Та хуулийн төслийн саналаа tsagaan@president.mn, bayartsetseg@president.mn, хаягаар ирүүлнэ үү.
Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн тухай хуулийн төслийн үзэл баримтлал
Нэг. Хуулийн төсөл боловсруулах болсон үндэслэл, шаардлага
1.1. Монгол Улсын Үндсэн хууль, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2009 оны 105 дугаар зарлигаар батлагдсан “Ерөнхийлөгчийн бодлого, үйл ажиллагааны хөтөлбөр”; Монгол Улсын Их хурлын 2009 оны 35 дугаар тогтоолоор баталсан “Засгийн газрын 2008-2012 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”; мөн Монгол Улсын Их хурлын 2009 оны 38 дугаар тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2012 он хүртэл боловсронгуй болгох Үндсэн чиглэл”; Монгол Улсын Засгийн газрын 2009 оны 69 дүгээр тогтоолоор баталсан “Монгол Улсад хүний эрхийг хангах үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний 2009-2010 оны төлөвлөгөө батлах тухай” зэрэг нь эрх зүйн үндэслэл болно.
1.2. Шүүх, шүүгчийн хараат бус байдлын үндсэн зарчим, түүнийг хангах механизм, баталгаа, шүүхийг олон түмэнд ойртуулах, үйл ажиллагааг нь хялбаршуулж дөхөмтэй болгох, шүүгчдийг урьдчилан бэлтгэх, шилж шалгаруулах зэрэг асуудлаар гарсан НҮБ-ын “Шүүхийн байгууллагын хараат бус байдалд хамаарах үндсэн зарчим”, Европын зөвлөлийн Европ дахь шүүхийн хараат бус байдлын тухай хуулийн “Харти” зэрэг олон улсын эрх зүйн бусад эх сурвалж, АНУ, ХБНГУ, ОХУ зэрэг гадаад орны шүүх эрх мэдлийн тогтолцооны тухай хууль тогтоомж, практик, дэлхийн улсуудын шүүхийн тогтолцооны тухай лавламж зэргийг ашигласан нь хуулийг үндэслэлтэй болгоход тустай болсон гэж үзнэ.
1.3. Нийгэмд шударга бус байдал газар авч, хууль дээдлэх ёс илт гажуудсаныг шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэгч болон түүнд оролцогч байгууллагуудын үйл ажиллагаанд гаднаас нь хууль бусаар нөлөөлөх явдал хавтгайрсны дээр тэдгээр байгууллага, тэр дундаа шүүхийн дотоодод хараат бус байдал, хүнд суртал чирэгдэл ихсэж, авлигад өртөх болсон, хэрэг маргаан шийдвэрлэхдээ шударга бус хандах, хууль буруу хэрэглэх, иргэдийг хохироох зэргээр олон түмэнд итгэлийг эвдэн дургүйцлийг төрүүлэх болсон, зэрэг нь хүний эрх, ардчиллыг хамгаалах үүрэгтэй, Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийг зогсонги байдлаас хөдөлгөн гүнзгийрүүлэх, шүүгчийн хараат бус байдлыг хангаж бусдын хууль бус нөлөөнөөс хамгаалах механизмыг хүчтэй болгоход Шүүгчдийн өөрөө удирдах ёсны байгууллагын үүрэг өндөр байх бөгөөд уг байгууллагын талаар зохицуулах шаардлагыг төрүүлж байна.
Хоёр. Хуулийн төслийн ерөнхий бүтэц, зохицуулах харилцаа, хамрах хүрээ
Уг хуулийн төсөл нь нийт дөрвөн бүлэг бүхий 25 зүйлтэй болно.
Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэг байгуулах үндэслэл, зарчим, тус нийгэмлэгийн эрхэм зорилго, чиг үүрэг, бүрэлдэхүүн, зохион байгуулалтын бүтцийг тодорхойлж, үйл ажиллагааг зохицуулахад оршино.
Гурав. Хуулийн төсөл батлагдсаны дараа үүсч болох нийгэм, эдийн засаг, хууль зүйн үр дагавар
· Хууль батлагдсанаар Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн үйл ажиллагаа Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалд бүрэн нийцэж, эрх зүйн зохицуулалт улам боловсронгуй болно.
· Монгол Улсад хууль дээдлэх ёсыг бэхжүүлэх, шүүх эрх мэдлийн байгууллагын үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох, иргэдийн хэрэг маргаанаа алагчлалгүй шударга шүүхээр шийдвэрлүүлэх үндсэн эрхийг хангах, шүүгчдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалж, үүрэг, ач холбогдол, ёс зүйг нь дээшлүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зорилго бүхий Монгол Улсын бүх шатны шүүгчдийн нэгдсэн өөрөө удирдах ёсны байгууллага бий болно.
Дөрөв. Хуулийн төслийг Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуультай уялдуулах, хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухайд
· Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалтай бүрэн нийцэж байгаа болно.
· Энэ хуулийг Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай, Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн тухай, Шүүхийн тогтолцооны тухай хуультай цогцоор нь баталж хуучин Шүүхийн тухай хуулийг хүчингүй болгоно гэсэн тооцоотой болно.
· Цаашид энэ хуулийн дагуу шат дараалан арга хэмжээ авах шаардлагатай.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ
ТАНИЛЦУУЛГА
Монгол Улсад хууль дээдлэх ёсыг бэхжүүлэх, шүүх эрх мэдлийн байгууллагын үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох, иргэдийн хэрэг маргаанаа алагчлалгүй шударга шүүхээр шийдвэрлүүлэх үндсэн эрхийг хангах, шүүхэд хандах нийгмийн хандлагыг дээшлүүлэх, шүүгчдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалж, үүрэг, ач холбогдол, ёс зүйг нь дээшлүүлэхэд шүүгчид өөрсдөө энэ зорилгоороо эвлэлдэн нэгдэж өөрөө удирдах ёсны байгууллага бий болгож шүүхийн бие даасан, шүүгчдийн хараат бус байдлыг чандлан сахих эрмэлзлийг нэгтгэх шаардлага бий болоод байна.
Эдгээр шаардлага, санал, Монгол Улсын Үндсэн хууль, НҮБ-ын 1985 оны 38 дугаар тогтоолоор баталсан “Шүүхийн байгууллагын хараат бус байдалд хамаарах үндсэн зарчим” хэмээх олон улсын жишиг баримт бичиг болон Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2009 оны 105 дугаар зарлигаар батлагдсан “Ерөнхийлөгчийн бодлого, үйл ажиллагааны хөтөлбөр”, Монгол Улсын Их Хурлын “Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2012 он хүртэл боловсронгуй болгох Үндсэн чиглэл батлах тухай” 2009 оны 38 дугаар тогтоолын заалтыг хэрэгжүүлэх зорилготойгоор “Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай” хуулийн төслийг боловсрууллаа.
Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэг байгуулах үндэслэл, зарчим, тус нийгэмлэгийн эрхэм зорилго, чиг үүрэг, бүрэлдэхүүн, зохион байгуулалтын бүтцийг тодорхойлж, үйл ажиллагааг зохицуулахад оршино.
“Шүүгчдийн Хамтын Нийгэмлэгийн тухай” хуулийн төсийг дараах бүтэцтэйгээр боловсруулсан болно.
Нэгдүгээр бүлэгт Монголын Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн статус, түүний бүрэлдэхүүн; Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн эрх зүйн үндэс; Нийгэмлэгийн эрхэм зорилго, чиг үүрэг; Нийгэмлэгийн үйл ажиллагааны зарчим; Нийгэмлэгийн гишүүнчлэлийн асуудал;
Хоёрдугаар бүлэгт Нийгэмлэгийн бүтэц, удирдлагын тогтолцоо, ажлын зохион байгуулалт буюу Нийгэмлэгийн Их хурал, түүний бүрэн эрх; Нийгэмлэгийн Бага хурал, түүний бүрэн эрх; Бага хурлын Тэргүүлэгчид, түүний бүрэн эрх; Аймаг, нийслэл дэх нийгэмлэгийн салбар хурал, түүний бүрэн эрх зэргийг;
Гуравдугаар бүлэгт Шүүгчдийн мэргэшил, ёс зүйн хороо, түүний чиг үүрэг, дарга, бүрэлдэхүүн, тэдгээрийн бүрэн эрх зэрэг асуудлыг тус тус тодорхойлж боловсруулсан болно.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ
Төсөл
МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
20… оны … -р
сарын …-ны өдөр Улаанбаатар хот
МОНГОЛЫН ШҮҮГЧДИЙН ХАМТЫН
НИЙГЭМЛЭГИЙН ТУХАЙ
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
1.1. Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэг байгуулах үндэслэл, зарчим, тус нийгэмлэгийн эрхэм зорилго, чиг үүрэг, бүрэлдэхүүн, зохион байгуулалтын бүтцийг тодорхойлж, үйл ажиллагааг зохицуулахад оршино.
2 дугаар зүйл. Монголын Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн статус, түүний бүрэлдэхүүн
2.1. Монголын Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэг (цаашид “Нийгэмлэг” гэх) нь Монгол Улсад хууль дээдлэх ёсыг бэхжүүлэх, шүүх эрх мэдлийн байгууллагын үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох, иргэдийн хэрэг маргаанаа алагчлалгүй шударга шүүхээр шийдвэрлүүлэх үндсэн эрхийг хангах, шүүгчдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалж, үүрэг, ач холбогдол, ёс зүйг нь дээшлүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зорилго бүхий Монгол Улсын бүх шатны шүүгчдийн нэгдсэн өөрөө удирдах ёсны байгууллага мөн.
2.2. Нийгэмлэг нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүд, бүх шатны шүүхийн шүүгчдээс бүрдэнэ.
2.3. Нийгэмлэг нь шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэхэд болон энэ хүрээний эрх зүйн шинжлэх ухаан, сургалтад онцгой хувь нэмэр оруулсан ахмад ажилтан, эрдэмтэн судлаачдыг нийгэмлэгийн тэргүүлэгчдийн баталсан журмын дагуу хүндэт гишүүнээр сонгон авч болно.
2.4. Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэг өөрийн баталсан бэлгэдэл, тэмдэгтэй байна.
3 дугаар зүйл. Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн эрх зүйн үндэс
3.1. Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэг нь өөрийн үйл ажиллагаандаа Монгол Улсын Үндсэн хууль, Шүүхийн тогтолцооны тухай болон Шүүгчдийн эрх зүйн байдлын тухай тухай хууль, энэ хууль болон тэдгээрт нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийг баримтална.
3.2. Шүүх эрх мэдлийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдал, шүүгчийн ёс зүйг чандлан сахих тухай Монгол Улсын олон улсын гэрээний заалтыг хуулийн нэгэн адил баримтална.
4 дүгээр зүйл. Нийгэмлэгийн эрхэм зорилго, чиг үүрэг
4.1. Шүүх эрх мэдлийн хүрээний Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлэн, шүүхийн нийгэмшлийн үүрэг болсон шударга ёс, эрх зүйн соёлыг түгээн бэхжүүлж, шүүгчдийн хараат бус, халдашгүй байдлыг хангахад тэдний хүсэл зоригийг нэгтгэн илэрхийлж, хууль ёсны эрх, ашиг сонирхлыг нь шударгаар хамгаалах явдал тус хамтын нийгэмлэгийн эрхэм зорилго мөн.
4.2. Нийгэмлэг нь дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
4.2.1. Монгол Улсад хууль дээдлэх, шударга ёсыг бэхжүүлэхэд шүүгчдийн хүчин чармайлтыг нэгтгэж, шүүх эрх мэдлийн байгууллагын нийгмийн үүрэг, ач холбогдлыг дээшлүүлэхэд туслалцаа үзүүлэх;
4.2.2. шүүх, шүүгчдийн нэр төр, алдар хүндийг өндөрт өргөн, ёс зүйг чандлан сахиулах, мэргэжил, ур чадвар, дадлагыг нь дээшлүүлэхэд гишүүддээ арга зүйн туслалцаа, дэмжлэг үзүүлэх;
4.2.3. шүүгчид, шүүх эрх мэдлийн бусад ажилтныг гүтгэх, доромжлох, бусад хэлбэрээр нэр төрийг нь гутаах аливаа оролдлогоос сэргийлэн тэдний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах ажлыг зохион байгуулах;
4.2.4. шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус, халдашгүй байдалд сөргөөр нөлөөлөх аливаа илрэлтэй шийдвэртэй тэмцэж, түүний эдийн засаг, санхүү, хөдөлмөр, ахуйн нөхцөлийн болон бусад баталгааг хангах үйлсэд зохион байгуулалт, арга зүй, мэргэжил ёс зүй, эрх зүйн талаар дэмжлэг үзүүлэх;
4.2.5. шүүх эрх мэдлийн хүрээнд дагаж мөрдөх хууль тогтоомж, эрх зүйн бусад актын төсөл боловсруулахад оролцох, санал, дүгнэлт өгөх;
4.2.6. ардчиллыг хөгжүүлэх, хүний эрхийг хамгаалах үйлсэд шүүх эрх мэдлийн гүйцэтгэдэг онцгой үүрэг, үйл ажиллагааг олон түмэнд сурталчлах, гишүүд болон олон нийтийг соён гэгээрүүлэх ажлыг зохион байгуулах;
4.2.7. шүүхийн шинэ залуу ажилтанд дадлагажихад нь туслах ахмад ажилтнуудын нийгмийн хамгаалал, амралт, сувилал, эрүүл мэндийн үйлчилгээ үйлчилгээг зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлэх;
4.2.8. нийгэмлэгээс төрийн болон төрийн бус байгууллагуудтай харилцан ажиллагааг хөгжүүлж, хамтран ажиллах;
4.2.9. гадаад орны ижил төстэй байгууллагатай хэлхээ холбоогоо бэхжүүлж, ажлын арга, туршлага солилцох зэргээр хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх;
5 дугаар зүйл. Нийгэмлэгийн үйл ажиллагааны зарчим
5.1. Нийгэмлэг нь үйл ажилгаандаа хууль дээдлэх, шударга ёс, ил тод, бие даасан байдал, хамтач ёсыг хангах зарчим баримтална.
5.2. Нийгэмлэг нь шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэхэд хөндлөнгөөс оролцохгүй бөгөөд бусад этгээдээс тийм хандлага гаргуулахгүй байхад үйл ажиллагаа чиглүүлнэ.
6 дугаар зүйл. Нийгэмлэгийн гишүүнчлэл
6.1. Шүүгчийн албан тушаалд томилогдсон Монгол Улсын иргэн тангараг өргөсөн өдрөөс эхлэн Нийгэмлэгийн гишүүн болсонд тооцно.
6.2. Гишүүнчлэл нь шүүгчийн бүрэн эрхийн хугацаа дууссанаар дуусгавар болно. Харин насны тэтгэвэр болон хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар чөлөөнд гарсан, шүүгчийн бүрэн эрхийг нь түтгэлзүүлсэн шүүгчийн гишүүнчлэл хэвээр үлдэнэ.
6.3. Нийгэмлэгийн гишүүн дараах эрх, үүрэгтэй байна:
6.3.1. Нийгэмлэгийн эрх барих, гүйцэтгэх байгууллагын удирдах бүрэлдэхүүнд сонгох, сонгогдох;
6.3.2. гишүүн нь шүүгчийн хувьд өргөсөн тангарагтаа үнэнч, ард түмнээс хүлээсэн итгэл, нийгэмлэгийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим, шүүгчийн ёс зүйг чандлан сахих;
6.3.3. Нийгэмлэгийн үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцож, гишүүний үүргээ сайн дураар биелүүлэх;
6.3.4. гишүүний татвар төлөх, нийгэмлэгт санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх зэрэг болно.
6.4. Гишүүн нь орон гарсан орон тоонд эвийн шүүгчээр ажиллахаар нэрээ дэвшүүлэх эрхтэй.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
НИЙГЭМЛЭГИЙН БҮТЭЦ, УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦОО,
АЖЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
7 дугаар зүйл. Нийгэмлэгийн бүтэц
7.1. Нийгэмлэг нь аймаг, нийслэлд өөрийн салбартай байна.
7.1.1. Аймгийн салбар нь тухайн аймгийн нутаг дэвсгэрт байрладаг анхан болон давж заалдах шатны бүх шүүхийн шүүгчид түүнчлэн дагнасан шүүхийн шүүгчдээс бүрдэнэ.
7.1.2. Нийслэлийн салбар нь нийслэлд байрладаг бүх шатны ерөнхий болон дагнасан шүүхийн шүүгчдээс бүрдэнэ.
7.2. Нийгэмлэг, түүний салбар нь тус тусын эрх барих, гүйцэтгэх байгууллагатай байна.
7.3. Нийгэмлэгийн эрх барих байгууллага нь Нийгэмлэгийн Их хурал, түүний чөлөө цагт Нийгэмлэгийн Бага хурал байна.
7.4.Гүйцэтгэх төв байгууллага нь Нийгэмлэгийн Бага хурлын Тэргүүлэгчид болно
7.5. Аймаг, нийслэл дэх нийгэмлэгийн салбарын эрх барих газар нь Салбарын бүх гишүүдийн хурал, гүйцэтгэх байгууллага нь салбар тэргүүлэгчид байна.
7.6. Энэ хуулиар зохицуулагдаагүй харилцааг нийгэмлэгийн байгууллагын өөрсдийн баталсан дүрмээр зохицуулна.
7.7. Нийгэмлэгийн төв байгууллагын дэргэд Шүүгчдийн Мэргэшил, Ёс зүйн хороо ажиллана.
8 дүгээр зүйл. Нийгэмлэгийн Их хурал, түүний бүрэн эрх
8.1. Шүүгчдийн Хамтын нийгэмлэгийн Их хурал (цаашид “Их хурал” гэх) бол нийгэмлэгийн эрх барих дээд байгууллага мөн.
8.2.1. Их хурал нь Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчид, Цэцийн гишүүд, Нийслэлийн давж заалдах шатны шүүхээс 5 шүүгч, аймгийн давж заалдах шатны шүүх тус бүрээс 2 шүүгч, сум буюу сум дунд, дүүргийн шүүх тус бүрээс 3 шүүгч, аймаг, нийслэлийн Захиргааны хэргийн шүүх тус бүрээс 2 шүүгчийн төлөөллөөс бүрдэнэ.
8.2.2. Их хурлын төлөөлөгчдийг сонгох журмыг Их хурал хуралдахаас нэг сарын өмнө Бага хурлын тэргүүлэгчид тогтоон зарлаж, сонгуулийг салбарын хурлууд эрхлэн явуулна.
8.3. Ээлжит Их хурлыг 3 жилд нэг удаа хийнэ. Шаардлагатай бол ээлжит бус Их хурлыг Нийгэмлэгийн Бага хурлын санаачилгаар эсхүл аймаг, нийслэлийн дэх нийгэмлэгийн салбаруудын гуравны хоёроос доошгүйн хуралдаанаас шаардсанаар зарлан хуралдуулж болно.
8.4. Их хурал нь үйл ажиллагааны журам, хурлын дэгээ өөрсдөө тогтоох бөгөөд анхны хуралдааныг хамгийн ахмад настай гишүүн даргална.
8.5. Их хурал дараах асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.
8.5.1. Нийгэмлэгийн дүрмийг батлах, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;
8.5.2. Нийгэмлэгийн үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг батлах, тайланг хэлэлцэн дүгнэх;
8.5.3. Нийгэмлэгийн Бага хурлын бүрэлдэхүүнийг сонгох;
8.5.4. Шүүгчийн ёс зүйн дүрмийг батлах, нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;
8.5.5..Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл, Мэргэшлийн хороо болон Ёс зүйн хорооны бүрэлдэхүүнд орох шүүгчийг сонгох, нийт бүрэлдэхүүнийг батлах;
8.5.6. гишүүний татвар тогтоох;
8.5.7. бусад бүрэн эрх.
8.6. Их хурал хэлэлцсэн асуудлаар тогтоол гаргах ба хуралдааны явцыг тэмдэглэлд нэг бүрчлэн тусгана.
8.7. Их хурлаас Нийгэмлэгийн Бага хурлыг 30 хүртэл гишүүний бүрэлдэхүүнтэй, 3 жилийн хугацаагаар сонгох бөгөөд Бага хурлын сонгууль явуулах журмыг Их хурал өөрөө тогтооно.
9 дүгээр зүйл. Нийгэмлэгийн Бага хурал, түүний бүрэн эрх
9.1. Нийгэмлэгийн Бага хурал (цаашид “Бага хурал” гэх) нь Их хурлын чөлөөт цагт Нийгэмлэгийн эрхийг барьж ажиллах байгууллага мөн.
9.2. Бага хурал нь Үндсэн хуулийн цэц, Улсын дээд шүүх, Захиргааны хэргийн шүүх болон аймаг, нийслэлийн болон анхан шатны шүүхийн шүүгчдийн төлөөлөлтэй байвал зохино.
9.3. Бага хурал дараах чиг үүргийг эрхлэн гүйцэтгэнэ:
9.3.1. хууль болон Их хурлын шийдвэрийг биелүүлэхийн үндсэн дээр Нийгэмлэгийн үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлнэ;
9.3.2. Монголын Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн тухай хууль болон Их хурлын шийдвэрийн биелэлтийг зохион байгуулж, үр дүнг тооцно;
9.3.3. энэ хуулийн 3, 4 дүгээр зүйлд заасан Нийгэмлэгийн зорилго, чиг үүргийг хэрэгжүүлэх асуудлаар шийдвэрийн төсөл боловсруулан Бага хурлын хуралдаанаар шийдвэрлэж, биелэлтийг хангана;
9.3.4. Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн даргаар томилуулахаар хүмүүсийн талаарх санал Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн мэдүүлнэ;
9.3.5. Аймаг, нийслэл дэх нийгэмлэгийн салбар түүний байгууллагын үйл ажиллагааг нэгтгэн чиглүүлнэ;
9.3.6. Нийгэмлэгийн гишүүдийн үйл ажиллагаанд дүрмийн зорилтын дагуу туслалцаа үзүүлнэ;
9.3.7. Бага хурлын гүйцэтгэх байгууллага, Тэргүүлэгчдийг сонгож үйл ажиллагаанд нь хяналт тавьж, чиглүүлнэ;
9.3.8. Шүүхийн бие даасан байдал, шүүгчийн хараат бус, халдашгүй байдлын асуудлаарх хууль тогтоомж, дүрмийн биелэлтэд хяналт тавьж, хууль бус нөлөөлөл, хандлагатай тэмцэх шүүгчийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах шаардлагатай асуудлаар зохих арга хэмжээ авч, зайлшгүй тохиолдолд зохих тайлбар, мэдээлэл, мэдэгдэл гаргаж олны сонорт хүргэнэ.
9.3.9. Шүүхийн мэргэшлийн хороо, Шүүхийн Ёс зүйн хороонд хууль ёсны дэмжлэг, зохион байгуулалт, санхүүгийн болон шаардлагатай туслалцаа үзүүлнэ;
9.3.10. Нийгэмлэгийн жилийн төсөв, орон тооны хуваарийг батална.
9.3.11. Хууль тогтоомжид болон нийгэмлэгийн дотоодод мөрдөх дүрэм, журамд заасан бусад бүрэн эрх.
10 дугаар зүйл. Бага хурлын Тэргүүлэгчид, түүний бүрэн эрх
10.1. Бага хурлын хурлын тэргүүлэгчид нь гүйцэтгэх байгууллага мөн.
10.2. Тэргүүлэгчдийг Бага хурлаас дарга, дэд дарга, нарийн бичгийн дарга нарыг оролцуулан 7-9 гишүүнтэй нууцаар санал хураан сонгож байгуулна. Тус байгууллага нь нийгэмлэгийн Бага хурлын өдөр тутмын үйл ажиллагааг эрхлэх, үр дүнг Бага хурал, улмаар Их хуралд хариуцан тайлагнана.
10.3. Тэргүүлэгчдийн дүрэм, журмыг Бага хурал баталж мөрдүүлнэ.
11 дүгээр зүйл. Аймаг, нийслэл дэх нийгэмлэгийн салбар хурал, түүний бүрэн эрх
11.1. Аймаг, нийслэл дэх нийгэмлэгийн салбар хурал (цаашид “Салбар хурал” гэх) нь тус нийгэмлэгийн орон нутгийн байгууллага мөн бөгөөд тухайн аймаг, нийслэлд ажиллаж байгаа шүүхийн шүүгчдээс бүрдэнэ.
11.2. Салбар нь жилд 2 удаагаас доошгүй хуралдаж, нийгэмлэгийн зохион байгуулалт болон дүрмийн үүрэг, зорилт, Их хурал, Бага хурал, түүний гүйцэтгэх байгууллагын шийдвэрийг хэрэгжүүлнэ. Нийгэмлэгийн дүрэм, зорилтыг биелүүлэхэд шүүгчдийг татан оролцуулна.
11.3. Аймаг, нийслэлд ажиллаж байгаа шүүхийн Ерөнхий шүүгчийг тухайн салбарын хурлаас нэр дэвшүүлэн томилуулах саналаа Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлд оруулна.
11.4. Салбарын хурлаас Тэргүүлэгчдийг дарга, нарийн бичгийн дарга, шаардлагатай бол дэд даргыг оролцуулан 7 хүртэл гишүүний бүрэлдэхүүнтэй сонгож байгуулна.
11.5. Тэргүүлэгчид нь салбарын өдөр тутмын үйл ажиллагааг эрхлэх, үр дүнг аймаг, нийслэлийн салбарын хурал, улмаар Бага хуралд хариуцан тайлагнана.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
ШҮҮХИЙН МЭРГЭШЛИЙН БОЛОН ЁС ЗҮЙН ХОРОО
12 дүгээр зүйл. Шүүхийн Мэргэшлийн хороо
12.1. Шүүхийн мэргэшлийн хороо /цаашид “Мэргэшлийн хороо” гэх/ улсын хэмжээнд нэг байна.
12.2. Ерөнхий зөвлөл Мэргэшлийн хороог есөн гишүүний бүрэлдэхүүнтэй, гурван жилийн хугацаагаар байгуулна.
12.3. Мэргэшлийн хороо нь хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй, хуульчийн болон шүүн таслах ажлын дадлагатай шүүгч, хуульч, эрдэмтдээс бүрдэнэ.
12.4. Мэргэшлийн хорооны гишүүдийн зургаа нь шүүгч байна.
12.5. Мэргэшлийн хорооны бүрэлдэхүүнд Ерөнхий зөвлөлийн болон Шүүхийн Ёс зүйн хорооны гишүүн орохгүй.
12.6. Мэргэшлийн хорооны даргыг гишүүдийнх нь дотроос гишүүдийн санал болгосноор Ерөнхий зөвлөл томилно.
12.7. Мэргэшлийн хороо дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
12.7.1. шүүгч, Ерөнхий шүүгчид нэр дэвшигчээс эрх зүйн мэдлэгийн болон ажил хэргийн чадварын талаар шалгалт авч, дүгнэлт гаргах;
12.7.2.давж заалдах болон хяналтын шатны шүүхийн шүүх бүрэлдэхүүн, Ерөнхий шүүгчийн хүсэлт, тухайн шүүхийн шүүгчдийн зөвлөлгөөний шийдвэрээр шүүгч, Ерөнхий шүүгчийн ажил хэргийн чадвар, мэргэшлийн түвшингийн талаар дүгнэлт гаргах.
12.8.Шүүгчид нэр дэвшигчийн эрх зүйн мэдлэг, ажил хэргийн чадварын талаар гаргасан дүгнэлт нэг жилийн хугацаанд хүчинтэй байна. Шүүгч, Ерөнхий шүүгчийн ажил хэргийн чадварын талаар гаргасан дүгнэлтэд энэ хугацаа хамаарахгүй.
12.9. Мэргэшлийн хорооны дүгнэлтийг тухайн этгээд эс зөвшөөрвөл дүгнэлтийг гардаж авснаас хойш 10 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн шүүхэд гомдол гаргаж болно.
12.10.Мэргэшлийн хорооны дүрмийг Ерөнхий зөвлөл батална.
12.11.Мэргэшлийн хороо нь ажлын албатай байна. Мэргэшлийн хорооны ажлын алба нь Ерөнхий зөвлөлийн ажлын албанд харъяалагдана.
13 дугаар зүйл. Мэргэшлийн хорооны ажлын албаны эрх, үүрэг
13.1.Мэргэшлийн хорооны ажлын алба дараах эрх, үүрэгтэй:
13.2.гомдол, хүсэлтийг хүлээн авч бүртгэх, харьяаллын бус гомдол, хүсэлтийг Мэргэшлийн хорооны гишүүнд танилцуулсны үндсэн дээр буцаах;
13.3. Мэргэшлийн хорооны дарга, гишүүний даалгаснаар гомдол, хүсэлтийг шалгах ажиллагааг явуулах;
13.4. Мэргэшлийн хороо, түүний гишүүдэд техник, зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх;
13.5. Мэргэшлийн хорооны хэвийн үйл ажиллагаа ба хуралдааны бэлтгэлийг хангах, шийдвэрийг баримтжуулах, хэрэгжилтэд хяналт тавих;
14 дугаар зүйл. Шүүхийн Ёс зүйн хороо
14.1. Шүүгчид сахилгын хариуцлага хүлээлгэх эсэхийг шийдвэрлэх эрх бүхий Шүүхийн Ёс зүйн хороо /цаашид “Ёс зүйн хороо” гэх/ нь улсын хэмжээнд нэг байна.
14.2. Ёс зүйн хороо 12 гишүүнтэй байна.
14.3. Нийгэмлэгийн Их хурлаас Ёс зүйн хорооны гишүүнд бүх шатны шүүхээс тус бүр 3 шүүгчийн нэрийг дэвшүүлнэ.
14.4. Ёс зүйн хорооны дүрэм, бүрэлдэхүүнийг Ерөнхийлөгч батална.
14.5. Ёс зүйн хорооны гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа гурван жил байна.
14.6. Ёс зүйн хорооны гишүүнийг нэг удаа улируулан томилж болно.
14.7.Ёс зүйн хорооны даргыг хорооны гишүүдийн санал болгосноор Ерөнхийлөгч томилно.
14.8. Ёс зүйн хороо нь орон тооны ажлын албатай байна. Ёс зүйн хорооны ажлын алба нь Ерөнхий зөвлөлийн ажлын албанд харьяалагдана.
15 дүгээр зүйл. Шүүгчийн ёс зүйн дүрэм
15.1.Монгол Улсын шүүхийн шүүгч Шүүгчийн ёс зүйн дүрмийг үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгон ажиллана.
15.2.Шүүгчийн ёс зүйн дүрмийг Нийгэмлэгийн Их хурал батална.
15.3.Шүүгчийн ёс зүйн дүрмийг зөрчсөн шүүгчид сахилгын хариуцлага хүлээлгэнэ.
16 дугаар зүйл. Ёс зүйн хорооны дарга, гишүүний эрх, үүрэг
16.1. Ёс зүйн хорооны дарга дараах эрх үүрэгтэй:
16.1.1. Ёс зүйн хорооны ажлыг зохион байгуулах, хуралдааныг даргалах;
16.1.2. Ёс зүйн хорооны ажлын албыг удирдах;
16.1.3. Өөрийн түр эзгүйд хуралдаан даргалагчийг томилох
16.1.4.Дүрэмд заасан бусад эрх.
16.2. Ёс зүйн хорооны гишүүн дараах эрх, үүрэгтэй:
16.2.1.гомдол, хүсэлтийн дагуу шүүгчид сахилгын хэрэг үүсгэх, үүсгэхээс татгалзах;
16.2.2.гомдол хүсэлтийг шалгаж дүгнэлт гаргах;
16.2.3.сахилгын хэргийг шалгаж шийдвэрлэх бэлтгэл хангах ажлыг зохион байгуулах;
16.2.4. Ёс зүйн хорооны хуралдаанд таслах эрхтэй оролцох,
17 дугаар зүйл. Ёс зүйн хорооны ажлын албаны эрх, үүрэг
17.1. Ёс зүйн хорооны ажлын алба дараах эрх, үүрэгтэй:
17.1.1.гомдол, хүсэлтийг хүлээн авч бүртгэх, харьяаллын бус гомдол, хүсэлтийг Ёс зүйн хорооны гишүүнд танилцуулсны үндсэн дээр буцаах;
17.1.2.Ёс зүйн хорооны дарга, гишүүний даалгасан үүргийг гүйцэтгэх;
17.1.3. Ёс зүйн хороо, түүний гишүүдэд техник, зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх.
17.1.4. Ёс зүйн хорооны хэвийн үйл ажиллагаа ба хуралдааны бэлтгэлийг хангах, шийдвэрийг баримтжуулах, хэрэгжилтэд хяналт тавих;
18 дугаар зүйл. Сахилгын хэрэг үүсгэх эрх
18.1. Шүүгчийн ёс зүйн дүрмийг зөрчсөн гэж үзсэн иргэн, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгж, байгууллага шүүгчид сахилгын хэрэг үүсгүүлэхээр Ёс зүйн хороонд гомдол, бүх шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч хүсэлт гаргах эрхтэй.
18.2. Гомдол, хүсэлт гаргасан этгээд уг гомдол, хүсэлтээ буцаан авах эрхтэй.
18.3. Гомдол, хүсэлт бүрийг Ёс зүйн хороо хянан үзнэ.
19 дүгээр зүйл. Сахилгын хэрэг үүсгэх
19.1. Ёс зүйн хорооны гишүүн гомдол, хүсэлтийг хүлээн авсан өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор шалгана.
19.2. Шалгалтын дүнг Ёс зүйн хорооны 3 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй хянаж, сахилгын хэрэг үүсгэх, эсхүл үүсгэхээс татгалзах тухай тогтоол гаргана.
20 дугаар зүйл. Сахилгын хэрэг шийдвэрлэх бүрэлдэхүүн
20.1. Ёс зүйн хороо сахилгын хэргийг 30 хоногийн дотор нийт гишүүдийн ердийн олонхын ирцтэйгээр хэлэлцэн, хуралдаанд оролцогчдын олонхын саналаар шийдвэрлэж магадлал гаргана.
21 дүгээр зүйл. Сахилгын шийтгэлийн төрөл
21.1. Ёс зүйн хороо шүүгчийн гаргасан зөрчлийн шинж байдлыг харгалзан дараах сахилгын шийтгэлийн аль нэгийг оногдуулна:
21.1.1. сануулах;
21.1.2. шүүгчийн зэрэг дэвийг нэгээс зургаан сарын хугацаагаар бууруулах;
21.1.3.шүүгчээс огцруулах санал гаргах;
21.2.Сахилгын зөрчлийг илрүүлснээс хойш зургаан сар, зөрчил гаргаснаас хойш нэг жилээс илүү хугацаа өнгөрсөн бол сахилгын шийтгэл оногдуулахгүй.
22 дугаар зүйл. Ёс зүйн хорооны шийдвэр
22.1. Ёс зүйн хороо сахилгын хэргийг хянан хэлэлцээд дараах шийдвэрийн аль нэгийг гаргана:
22.1.1.сахилгын шийтгэл оногдуулах;
22.1.2.сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох;
22.1.3.сахилгын хэргийг дахин шалгуулах
22.1.4.шүүгчид эрүүгийн хэрэг үүсгэх эсэх асуудлыг шийдвэрлүүлэхээр холбогдох баримтыг эрх бүхий байгууллагад шилжүүлэх.
22.2. Ёс зүйн хорооны тогтоол, магадлалыг гарсан өдрөөс хойш 10 хоногийн дотор гомдол гаргагчид болон сахилгын хэрэгт холбогдсон шүүгчид хүргүүлнэ.
22.3. Ёс зүйн хорооны тогтоол, магадлалыг хэргийн оролцогчид эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авснаас хойш 30 хоногийн дотор захиргааны хэргийн шүүхэд гомдол гаргаж болно.
23 дугаар зүйл. Сахилгын шийтгэлгүйд тооцох
23.1.Шүүгч сахилгын шийтгэл хүлээсэн өдрөөс хойш нэг жилийн дотор сахилгын шийтгэл дахин хүлээгээгүй бол түүнийг сахилгын шийтгэлгүйд тооцно.
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
БУСАД ЗҮЙЛ
24 дүгээр зүйл. Нийгэмлэгийн үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх
24.1. Их хурал, Тэргүүлэгчдийн хурал, аймаг, нийслэл дэх нийгэмлэгийн гишүүдийн хурал, Шүүхийн мэргэшлийн хороо, Шүүхийн Ёс зүйн хорооны үйл ажиллагаанд мэргэжил, арга зүй, зохион байгуулалтын дэмжлэг үзүүлэх болон санхүү, хангамжийн үйлчилгээг Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн ажлын алба хариуцан гүйцэтгэнэ.
24.2. Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн үйл ажиллагааны зардлыг шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн төсөвт тусгана.
25 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох
25.1. Монгол Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн тухай хууль 20… оны … -р сарын … -ны өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилнэ.
УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА Д.ДЭМБЭРЭЛ
Шинжээчдийн баг
2010 оны 2 дугаар сарын 25-ны өдөр анхны эх
2010-02-27 2 дахь засвар
2010-03-12 3 дахь засвар
4 дэх засвар 2010-04-02
5 дахь засвар 2010-04-22
Санал
Ёс зүйн хорооны гишүүдэд тавигдах шаардлага ямар байж болох вэ?
Ёс зүйн хорооны гишүүдэд орж болохгүй үндэслэл?
