал зохино.
Түүнчлэн сургалтын (үйлчилгээнийхээ) чанарыг дээд боловсролын бусад байгууллагатай харилцан хүлээн зөвшөөрч кредит цагийг дүйцүүлэх, шилжүүлэх, харилцан тооцох талаар нэгдсэн бүртгэл хийх зохицуулалтад хамрагдсан; сургалтын төлбөр, хураамжийг хэрхэн төлөх талаар харилцан тохиролцож албан ёсоор гэрээ байгуулж, хариуцлага хүлээх тогтолцоо хэвшсэн төдийгүй суралцагч болон түүний ивээн тэтгэгчийн санхүүгийн боломжийг харгалзан сургалтын төлбөрийг төлөх уян хатан нөхцлийг бүрдүүлсэн байх шаардлагатай.
Төрөөс санхүүжилт авах сургууль нь сургалтын төлбөрийн хэмжээг аль болох тогтвортой байлгах, зайлшгүй шаардлагатай тохиолдолд инфляцийн төвшнөөс илүүгээр нэмэгдүүлэхгүй байх үүрэг хүлээнэ. Сургууль нь суралцагчдын тэтгэлэг, тэтгэмжийн асуудал эрхэлсэн нэгж байгуулаагүй, сургалтын төлбөрийн хэмжээг нэмэгдүүлэхгүй байх үүргээ баталгаажуулаагүй тохиолдолд суралцагчид нь төрөөс тэтгэлэг, тэтгэмж, санхүүгийн дэмжлэг авах эрх эдлэхгүй байхаар хуулийн төсөлд тусгасан болно.
- Сургуулиудын үйл ажиллагаанд ямар нэгэн хориглолт, хязгаарлалтыг тогтоох уу.
Хуулийн төсөлд юуны өмнө олон улсын хэмжээнд нийтлэг тогтсон эрдмийн эрх чөлөө, их сургуулийн бие даасан байдлыг хангах хэм хэмжээг зарчим болгон дээд боловсролын байгууллага (сургууль)-ын үйл ажиллагаанд шаардлагатай өмч хөрөнгө, санхүүжилтийг сургууль бие даан захиран зарцуулах эрх мэдлийг өргөжүүлэхээр заасан байгаа. Үүнд: сургууль нь түүнд шилжүүлсэн өмч хөрөнгө, санхүүгийн эх үүсвэрийг чиг үүргийнхээ дагуу хуулийн хүрээнд бие даан захиран зарцуулах, сургуулийн мэдэлд шилжүүлсэн газар, үл хөдлөх болон бусад хөрөнгө нь халдашгүй бөгөөд түүнийг хураан авах, ашиглалтыг өөрчлөхийг хориглоно. Сургууль нь өөрийн үндсэн үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхэлж, хөрөнгө босгох, ашигтай хувьцааг эзэмших хөрөнгө оруулалт хийх эрхтэй байна г.м.
Гэхдээ дээд боловсролын санхүүжилт, оюутны сургалтын тэтгэлэг, нийгмийн баталгааны тухай шинэ зохицуулалттай холбогдуулан дараах хориглолт, хязгаарлалтыг тогтоох нь зүйтэй гэж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч үзсэн. Үүнд:
Дээд боловсролын сургалтын байгууллага нь үйл ажиллагаа нь нээлттэй биш, хөрөнгө орлогын эх үүсвэр нь тодорхойгүй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, хүн, байгаль орчинд халтай үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлдэг байгууллага, аж ахуйн нэгжээс хандив, тусламж авах, тэднийг сурталчлах, дэмжих, хувьцааг нь худалдан авахыг хориглох.
Дээд боловсролын сургалтын байгууллага нь улс төр, шашны зорилго, хамааралтай тусламж, хандив авах, улс төрийн намыг хөрөнгө, үйл ажиллагаагаар дэмжиж ажиллахыг хориглох.
Суралцагчдад төрөөс санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, түүнийг хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох агуулгатай сонгуулийн амлалт өгөхийг хориглох.
Сургалтын төрийн сангаас олгосон зээлийг хөнгөлөх, чөлөөлөх шийдвэрийг зөвхөн хуулиар тогтоох. Энэ талаарх шийдвэрийг зөвхөн УИХ гаргана гэсэн үг.
- Төрөөс оюутнуудад үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэг нь чухам юунд чиглэж байгаа вэ, суралцагчдад тавих нийтлэг шаардлага гэж юм байна уу.
Дээд боловсролын суралцагчдад төрөөс үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэг нь тэдний сурлагын амжилт, авъяас чадвар, нийтийн эрх ашгийн төлөө зориулсан хүчин зүтгэлийг үнэлж, урамшуулсан, хөгжлийн бэрхшээл, орлогын байдлыг харгалзсан, сургалтын төлбөр, суралцах хугацааны амьжиргааны зардлыг санхүүжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэхэд чиглэсэн байна. Сургалтын тэтгэлгийг дараах шаардлагыг хангасан суралцагчид олгохоор хуулийн төсөлд тусгасан:
· Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын суралцагч элсүүлэх шаардлагыг бүрэн хангасан, суралцах чадвар, идэвх санаачлага, төлөвшлөө илтгэн харуулсан,
· Монгол Улсыг төлөөлөн энхийг сахиулах зэрэг тусгай албанд хүчин зүтгэсэн, нийтийн тусын тулд сайн дурын хөдөлгөөнд биечлэн оролцсон;
· Тодорхой мэргэжлийн чиглэлээр суралцаж, тогтоосон газар нутагт ажиллах гэрээний нөхцлийг хүлээн зөвшөөрсөн;
Суралцагч нь тухайн сургалтын байгууллагын болон санхүүжүүлэгч бусад байгууллагаас тогтоосон сургалтын тэтгэлэг, тэтгэмж авах шалгуур үзүүлэлт, нөхцөл, болзлыг хангасан бол суралцагчийн өргөдөл хүсэлт, холбогдох байгууллага, этгээдийн санал, тодорхойлолтыг үндэслэн сонгон шалгаруулж тэтгэлэг, тэтгэмж олгох ажлыг зохион байгуулна. Суралцагч өөрөө өргөдөл, хүсэлт бичгээр гаргаагүй бол тэтгэлэг, тэтгэмж олгохгүй.
- Оюутнуудад хэдий хэмжээний тэтгэлгийг хэрхэн олгохоор хуулийн төсөлд тусгаад байна вэ. Энэ талаар дэлгэрүүлж яриач,
Хуулийн төслийн 7.4.3 дугаар зүйлд “Дээд боловсролын магадлан итгэмжлэгдсэн сургалтын байгууллагад зохих шалгуур үзүүлэлтийг ханган суралцаж буй суралцагчдад 10 сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 50 хувьтай тэнцэх сургалтын үндэсний тэтгэлгийг жил бүр олгоно” гэсэн байгаа.
Өнөөдөр Монгол Улсад мөрдөгдөж буй сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 108 мянган төгрөг байна гэж үзвэл хуулийн төсөлд зааснаар нэг оюутанд 540 мянган төгрөгний санхүүгийн дэмжлэгийг сургалтын үндэсний тэтгэлгийн хэлбэрээр олгоно гэсэн үг. Сургалтын төлбөрийн үлдэх хэсгийг оюутан өөрөө, эсвэл зээл авах, бусдаас дэмжлэг авч төлөх болно. Энд л нөгөө оюутныг тэтгэлэг, тэтгэмжээр дэмжигч гадаад, дотоодын санхүүжүүлэгчид, бизнесийн байгууллагын оролцоогоор нэмэгдүүлэх, түүнийг урамшуулах эрх зүйн заалт, хөшүүрэг маш чухал болж байгаа нь харагдаж байна. Өдгөө манай магадлан итгэмжлэгдсэн их, дээд сургуулиудад 117 мянган оюутан сурдаг бөгөөд хуулийн төслийн энэхүү заалтын дагуу тэдгээрт зориулж жилд 63, 4 тэрбум төгрөг зарцуулах тооцоо гарч буй.
Цаашид дээд боловсролын байгууллагын болон хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэл, аттестатчлалын тогтолцоо, бодлого, дүрэм, журмыг дээд боловсролын чанарын шинэ шаардлага, орчинд нийцүүлэн боловсронгуй болгох, үүрэг хариуцлагыг дээшлүүлэх, тэдгээрийн үнэлгээ, шалгуур үзүүлэлтийг чанарын шинэ төвшинд гаргах хууль эрх зүйн чухал заалт болно хэмээн үзэж байна.
- Онц, сайн сурдаг оюутнуудыг хэрхэн урамшуулах вэ.
Төслийн 7.4.4–д “Дээд боловсролын магадлан итгэмжлэгдсэн сургалтын байгууллагад өндөр амжилт гарган суралцаж буй суралцагчдад тухайн хичээлийн жилд сургалтын үндэсний тэтгэлэгтэй тэнцэх хэмжээний урамшуулалт цалин нэмж олгоно. Урамшуулалт цалинг суралцагчийн цахим картаар олгоно. Урамшуулалт цалин олгох журмыг Засгийн газар тогтооно” хэмээн тусгасан.
Хуулийн төслийн энэхүү заалтын дагуу онц, сайн сурдаг оюутанд 1080 000 төгрөгний санхүүгийн дэмжлэгийг олгоно гэсэн үг. Өдгөө манай магадлан итгэмжлэгдсэн их, дээд сургуульд суралцагчдын 12 орчим хувь нь буюу 14 мянган оюутан онц, сайн сурдаг бөгөөд хуулийн төслийн энэхүү заалтын дагуу тэдгээрт зориулж жилд 7, 5 тэрбум төгрөг нэмж зарцуулах юм.
- Гадаадад хувийн зардлаар суралцагсдын талаар хуулийн төсөлд тусгасан зүйл бий юу.
Дээд боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас зөвшөөрөгдсөн жагсаалтад хамрагдсан гадаадын өндөр хөгжилтэй орны дээд боловсролын сургалтын байгууллагад хувийн зардлаар амжилттай суралцан төгсч эх орондоо ирээд тогтвор суурьшилтай, үр бүтээлтэй ажиллаж буй иргэнд сургалтын нийт зардлын 50 хүртэл хувийг төрөөс буцаан олгож болно гэж орсон. Харин гадаад орны дээд боловсролын сургалтын байгууллагад хувийн зардлаар суралцаж төгссөн Монгол Улсын иргэнд сургалтын зардлын тодорхой хэсгийг буцаан олгох журмыг Засгийн Газар батална.
- Хуулийн хэрэгжилтийг хангахад улсын төсвөөс хичнээн төгрөг гаргах шаардлагатай вэ.
98,7 тэрбум төгрөг. Уг мөнгийг улсын төсөв гэлтгүй Хүний хөгжил сангийн хөрөнгөнөөс гаргаж болно шүү дээ. Бидний тооцоолсноор улсын төсвөөс жилд дунджаар 20, 7 тэрбум, Хүний хөгжил сангаас 78 тэрбум төгрөг тус тус гаргахаар төсөөлж байна. Боловсрол бол хүмүүнийг хөгжүүлэх үндсэн хөдөлгүүр төдийгүй тухайн орны хөгжлийн гол үзүүлэлт билээ. Хүнээ хөгжүүлэхэд гар татах хэрэггүй.
- Оюутнуудад үзүүлэх бусад дэмжлэгийн талаар ...
Дээд боловсролын суралцагчдад үзүүлэх санхүүгийн бус дэмжлэг нь суралцаж буй мэргэжлийн чиглэлээр интерншип (мэргэжлийн дадлага) хийх нөхцлөөр хангуулах, цагийн хөдөлмөр эрхлэх, суралцах хугацаандаа номын сан, байр, хоолны газар, ном бичиг хэргийн дэлгүүр, угаалга цэвэрлэгээний газар, биеийн тамир, спортын заал, соёлын үйлчилгээ, тээвэр, эмнэлэгт хөнгөлөлттэй үйлчлүүлэх зэрэг хэлбэртэй байна. Суралцагчдын тэтгэлэг, тэтгэмжийн асуудал эрхэлсэн хийгээд суралцагчдыг ажилд зуучлах алба, нэгжүүдийн хэрэгжүүлэх чиг үүргийг хуулийн төсөлд тодорхой зааж өгсөн болно.
- Хууль батлагдсанаар ямар эерэг үр дагавар гарна гэж Та үзэж байна вэ.
Юуны өмнө дээд боловсролын сургалтын байгууллагуудын санхүүжилтийн эх үүсвэр, бие даасан байдал баталгаажиж, үйл ажиллагаанд нь чанарын тогтвортой ахиц гаргах боломж бүрдэнэ. Мөн суралцагчид суралцах үндсэн зорилгодоо төвлөрөх, сурлагадаа ахиц гаргах, мэргэжил боловсролыг чанартай эзэмших боломж нь баталгаажна. Сургалтын төлбөрөө төлөх, амьжиргаандаа шаардлагатай орлогыг нэмэгдүүлэхэд авах тусламж дэмжлэгийн хүртээмж, хэмжээ нэмэгдэнэ. Түүнчлэн дээд боловсролыг дэмжих, суралцагчдад шаардлагатай нийгмийн үйлчилгээг хөнгөлөлттэй хүргэхэд аж ахуйн нэгж, байгууллага, ард иргэдийн идэвх, санаачилга дээшилнэ.
- Ерөнхийлөгч Ц. Элбэгдорж өнгөрсөн онд болсон сонгуулиар оюутнуудад тэтгэлэг өгөх тухай ярьж байсан. Тэрхүү амлалтыг хэрэгжүүлэхэд энэ хууль гол үүрэг гүйцэтгэх нь гэж ойлгож болох уу.
Тийм ээ. Гэхдээ энэ хууль зөвхөн тэтгэлэг, тэтгэмжийн тухай бус дээд боловсролын санхүүжилт, суралцагчдын нийгмийн баталгааны өргөн хүрээтэй асуудлуудыг хөндөж байгаагаараа онцлог юм. Энэ хууль батлагдвал манай дээд боловсролын салбарт шинэчлэл ирнэ. Олон түмэн оюутны тэтгэлгийн тухайд ямар санаа бодолтой байгааг би дээр дурдсан. Төр иргэдийнхээ олонхийн санал бодлыг харгалзан бодлогоо тодорхойлох үүрэгтэй, ард түмэнд тулгуурлаагүй ямар ч гоё шийдвэр явуур муутай байдаг. Иргэний оролцоо, санаа бодол тухайн шийдлийн амьдрах чадвар, хэрэгжилтийг нөхцөлдүүлдэг билээ.
- Хуулийн төсөлд БСШУЯ санал өгсөн үү.
Бид боловсруулсан төслөө өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард урьдчилсан байдлаар санал авах зорилгоор БСШУЯ-нд албан ёсоор хүргүүлсэн. Мөн ажлын хэсгийнхэн хуулийн төслийг тус яамны удирдлагад газар дээр нь очиж биечлэн танилцуулсан байгаа. БСШУЯ-ны удирдлага, сайд Ё. Отгонбаяр өнгөрсөн оны наймдугаар сард Монгол Улсын Ерөнхийлөгчтэй уулзахдаа хуулийн төслийг дэмжинэ гэдгээ илэрхийлж байсан.
- Их сургуулиудыг оюутны хотхон хэлбэрээр хөгжүүлэх талаар сүүлийн үед дээр дооргүй сүрхий ярих болов. Энэ нь дурдсан хуулийн төслийн агуулга, зорилттой хэр нийцэж байна вэ.
Бүрэн нийцнэ хэмээн бодож байна. Сургуулиудыг тусгай хотхон байгуулах замаар хөгжүүлэх нь дэлхийн сайн жишиг, шалгарсан арга. Ийм хотхон буюу хатуу дэд бүтцэд (hardware) үйл ажиллагааг нь тэтгэх, зохицуулах программ хангамж (software) хэрэгтэй нь мэдээж. Түүнгүйгээр тэр машин ажиллахгүй. Чухамхүү уг хатуу дэд бүтцийн амьдрах чадварыг тэтгэх зөөлөн дэд бүтцийг Ерөнхийлөгч Ц. Элбэгдорж санал болгож буй юм.
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
2010. 02. 20
Энэ хууль батлагдвал манай дээд боловсролын салбарт шинэчлэл ирнэ
