Энд хүрэлцэн ирсэн эрхэм монгол ахан дүүс, эрхэм хатагтай ноёд, эрхэм хүндтэй зочид төлөөлөгчдийн энэ өдрийн түмэн амгаланг айлтгая. Дэлхийн монголчуудын чуулганы 5 жилийн ойн баярын хуралдаанд оролцож байгаа эрхэм хүндэт төлөөлөгчид, зочдод, мөн Монгол Улсын анд нөхөд та бүхэнд Монголын төр, ард түмний нэрийн өмнөөс болон хувиасаа чин сэтгэлийн баяр хүргэж мэндчилье.
Энэ жил Монгол орон даяар олон жил болоогүй сайхан зун болж, монгол түмний санаа сэтгэл өөдрөг байгаа. Мөн олон сайхан ой, олон сайхан үйл явдал давхацсан жил болж байгаа. Монголын тулгар төрийн 2220 жил, эзэн богд Чингис хааны эмхлэн байгуулсан их гүрний 805 жил, Монгол Улс тусгаар тогтнол, эрх чөлөөгөө сэргээн тогтоосон үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жил, Ардын хувьсгалын 90 жил, Монгол Улс НҮБ-д элссэний 50 жил гээд олон түүхт ой давхцаж байгаа юм. Түүнчлэн Монгол орчин цагийн дипломат алба үүссэний 100 жилийн ойг тэмдэглэх үйл явцтай өнөөдрийн Дэлхийн монголчуудын чуулган давхцаж байгаа нь онцлог билээ.
Дэлхийд тархан суурьшсан монголчууд, монгол ах дүүсээ харж байхад монгол уламжлал, ёс заншлаа дагаж, түүнийгээ үр хойчдоо өвлүүлж, монгол уламжлал, ёс заншлаараа аж төрж, амьдарч байгаа нь их сайхан харагддаг. Манай орны хэвлэл мэдээллийн олон байгууллага, сайн санаат хүмүүс дэлхийд өнцөг буланд амьдарч буй монголчуудын аж амьдрал, ололт амжилтыг харуулж, монголын ард түмэнтэй хуваалцаж байдгийг би хувьдаа маш их дэмждэг. Ер нь монгол туургатнууд, монгол цустай гэж өөрийгөө боддог хүмүүс хоорондоо соёл, уламжлал, хэрхэн аж төрж байгаа талаараа санал сэтгэгдлээ хуваалцаж, хоорондоо уулзаж байх нь их чухал зүйл юм гэж бодож байна. Өнөөгийн даяарчлалын үед дэлхийн ард түмэн бүхэн адил байх албагүй. Харин ч өөрийн соёл, өөрийн уламжлалаараа өөр өөрийн бүтээсэн тэр гайхамшигт зүйлүүдээ авч даяарчлалын үйл явцад нэгдэх ёстой. Тийм учраас монголчууд дэлхий нийтийн энэ даяарчлал, нийтлэг хөгжил рүү хөл нийлүүлэн орохдоо өөрийн уламжлал, ёс заншил, тэр гайхамшигтай бүхнийгээ авч, өөрийн өнгөөрөө өнгө нэмэх ёстой гэж боддог. Ер нь энэ бодлогыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хувьд ч, монголын төр засгийн хувьд ч цаашид дэмжиж ажиллах болно гэдгийг хэлэх нь зөв байх аа. Энэ бодлогыг Дэлхийн хамтын нийгэмлэг, НҮБ-ын боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байгууллага ЮНЕСКО хүртэл асар халуун дотноор дэмжиж байдагт би хувьдаа их баяртай байдаг. Монголчуудын бүтээсэн уртын дуу, морин хуур, хөөмий, бий биелгээ, цуур хөгжим, эрийн гурван наадам, зураг, ном судар, энэ бүхнийг хүн төрөлхтний хосгүй үнэт зүйл хэмээн бүртгэж хамгаалалдаа авсан явдал бол үүний нэг том нотолгоо юм гэж боддог. Энэ бол монголчууд бидний омогшил бахархлыг төрүүлэхээс гадна хойч үедээ тэр бүхнийгээ монгол нэрээр өвлүүлэн үлдээх сайхан боломж юм.
Монгол орон 1990 оноос хойш энэ бүс нутагт хүний эрх, эрх чөлөө, хууль, шударга ёсыг хүндэтгэсэн ийм нийгмийг бий болгох, байгуулах гэж зүтгэж ажиллаж байна. Хуучныг өөрчлөх нэг талаар амархан, шинийг цогцлоон бүтээж цааш авч явах хүнд гэдэг нь бидний түүх, туршлагаас харагдаж байна. Бидний өвөг дээдэс ч хэлдэг байсан. Морио унаад дэлхийг тойрох амархан, мориноосоо буугаад төрийг төвхнүүлэх хэцүү гэж. Шинэ зам руу орж байгаа улс орнуудын байдлыг ажиглахад ч энэ харагдаж байна.
Монголчууд өнгөрсөн 20 гаруй жилийн хугацаанд ард түмнийхээ энэ гайхамшигтай сонголтын ачаар олсон зүйл, хийсэн дэвшил олон бий. Цаашид ч шийдвэрлэх шаардлагатай асуудлууд их бий. Бидний ололтыг дэлхийн хамтын нийгэмлэг, олон орон үнэлж байдагт туйлын талархдаг. Өнөө жил Монгол Улс Дэлхийн ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг даргалах болж байгаа. Энэ бол монголчуудын хувьд бие дааж, хүн ёсоор өөрийнхөө эрх, эрх чөлөөг эдэлж сайхан амьдрах эрмэлзлийг дэмжиж байгаа гайхамшигтай үйл явц. Монголчууд зөвхөн бусдаас тусламж авдаг биш, шинэ замд шилжихэд нь өөрийн бүтээсэн зүйлээр бусдад тусалж, алдаж оносон зүйлээ хуваалцах юмтай ард түмэн болжээ. Монголчууд өнгөрсөн үед гайхамшигтай түүх бүтээсэн төдийгүй өнөө ч дэлхийн тавцан дээр бас бахархууштай түүхийг бүтээж буй, ийм түүхийг ирээдүйд ч бүтээж чадах ард түмэн гэдэг нь харагдаж байгаа. Монголчуудын зовхи өөдөө эргэсэн ийм цаг үед Дэлхийн монголчуудын чуулган гэдэг энэ байгууллага үйл ажиллагаа явуулж, олон монгол ард иргэдийг хооронд нь уулзуулж, олон улс орноос төлөөлөл оролцож байгаа нь сайхан юм. Энэ олон улс орнуудаас төлөөлөл оролцож буй нь бидний энх тайванч, бие биеэ хүндэтгэсэн, уламжлалт соёлоо дээдэлсэн энэ үйл ажиллагаанд сэтгэл нэгтэй байгааг харуулсан хэрэг гэж бодож байна.
Саяхан Монгол Улсад олон улсын монголч эрдэмтдийн их хурал амжилттай болж, маш олон орноос монголыг судалдаг монголч эрдэмтэд ирсэн. Ер нь Монгол Улсыг, монголчуудыг судлах анхаарал сонирхол дэлхий нийтэд их өргөн байдаг. Нэг үе энэ үйл явцын хурд саарсан ч одоо эргэн сайжирлаа. Их түүхийг бүтээж, түүнийгээ цааш авч явдаг, экспортлодог, юм болгож хүн төрөлхтний түүхэнд үлдээж чаддаг үндэстэн, улс орон олон л байдаг. Тэдний нэг нь Монгол Улс, монгол үндэстэн гэж хувьдаа бахархаж явдаг. Энэ бүхнийг судлах, сурталчлах явдал чухал байна.
Өнө эртний түүхтэй, уламжлалтай улс орон гэдгийг олон зүйл харуулж байгаа. Олон малтлага, археологийн судалгаанаас харахад энэ газар нутаг дээр эртний төрийн байгуулал, олон шинэ зүйл бий болж улам улмаар төгөлдөржсөн байдаг. Би хувьдаа Монголын эзэнт гүрэн хоосон газар бий болоогүй, олон зуун жил, хэдэн мянган жилээр хөгжиж дэвжиж ирсэн тэр уламжлал дээр тулгуурлаж бий болсон гэж боддог. Энэ бүхнийг тал талаасаа хамтарч судалж сурталчлах, олон нийтийн хүртээл болгох нь эргээд шинжлэх ухаан, хүн төрөлхтний хувьд хэрэгтэй. Хүннүгийн үед би болсон тэр олдворуудыг олон орны шинжлэх ухааны байгууллага, хөрш орнууд бидэнтэй хамтарч сэргээн засварлахад тусалж дэмжиж байгаад баярладаг.
ОХУ, БНХАУ-д айлчлахдаа энэ соёлын өвийг бүртгэлтэй, нэгдсэн каталогитой, нийт ард иргэд, хүмүүсийн хүртээл болгоход хамтарч ажиллая гэсэн саналыг тухайн орнуудын төрийн байгууллагууд, удирдлагууд дэмжиж байгаад талархдаг. Монголчууд өөрсдөө энэ соёл уламжлал, зан заншлаа өвлүүлэн үлдээх талаар их зүйл бодох, хийх хэрэгтэй. Монголчууд өөрсдөө санаа зовохгүй бол бидний өмнөөс санаа тавих хүн цөөхөн гэж бодож байна. Тийм ч учраас би зарлиг гарган сургууль бүхэнд нэгдүгээр ангиас нь эхлээд монголын зан заншил, соёл уламжлалыг, мөн ер нь хүн болж энэ ертөнцөд төрснийх ямар байдлаар цаашид өөрийгөө авч явах талаар “Иргэний боловсрол” гэдэг хичээл ирэх есдүгээр сарын нэгнээс заахаар бэлтгэл хангаад байгаа. “Хүн болох багаасаа, хүлэг болох унаганаасаа” гэж монголчууд ярьдаг. Хүнийг багаас нь тэр соёл, зан заншил, газар нутгаараа бахархдаг болгох ёстой гэж боддог.
Монгол Улсад Дэлхийн нүүдэлчдийн төв байгуулахаар Засгийн газартай хамтраад зарлиг шийдвэр гаргасан. Судлаад байхад хүн төрөлхтөн бүгд л нүүдэллэж байсан юм билээ. Хэн нь хэдэн зууны, мянганы өмнө суурьшсан нь өөр асуудал. Бүгд л Африк тивээс нүүж тарцгаасан юм шиг байгаа. Үүнийг хамгийн тод харуулж авч үлдэж чадах улс бол Монгол юм. Тиймээс Дэлхийн нүүдэлчдийн төвийг Монгол газар нутаг дээр байгуулах нь зөв юм гэж үзэж ажиллаж байна. Энэ үйл ажиллагаанд олон хүмүүс оролцоосой гэж бодож байна. Монголыг сонирхож судалж буй энэ үйл явцыг дэмжье. Сан байгуулъя. Үүнд Монголын төр засгаас тодорхой хэмжээгээр дэмжлэг үзүүлье гэсэн санаачилга гаргаж ажиллаж байна.
Эцэст нь хэлэхэд энэ чуулганд төлөөлөгчөө илгээсэн нийт улс орнууд, байгууллагуудад туйлын талархаж байна. Бидний зорилго бол хүн бүр өөрийнхөө соёл, ёс заншил, уламжлалаа мэддэг, сайхан сэтгэлтэй, нөхөрсөг харилцдаг, байгаа суугаа газраа амьдралаа хамтран өөд татаж хүн шиг амьдрах явдал. Үүнд Дэлхийн монголчуудын чуулган тодорхой хувь нэмэр оруулж чадна гэж бодож байна. Зөвхөн хурал чуулганд бус, Монгол орон, монгол газар нутаг, монгол ахуйтай танилцахыг дэлхийн олон улс орон, ард түмэнд хүсч байгаагаа хэлье. Цаашид аль болох Монгол орноо сурталчлах, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, монголд улам олон хүн ирдэг болгоход улс орныхоо бодлогыг чиглүүлэхээр хичээж байна. Зөвхөн газар дор байгаа баялгаа ухаж уралддаг биш, газар дээрээ нэгэнт бий болгосон бүхнээрээ гайхуулж, тэдгээрээсээ дэлхий нийттэй хуваалцаж сайхан амьдрах боломж монголын ард түмэнд бий гэдэгт итгэлтэй байдаг.
Чуулганы үйл ажиллагаанд амжилт хүсье. Маш их баярлалаа.
