МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Ц.ЭЛБЭГДОРЖИЙН СУТАЙ ХАЙРХАНЫ ТӨРИЙН ТАХИЛГЫН ЁСЛОЛ ДЭЭР ХЭЛСЭН ҮГ
2011. 06. 11
Өнө мөнхөд дүнхийн сүндэрлэх өлзий буянт Сутай хайрханы тэнгэрийг тайх төрийн тахилгын ёслолд хүрэлцэн ирсэн ард иргэд, төрийн түшээд, зочид гийчид ээ !
Өлзий учрал бүрдсэн энэ сайхан өдөр Хан буурал Алтайн хамгийг тольдогч ноён оргилын эртний тахилгат их овоон дээрээс Та бүхнийхээ түмэн амгаланг айлтгаж, сайн сайхан бүхнийг хүсэн мэндчилье. 
Дэлхийн хоймор хэмээх Монгол Алтайн их нурууны Цаст богд Сутай хайрхан уулыг төрийн зарлигаар онголон тахисан нь чухамдаа хөх тэнгэр, хөрст газраар хүйн холбоотой Монгол орны бүх уулсыг аргадан тахисантай агаар нэг юм.
Нутаг усны зон олондоо “Сүүт уул”, “Уст уул” хэмээн алдаршсан Сутай хайрхан нь салаа ам бүртээ сүүн өнгөт чандмань эрдэнийн ундаргатай, сархиаг судаг бүхэндээ эмийн ариун ургамалтай, салбар уулс бүхэнд нь амь амьдралын өлзий ивээл оршсон нутаг ус, их уулс билээ.
Монголын тулгар төрийн 2220 жил, Монгол Улс тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 100 жил, ардын хувьсгалын тэгш ойн босгон дээр нутгийн зон олны хүсэл эгээрлээр их хайрханыхаа тэнгэрийг тайх төрийн ёслолоо үйлдэж байгаа нь билэг дэмбэрэл, өлзий учрал бүрдсэний илэрхийлэл мөн.
Бидний өвөг дээдэс байгаль дэлхийн оршин тогтнохуйн баталгаа болсон уул, ус хоёрыг эрхэмлэн тахиж, хүндэтгэж ирэхдээ “уул савдагтай, ус эзэнтэй” гэсэн гүн ухаанаар өөрсдийн үзэл номнолыг бүтээсэн. Үүнтэй холбоотойгоор нүүдэлчдийн соёл, иргэншил, бэлчээр нутаг, мал сүрэг нь байгаль орчин, ахуй амьдралыг цогцоор нэгтгэсэн, олон зууны туршид хэвшил болгосон нэг эрдэм ухаан нь тайлга тахилга үйлдэх зан үйл байв.
Монголчууд бид эцэг тэнгэрээ хилэгнүүлэлгүй, этүгэн эхээ гомдоолгүй аргадан залбирч, түүний сүр хүчийг биширч, зүй зохистой харьцаж, буян хишгээ даатгаж ирсэн эртний сайхан уламжлалаа үеийн үед өртөөлөн авч явах учиртай.
Өдгөө дэлхий дахинд нүүрлээд буй цаг агаарын дулаарал нь хамрах хүрээ, учруулах хүндрэл бэрхшээл, даван туулах арга шийдлийн хувьд аль хэдийн нэг улс үндэстний хүрээнээс хальсан, тулгамдсан асуудал болоод байна.
Дэлхийн хамтын нийгэмлэг, улс орнууд ч энэхүү хил хязгааргүй, даяаршмал асуудлыг хохирол багатай даван туулахын тулд бодлого, үйл ажиллагаагаа нэгтгэж, хамтран ажиллахыг чармайхын хамт хөгжлийнхөө үзэл баримтлалыг шинэ зууны шаардлагад нийцүүлэн өөрчлөн шинэчлэхийг эрмэлзэж байна.
Хуран цугласан ахан дүүс ээ,
Энэ цагт Монгол Улс ч үндэсний хэмжээнд байгаль орчноо хамгаалах тууштай, үр дүнтэй арга хэмжээ авч чадвал ирээдүйн монголчуудад төдийгүй бүх хүмүүн төрөлхтөн, бөмбөрцгийн нийт хүн ардад томоохон буянт үйлс болох билээ.
Манай улсын хувьд эрдэс баялгийн олборлолтод тулгуурласан эдийн засгийн салбаруудыг түлхүү хөгжүүлэх нь өнөөгийн хэрэгцээ шаардлага мөн боловч ч “алтыг нь аваад авдрыг нь хаяна” гэгч алсын хараагүй, ёс бус байдлаар амьдрах орчиндоо хандаж болмооргүй байна.
Газрын хөрсний шим өгөөж, аливаа ашигт малтмалыг ашиглахдаа байгалийнхаа унаган төрхийг дор бүрд нь нөхөн сэргээж, сав шим ертөнцдөө элбэрэлтэй хандан, хүрээлэн буй орчноо хамгаалж, улс орныхоо экологийн аюулгүй байдлыг хангах нь шударга ёсонд нийцнэ. Байгаль орчноо хамгаалахад төр, засгийн тогтвортой, үр нөлөөтэй бодлого шийдвэрээс гадна манай иргэн бүрийн идэвх оролцоо нэн чухал юм.
Баруун бүс нутаг бол байгалийн онгон дагшин байдлаа харьцангуй хадгалж чадсан манай улсын цөөхөн газруудын нэг билээ. Алтай нутгийн ард түмний эх оронч үзлийн онгодыг хөглөн төрөлх газар шороогоо хайрлан хамгаалах сэдэл, үйлдлийн эрч хүчийг хуримтлуулж, байгаль эхээ гэх сэтгэл зүтгэлийг улам улам хөгжөөн бадраахад энэхүү тахилгын ач холбогдол оршино хэмээн бодож байна.
Тахилгын ёслолын үеэр байгаль орчин бохирдуулах, амьтны амийг таслах, архи дарс уухыг тэвчвэл зохино. Энэ бэлгэт сайн өдрийг архигүй өнгөрөөе. Тахилгат газрын байгаль орчныг унаган төрхөөр нь үлдээх үүднээс цэвэрлэгээ, нөхөн сэргээх ажлыг хийх хэрэгтэй.
Түүнчлэн тахилгын ёслолтой холбогдуулан хүүхэд залуучуудад үндэсний соёл, түүх уламжлал, ёс заншил, нутаг усны тахилгат хайрхан, уул овооны талаар мэдлэг олгох, байгаль хамгаалал, экологийн боловсролыг сурталчлан дэлгэрүүлэх ажлыг орон нутагтаа өргөнөөр зохион байгуулах нь зүйтэй.
Хур бороо хугацаандаа орж, өлөн зуд өнөд хол байж, буянт малын хишиг арвин, өтгөс нялхас өвчин эмгэггүй, эх орон элдэв гай зовлон, гамшиггүй байх нь нүүдэлчин түмний нэгэн жаргалан билээ.
Тэнгэр заяат монголчууд бидэнд төрийн их тахилгат Сутай хайрхан уулын тэнгэр, газрын эзэд буян хишгээ хайрлаж, тэнгэр сүлдэндээ эрхшээн, ард иргэдийн минь хийморь лундаа нь тэгширч, улс эх орон маань цэцэглэн хөгжиж, төр нь түвшин амгалан, түмэн олон нь энх тунх байх болтугай.
Хурай, Хурай, Хурай.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Ц.ЭЛБЭГДОРЖИЙН СУТАЙ ХАЙРХАНЫ ТӨРИЙН ТАХИЛГЫН ЁСЛОЛ ДЭЭР ХЭЛСЭН ҮГ
