ТӨСӨЛ
МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2014 оны ... дүгээр сарын ... –ны өдөр Улаанбаатар хот
“ЗАСАГ ЗАХИРГАА, НУТАГ ДЭВСГЭРИЙН НЭГЖИЙН ХЭМЖЭЭНД НИЙТИЙН САНАЛ ХУРААЛТААР ШИЙДВЭР ГАРГАЖ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ, ЭРХ ЗҮЙН ХЭМ ХЭМЖЭЭ ТОГТООН МӨРДӨХ ТУХАЙ ХУУЛЬ”
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
1.1.Энэ хуулийн зорилт нь засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд нийтийн санал хураалтаар шийдвэр гаргаж хэрэгжүүлэх /цаашид “санал хураалт” гэх/, эрх зүйн хэм хэмжээ тогтоон мөрдөх, түүнчлэн орон нутгийн захиргааны санаачилгаар иргэдийн дунд санал асуулга /цаашид “санал асуулга” гэх/ явуулах замаар иргэдийн саналд тулгуурлан шийдвэр гаргахтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.
2 дугаар зүйл. Санал хураалтын тухай хууль тогтоомж
2.1.Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд нийтийн санал хураалтаар шийдвэр гаргаж хэрэгжүүлэх, эрх зүйн хэм хэмжээ тогтоон мөрдөх тухай хууль тогтоомж нь Үндсэн хууль, энэ хууль болон эдгээртэй нийцүүлэн гаргасан эрх зүйн бусад актаас бүрдэнэ.
3 дугаар зүйл. Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог дор дурдсан утгаар ойлгоно
3.1.“Санал хураалт” гэж:
3.1.1.иргэд болон Иргэдийн Нийтийн Хурал, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал болон Засаг дарга, Засаг Даргын Тамгын Газар зэрэг орон нутгийн шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээдүүд өөрсдийн тодорхой санал, санаачилга, бодлого, үйл ажиллагаа, үйлдэл, эс үйлдлээ дэмжих эсэх талаар нутгийнхаа иргэдээс санал хурааж шийдвэр гаргах, гаргасан шийдвэрийг тухайн засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд нийтээрээ дагаж мөрдөх үйл явц;
3.1.2.иргэдийн нийтлэг эрх ашигт хамаарах аливаа асуудлаар тодорхой шийдвэрийг орон нутгийн Засаг захиргаа, Иргэдийн Нийтийн Хурал, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал дахь төлөөллөөр дамжуулалгүй өөрсдөө бие даан хамтран шийдвэрлэх, гаргасан шийдвэрээ өөрсдөө сахин биелүүлэх үйлдэл;
3.1.3.иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Иргэдийн Нийтийн Хурал зэрэг иргэдийн төлөөллийн байгууллагуудын шийдвэртэй эн тэнцүү эрх зүйн чадамж бүхий шийдвэр гаргах, гаргасан шийдвэрээ нийтээрээ сахин биелүүлэх иргэдийн улс төрийн хүсэл зоригийн илэрхийлэл, иргэдийн оролцоо, шууд ардчиллын бодит хэрэгжилт, тухайн засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх дээд хэлбэр.
3.2.“Санал асуулга” гэж Засаг дарга, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Иргэдийн Нийтийн Хурлын санаачилгаар иргэдийнхээ санаа бодолд нийцсэн шийдвэр гаргах зорилгоор иргэдээсээ нэр хаяггүйгээр саналыг нь асуух үйлдэл.
3.3.“Санал хураалтад оролцох эрхтэй иргэд” гэж:
3.3.1.санал хураалт явуулахаас нэг сарын өмнөөс тухайн нутаг дэвсгэрт албан ёсоор байнгын оршин суугчаар бүртгүүлэн тухайн Засаг Захиргаа Нутаг Дэвсгэрийн Нэгжийн иргэний статустай болсон сонгуулийн насанд хүрсэн иргэд;
3.3.2.хот суурин газрын хувьд тухайн орон нутагт байрлах Их, дээд, Тусгай мэргэжлийн сургууль, тэдгээрийн салбар сургуульд элсэж ороод нэг ба түүнээс дээш жилийн хугацаатай сурч буй оюутан, сурагчид.
3.4.“Санал хураалтад оролцох эрхгүй иргэд” гэж:
3.4.1.шүүхийн хүчин төгөлдөр тогтоолоор ял эдэлж байгаа иргэд;
3.4.2.тухайн орон нутагт албан ёсны бүртгэлгүй, орон нутгийн дүрэм журмын дагуу тухайн Засаг Захиргаа Нутаг Дэвсгэрийн Нэгжийн иргэний статустай болж амжаагүй Монгол Улсын иргэд болон харьяалалгүй хүмүүс;
3.4.3.түр оршин суугч иргэд /цэргийн албан хаагчид, тухайн Засаг Захиргаа, Нутаг Дэвсгэрийн Нэгжийн нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгжид ажилладаг болов ч өөр Засаг Захиргаа, Нутаг Дэвсгэрийн Нэгжийн харьяат иргэд, гадаадын харьяат г.м/.
3.5.“Иргэдийн эсэргүүцэл” гэж Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Иргэдийн Нийтийн Хурал болон Засаг дарга, Засаг Даргын Тамгын Газрын зүгээс гаргасан нийтийн эрх ашигт хамаатай аливаа шийдвэрийг иргэд ганцаараа эсвэл хэсэг бүлгээрээ эсэргүүцэн үл зөвшөөрч байгаагаа мэдэгдэн орон нутгийн удирдлагад албан ёсоор хандахыг хэлнэ. “Иргэдийн эсэргүүцэл”-ийг зөвхөн бичгээр тодорхой буцах хаягтайгаар гаргана.
3.6.“Иргэд сайн дураараа эвлэлдэн нэгдэх”гэж Иргэдийн Нийтийн Хурал, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал болон Засаг дараг, Засаг Даргын Тамгын Газрын аливаа шийдвэр, үйл ажиллагаа, үйлдэл, эс үйлдэл нь нийтийн эрх ашигт харшилж байна үзэж байгаа хэн боловч саналаа илэрхийлэх, улмаар иргэд сайн дураа саналаа нэгтгэж, тухайн шийдвэр, захирамжийг залруулах, хүчингүй болгох, орон нутгийн эрх баригчид хийгээд бусад этгээдийн үйлдэл, эс үйлдэл, үйл ажиллагааг таслан зогсоох зорилгоор зохион байгуулалтад орсон, тухайн асуудлыг шийдвэрлэх хүсэл зорилготой, хүрээлэн буй орчинд ээлтэй гарцыг санал болгож буй иргэдийн хамтын үйл ажиллагааг хэлнэ.
3.7.“Иргэдийн сонирхлын бүлэг” гэж албан бусаар зохион байгуулагдсан, ижил төстэй сонирхол, зорилгоороо нэгдсэн, нийтлэг эрх ашгийг төлөөлөн үйл ажиллагаа явуулдаг хоёр ба түүнээс дээш тооны иргэдийг хэлнэ.
3.8.“Санал хураалтын ирц” гэж энэ хууль болон Монгол Улсын бусад хуульд заасан журмын дагуу зар мэдээ, мэдээллийг хүлээн авсны дараа санал хураалтад оролцон саналаа өгөхөөр хүрэлцэн ирсэн иргэдийн тоог хэлнэ.
3.9.“Заавал санал хураалтаар шийдэх асуудал” гэж энэ хуулиар заавал санал хураалтаар шийднэ гэж тогтоосон асуудлууд болон Иргэд, Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал, Иргэдийн нийтийн хурал, Засаг дарга дараах асуудлаар заавал санал хураалт явуулна гэж шийдсэн асуудлыг хэлнэ.
3.10.“Санал хураалтаар шийдвэрлэж үл болох асуудал” гэж энэ хууль, Монгол Улсын бусад хууль тогтоомж, орон нутгийн дүрэм журмаар нийтийн санал хураалт явуулах замаар шийдвэрлэхийг хориглосон асуудал.
3.11.“Нийтийн санал хураалтаар гаргасан шийдвэр” гэж нийтийн санал хураалтын үр дүнд гарч буй шийдвэрийг хэлнэ.
3.12.“Санал” гэж санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэн санал хураалтад оролцон тухайн санал хурааж буй асуудлаар саналын хуудсанд тэмдэглэсэн тэмдэглэгээ, эерэг сөрөг аль аль нь “санал”-д тооцогдоно. Нэг хүн нэг л саналын эрхтэй.
3.13.“Санал хураалтын асуултыг томьёолох” гэж нийтийн санал хураалтаар шийдвэр гаргаж мөрдөхийн тулд үндэслэл болж буй асуудлын агуулгыг багтаасан асуулт юм.
3.14.“Санал өгөх” гэж эрх бүхий иргэн санал хураалтад оролцож өөрийн саналыг шууд, нууцаар, чөлөөтэй гаргах эрхийнхээ үндсэн дээр санал хураалгах үйлдэл юм.
3.15.“Санал хураах” гэж эрх бүхий иргэнийг санал хураалтад чөлөөтэй оролцуулж, саналыг санал хураалтын үр дүнд тусгах үйлдэл.
3.16.“Нэрсийн жагсаалт” гэж тухайн Засаг Захиргаа Нутаг Дэвсгэрийн хэмжээнд зохион байгуулж буй санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэдийн нэрсийг овог нэр, амьдран сууж буй хаягийн хамт үсгийн дарааллаар жагсаасан жагсаалтыг.
3.19.“Иргэний санаачилга” гэж тодорхой асуудлаар санал хураалт явуулж шийдвэр гарган дагаж мөрдөх тухай иргэдийн санаачилга.
3.20.“Талууд” гэж санал хураалт явуулах гэж буй асуудлаар сөрөг байр суурь бүхий иргэд, иргэдийн бүлэг, аж ахуй нэгж байгууллага.
3.21.“Ухуулга, сурталчилгаа” гэж нь санал хураалтад оролцон санал хурааж буй асуудлаар дэмжсэн эсвэл эсэргүүцсэн санал өгөхийг олон нийтэд уриалах, итгүүлэн үнэмшүүлэх зорилгоор зохион байгуулж буй үйл ажиллагаа.
3.22.“Сурталчилгааны ажлын хугацаа” гэж санал хураалт болохоос өмнө энэ хуулиар тогтоосон хугацаанд санал хураалтад оролцох эрх бүхий хүмүүс санал хураалтаар гаргах шийдвэрийн тухай өөр хоорондоо хэлэлцэн санал бодлоо нэгтгэхэд зориулагдсан хугацаа.
4 дүгээр зүйл. Санал хураалт, түүнийг зохион байгуулахад баримтлах зарчим
4.1.Санал хураалтын үндсэн зарчим нь сонгуулийн эрх бүхий иргэд нийтээрээ, чөлөөтэй, тэгш, шууд сонгох эрхийн үндсэн дээр саналаа нууцаар гаргаж сонгох эрхийг хангахад үндэслэнэ.
4.2.Санал хураалтад шууд сонгох эрхийнхээ үндсэн дээр ямар нэг төлөөлөлгүйгээр оролцож, саналаа өөрөө гаргана.
4.3.Иргэд саналаа чөлөөтэй илэрхийлэхэд хэн боловч албадан нөлөөлж, саад учруулахыг хориглоно.
4.4.Иргэд саналаа нууцаар гаргах ба хөндлөнгийн нөлөөгүйгээр хүсэл зоригоо илэрхийлж саналаа гаргах боломжоор хангагдсан байна
4.5.Энэ хуулийн 4.3, 4.4-т заасныг зөрчсөн иргэнийг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэгээс хоёр дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, албан тушаалтныг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хоёроос гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр тус тус торгох, эсхүл 14 хүртэл хоногийн хугацаагаар баривчлах, хуулийн этгээдийг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг гурваас долоо дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр тус тус торгоно.
4.6.Энэ хуулийн 4.3, 4.4-т заасныг зөрчсөн нь тухайн төрийн албан хаагчийг төрийн албанд нэг жилийн хугацаанд эргэж орох эрхгүйгээр халах үндэслэл болно.
5 дугаар зүйл. Санал хураалт
5.1.Санал хураалт нь тодорхой засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд нийтээрээ дагаж мөрдөх нийгэм, улс төр, аж ахуйн харилцаанд баримтлах хэм хэмжээг тогтоох зорилгоор нийтээрээ, шууд, сайн дурын үндсэн дээр эрх тэгш оролцон шийдвэр гаргах үйл явц юм. Санал хураалтын үр дүнд гарсан шийдвэр нь тухайн засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд бүх нийтээрээ заавал дагаж мөрдөх эрх зүйн хэм хэмжээ болно.
5.2.Санал хураах өдөр орон нутагтаа байгаа 18 насанд хүрсэн Монгол Улсын иргэн үндэс угсаа, хэл, арьсны өнгө, хүйс, нийгмийн гарал байдал, хөрөнгө чинээ, эрхэлсэн ажил, албан тушаал, шашин шүтлэг, үзэл бодол, боловсрол, нам эвслийн харьяалал ялгаварлалгүйгээр санал хураалтад оролцож саналаа нийтээрээ, чөлөөтэй, сайн дураараа, шууд оролцож, санал хураалтаар шийдвэрлэх асуудлын талаар саналаа өгөх эрхтэй.
5.3.Санал хураалтад Монгол Улсын сонгуулийн эрх бүхий иргэд нийтээрээ, чөлөөтэй, сайн дураараа, шууд оролцож, санал хураалтаар шийдвэрлэх асуудлын талаар саналаа нууцаар гаргана.
5.4.Санал хураалтыг улс төр, эдийн засгийн ашиг олох, давуу байдал тогтоох зорилгоор залилан мэхлэх, айлган сүрдүүлэх, хүчирхийлэх зэрэг хууль бус арга хэрэгсэл ашиглан зохион байгуулахыг хориглоно.
6 дугаар зүйл. Дараах асуудлуудыг зөвхөн санал хураалтаар шийднэ:
6.1.Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр хийгдэх ажлууд, ажлын жагсаалт,хийгдэх ажлын эрэмбэ дэс дараалал, хөрөнгийн хэмжээ, гүйцэтгэгчийг сонгох,
6.2.Засаг Захиргаа Нутаг Дэвсгэрийн Нэгжийн бүх төрлийн дүрэм, журмыг батлах, өөрчлөлт оруулах, шинэчлэх,
6.3.Иргэдийн Нийтийн Хурал, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг даргын тогтоол, захирамжийг хүчингүй болгох,
6.4.Ашигт малтмалын бүх төрлийн тусгай зөвшөөрөл олгох, түдгэлзүүлэх, үйл ажиллагааг нь зогсоох үүнтэй холбоотой бүх төрлийн гэрээ, хэлцэлүүд. байгаль орчин, эрүүл мэндэд шууд болон шууд бусаар хохирол учруулсан тохиолдолд тусгай зөвшөөрлийг цуцлах эсэх,
6.5.Засаг захиргааны нэгжийн хилийн цэс өөрчлөгдөх, засаг захиргааны нэгж татан буугдах, нэгдэх асуудлаар,
6.6.Тодорхой газар нутгийг орон нутгийн тусгай хэрэгцээнд авах, гаргах болон түүх соёлын дурсгалт газарт авах, гаргах асуудлаар,
6.7.Нийтийн зориулалттай орон нутгийн өмчит аж ахуй нэгжийг өөрчлөх, татан буулгах, хувьчлах асуудлаар,
6.8.Байгаль экологи, хүн амын эрүүл мэнд, аюулгүй байдалд шууд ба шууд бусаар хортой нөлөөлөл үзүүлж буй, ялангуяа химийн болон цацраг идэвхит бодис, бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх, олзворлох, ашиглах, боловсруулах эсэх,
7 дугаар зүйл. Санал хураалтаар шийдвэрлэж үл болох асуудлууд
7.1.Монгол Улсын Үндсэн хууль, олон улсын гэрээнд заасан хүний үндсэн эрхийг хязгаарлах эсэх асуудлаар санал хураалт явуулахыг хориглоно.
7.2.Тухайн засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж нь өөрт нь үл хамаарах бусад засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжид хамаарах асуудлаар санал хураалт явуулахыг хориглоно.
7.3.Монгол Улсын хуулиар зохицуулагдсан асуудлаар санал хураалт явуулахыг хориглоно.
7.4.Шүүхийн хүчин төгөлдөр магадлал, тогтоол, шийдвэр, шүүгчийн захирамжаар шийдэгдсэн асуудлуудаар санал хураалт явуулахыг хориглоно.
7.5.Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн гуравдагч этгээдийн өмнө хүлээсэн санхүүгийн хариуцлагатай холбоотой асуудлаар санал хураалт явуулахыг хориглоно.
7.6.Хоёр жилийн хугацаанд нийтийн санал хураалтаар шийдвэрлэсэн асуудлаар ахин санал хураалт явуулахыг хориглоно.
8 дугаар зүйл. Санал хураалтын төрөл, хэлбэр
8.1.Санал хураалт дараах төрөлтэй байна:
8.1.1.шинээр асуудал шийдэхийн тулд зохион байгуулж буй санал хураалт;
8.1.2.өмнө шийдвэрлэгдсэн асуудлыг эргэн хянах зорилгоор зохион байгуулагдаж буй санал хураалт;
8.1.3.засаг дарга, Иргэдийн Нийтийн Хурал, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын санаачилгаар зохион байгуулах санал хураалт;
8.1.4.иргэдийн санаачилгаар зохион байгуулж явуулах санал хураалт.
8.2.Санал хураалтыг дараах хэлбэрээр зохион байгуулж болно. Үүнд:
8.2.1.санал хураалтын хуудсаар;
8.2.2.шуудангаар;
8.2.3.цахим шуудан, үүрэн холбооны мессеж, харилцаа холбооны дэвшилтэд арга хэрэгслүүдээр;
8.2.4.нийтийн хурал цуглаан зохион байгуулж илээр санал хураалт явуулах аргаар;
8.3.Санал хураалтыг ямар хэлбэрээр зохион байгуулж явуулах нь түүний төрлөөс хамаарна.Үүнд:
8.3.1.засаг захиргаа,нутаг дэвсгэрийн нэгжийн дүрэм журмыг хэлэлцэн батлах асуудлаар явуулах санал хураалтыг зөвхөн бичгээр;
8.3.2.иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Иргэдийн Нийтийн Хурал, Засаг Даргын гаргасан шийдвэрийг өөрчлөх хүчингүй болгох асуудлаар явуулах санал хураалтыг зөвхөн бичгээр;
8.3.3.Бусад тохиолдолд энэ хуулийн 8.2 заасан арга хэрэгслийг дангаар нь эсвэл холимог аль ч хэлбэрээр сонгож болох бөгөөд ямар санал хураалтыг ямар хэлбэрээр зохион байгуулж явуулахаа санал хураалтын хороо шийднэ.
9 дүгээр зүйл. Санал хураалтын ирц
9.1.Сум, дүүрэг, баг хорооны үндсэн болон бусад дүрэм журмыг хэлэлцэн батлах тохиолдолд санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэдийн 50%-иас доошгүй;
9.2.Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийг өөрчлөх, татан буулгах тохиолдолд санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэдийн 50%-иас доошгүй;
9.3.Байгалийн баялаг, ашигт малтмал ашиг эсэх асуудлаар санал хураалтад 50%- иас доошгүй;
9.4.Энэ хуулийн 9.1, 9.2, 9.3-т зааснаас бусад тохиолдолд санал хураалтын ирц хамаарахгүй.
10 дугаар зүйл. Санал хураалтыг хүчинтэйд тооцох нөхцөл
10.1.Санал хураалтад оролцсон иргэдийн ердийн олонхийн саналаар шийдвэрийг гаргана.
10.2.Санал хураалтын үр дүнд гарсан шийдвэр нь санал хураалт зохион байгуулагдсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дараа хүчин төгөлдөр болно.
11 дүгээр зүйл.Санал хураалтын явуулах тухай шийдвэр
11.1. Дараах субьект санал хураалт явуулах тухай шийдвэр гаргах эрхтэй.Үүнд:
11.1.1.иргэд:Иргэдийн санаачилгаар санал хураалт зохион байгуулах шийдвэр гаргахын тулд тухайн засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн сонгуулийн эрх бүхий иргэдийн 10%-ийн гарын үсэг шаардлагатай,нийт санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэдийн гарын үсгийг баталгаажуулан Засаг даргад хүлээлгэн өгсөн бол Засаг дарга санал хураалтыг хуанлийн 14 хоногт багтаан зохион байгуулна.
11.1.2.аймаг, Нийслэл, Сум, Дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал нийтийн санал хураалт явуулж шийдвэр гаргах тухай шийдвэрийг гаргах эрхтэй. Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал энэхүү шийдвэрээ ердийн журмаар шийдвэрлэж тогтоолоор баталгаажуулна. Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын шийдвэрийг Засаг дарга хуанлийн 14 хоногт багтаан санал хураалтыг зохион байгуулах үүрэгтэй.
11.1.3.баг, хорооны Иргэдийн Нийтийн Хурал нь баг хорооны иргэдийн дунд нийтийн санал хураалт явуулж шийдвэр гаргах тухай шийдвэр гаргах эрхтэй. Нийтийн санал хураалт явуулах тухай шийдвэрийг Баг, Хорооны Иргэдийн нийтийн Хуралд хүрэлцэн ирсэн иргэдийн ердийн олонхийн саналаар гаргана. Баг, хорооны Иргэдийн Нийтийн Хурлын тогтоол гарсан тохиолдолд баг, хорооны Засаг дарга 14 хоногт багтаан нийтийн санал хураалт зохион байгуулах үүрэгтэй.
11.1.4.бүх шатны Засаг дарга нийтийн санал хураалт зохион байгуулж шийдвэр гаргах тухай шийдвэр гаргах эрхтэй. Захирамж гарснаас хойш хуанлийн 14 хоногт багтаан нийтийн санал хураалт зохион байгуулж явуулна.
11.1.5.Бүх шатны Засаг даргатай холбоотой асуудлаар санал хураалт зохион байгуулж байгаа тохиолдолд санал хураалтыг Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тэргүүлэгч зохион байгуулна.
11.1.6.санал хураалт зохион байгуулах шийдвэр гарснаас хойш 14 хоногт багтаан санал хураалтыг эхлүүлнэ гэдэгт санал хураалтын сурталчилгааны ажил эхлэхийг ойлгоно.
12 дугаар зүйл.Саналын хуудас, санал хураалтын асуултын томьёолол
12.1.Саналын хуудас нь иргэд саналаа илэрхийлэх, санал хураалтын дүнг гаргах үндсэн баримт бичиг бөгөөд дараах шаардлагыг хангасан байна: Үүнд:
12.1.1.саналын хуудасны тоо нь санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэдийн бүртгэлд бүртгэгдсэн иргэдийн тоотой тэнцүү байна.
12.1.2.санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэдийн бүртгэлийг Сум, Дүүрэг, баг хорооны Засаг даргын тамгын газар гаргаж санал хураалт зохион байгуулах хороонд хүлээлгэж өгнө. Санал хураалт зохион байгуулах хороо иргэдийн бүртгэлийг хянаж санал хураалт зохион байгуулагдах өдрөөс хоёр долоо хоногийн өмнө нийтэд ил болгох үүрэгтэй.
12.1.3.саналын хуудас нь А5 хэмжээнээс багагүй хэмжээтэй цаасан дээр хэвлэгдсэн, агуулга, бичилт, хэлбэрийн хувьд саналаа илэрхийлэхэд хялбар, ойлгомжтой хэлбэрээр үйлдэгдсэн, саналаа хэрхэн тэмдэглэх тухай товч заавар агуулсан байвал зохино.
12.1.4.саналын хуудас нь тусгай нууцлалтай, нэгдсэн таних нууц тэмдэгтэй байна.
12.1.5.энэ хуульд заасан загвар, шаардлагыг хангаагүй саналын хуудсаар санал авах, өгөхийг хориглоно.
12.2.Санал хураалтаар шийдвэр гаргахын тулд иргэдийн дэмжсэн эсвэл эсэргүүцсэн саналыг авах зорилгоор боловсруулсан асуултын томьёолол нь ямар нэг хоёрдмол утга, санаа агуулаагүй хэн нэг хүн, албан тушаалтны овог нэр, албан тушаалыг дурдаагүй дэмжсэн эсвэл эсэргүүцсэн санал өгөхөөр томьёолно.
12.3.Санал хураалтын асуултыг томьёолол нь “дэмжиж байна”, эсвэл “эсэргүүцэж байна” гэсэн хоёр хэлбэрийн аль нэгээр нь нэг л утга санаатай хариулахаар томьёологдсон байна.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
САНАЛ ХУРААЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ
13 дугаар зүйл. Санал хураалтаар шийдвэр гаргах үйл ажиллагааны хугацаа
13.1.Санал хураалтаар шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа нь үндсэн гурван үе шаттай байна.Үүнд:
13.1.1.бэлтгэл үе шат нь санал хураалт зарласан өдрөөс санал хураалт зохион байгуулагдах өдөр хүртэл хуанлийн нэгээс найман долоо хоног хүртэл хугацаанд үргэлжилнэ;
13.1.2.санал хураалт. Санал хураалт нь санал хураалт зарласнаас хойш нэгээс найман долоо хоногийн дараа хуанлийн нэг өдөр зохион байгуулагдах бөгөөд амралтын өдөр байвал зохимжтой. Санал хураалт өглөөний 08:00 цагаас 16:00 цаг хүртэл үргэлжилнэ;
13.1.3.санал хураалтын үр дүнг баталгаажуулах үе шат нь Санал хураалтыг зохион байгуулж явуулсан өдрийн 16:00 цагаас 20:00 хооронд санал хураалтын үр дүнг нийтэд зарлах үүрэгтэй.
14 дүгээр зүйл. Санал хураалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулах байгууллага, түүний эрх үүрэг
14.1.Санал хураалтыг тухайн Аймаг, Нийслэл, Сум, Дүүрэг, Баг Хорооны санал хураалт зохион байгуулах хороо /цаашид “санал хураалтын хороо” гэнэ/ удирдан зохион байгуулна.
14.2.Санал хураалтын хороог шат шатны Засаг Даргын Тамгын Газар, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Иргэдийн Нийтийн Хурал болон иргэдийн төлөөлөл тэнцүү тоогоор оролцсон 12-оос цөөнгүй тооны гишүүдээр бүрдүүлэн зохион байгуулна.
14.3.Аймаг, Нийслэл, Сум, Дүүргийн хэмжээнд 5 мянгаас дээш хүн ам бүхий засаг захиргааны нэгжид зохион байгуулах санал хураалтыг салбар хороодоор зохион байгуулан явуулж болно.
14.4.Санал хураалтын хороонд сонгогдсон гишүүдээс нэр дэвшүүлж, санал хураан санал хураалтын хорооны даргыг сонгоно.
14.5.Санал хураалтын хорооны үйл ажиллагаа нь Аймаг, Сум, Дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Сонгуулийн тухай хуульд заасан сонгуулийн хорооны нэгэн адил эрх үүрэгтэй байна.
14.6.Санал хураалтын хороонд орох иргэн нь тухайн асуудлаар санал хураалт явуулахаар хүсэлт гаргасан болон сонирхож буй иргэдийг заавал оролцуулна.
15 дугаар зүйл. Санал хураалтын ажиглагч буюу санал хураалтын хяналтын хороо
15.1.Санал хураалтын хяналтын хороо нь зөвхөн иргэд, иргэний нийгмийн төлөөллийн байгууллагын төлөөллөөс бүрдсэн таваас цөөнгүй хүний бүрэлдэхүүнтэй байна.
15.2.Санал хураалтын хяналтын хороог санал хураалтын хороо байгуулагдахад тухайн санал хураалтыг санаачилсан иргэдээс эсвэл Иргэдийн Нийтийн Хурлаас байгуулна.
15.3.Санал хураалтын хяналтын хорооны үйл ажиллагаа нь Аймаг, Сум, Дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Сонгуулийн тухай хуулиар зохицуулсан ажиглагчтай нэгэн адил эрх үүрэгтэй байна.
15.4.Санал хураалтын хяналтын хорооны дүгнэлтийг санал хураалтын дүнгийн тогтоолд хавсаргана.
16 дугаар зүйл. Санал хураалтын бэлтгэл үе шат
16.1.Санал хураалт явуулахын өмнө дараах бэлтгэлийг хангасан байна.Үүнд:
16.1.1.санал хураалтыг зохион байгуулах хороо, хяналт тавих хяналтын хороо байгуулагдсан байх;
16.1.2.санал өгөх эрхтэй иргэдийн оршин суугаа Сум, Дүүрэг, Баг хороодын нэрсийн жагсаалтыг гаргах;
16.1.3.санал хураалтын шалтгаан, утга, зорилгыг тайлбарласан хуудас бэлтгэж гарган нийтийн зар мэдээний самбараар нийтэд мэдээлсэн байх;
16.1.4.тусгайлсан маягтын дагуу сумын иргэдийн тоогоор олшруулан бэлтгэсэн саналын хуудас;
16.1.5.засаг захиргааны нэгжийн төв хэвлэлд санал хураалтын талаар нийтлүүлсэн зарыг санал хураалтын байрны үүд, захиргааны самбар, төв талбай, барааны зах,банк, худаг, өрхийн эмнэлэг, номын сан, интернэт, төвүүд, холбоо зэрэг олон хүн цуглардаг газруудаар тараан наасан байна. Орон нутгийн телевизээр гүйдэг зараар зарлуулна.
16.1.6.саналын хуудасны загварыг нийтэд урьдчилан мэдээлсэн байна.
16.1.7.санал хураалт явуулахаас гурван долоо хоногийн өмнө гурван өдрийн турш иргэд өөрсдийн нэрсийн бүртгэлийг шалгах боломж олгож иргэдэд нээлттэй байлгана.
16.1.8.санал хураалт явуулах газрын хаяг, хаанаас явуулж байгаа, хэн хариуцаж байгаа талаар мэдээллийг “Нийтийн зар мэдээний тухай хууль”ийн дагуу иргэдэд хугацаанд нь хүргэсэн байна.
16.1.9.санал хураалтын хэлбэрээс шалтгаалан санал хураалтын хороо, санал хураалтын хяналтын хороо хамтран олонхийн саналаар энэ хуульд нийцүүлэн санал хураалт явуулах журам боловсруулж болно.
16.1.10.санал хураах үед санал хураалтын хорооны гишүүдийн ажлын хуваарь чиг үүргийг санал хураалтын хороогоор хэлэлцэн батална.
17 дугаар зүйл. Санал хураах үе шат
17.1.Санал хураалтыг зарласан өдрийн өглөөний 08:00 цагаас эхэлж 16:00 цаг хүртэл иргэдийн саналыг авна.
17.2.Санал хураалтыг эхлүүлэх, хаахад санал хураалтын хорооны дарга гарын үсэг зуран баталгаажуулна.
17.3.Санал хураах үед санал хураалтын хорооны гишүүд энэ хуулийн 15.1.10-д заасан үүрэгтэй ажиллана.
17.4.Санал хураалтын үед санал хураалтын хороо бүхий л үйл явцыг хариуцан зохион байгуулах ба санал хураалтын байр түүнд шаардлагатай бүхий л нөхцөлийг бүрдүүлж иргэд саналаа өгөхөд саадгүй байлгана.
17.5.Санал хураалтын хороо санал хураалтын үед санаатай болон болгоомжгүй аливаа зөрчил гарахаас урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох арга хэмжээ авна.
17.6.Санал хураалтын үед цагдаагийн байгууллага хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлж, санал хураалтын хорооны гишүүдэд дэмжлэг үзүүлж санал хураалтын байрыг хамгаалах чиг үүрэгтэй ажиллана.
17.7.Санал хураалтын хяналтын хороо нь энэ хуулийн 14.3-т заасан эрх, үүргийг хэрэгжүүлнэ.
17.8.Санал хураалтад оролцох эрх бүхий иргэн санал хураах өдөр тухайн нутаг дэвсгэрт байх боломжгүй зайлшгүй шалтгаантай эсвэл санал хураах байранд ирж саналаа өгөх боломжгүй өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний саналыг урьдчилан, гэрт нь очиж авч болно.
17.9.Санал хураах цаг дуусаж санал хураалтын хорооны дарга гарын үсэг зуран хааснаар санал хураах үе шат дуусгавар болно.
18 дугаар зүйл. Санал хураалтын үр дүнг баталгаажуулах үе шат
18.1.Санал хураалтад оролцсон иргэдийн ирц хэд байхаас үл хамаарч санал хураалтыг хүчинтэйд тооцож ердийн олонхийн саналаар шийдвэр гаргана.
18.2.Иргэдийн саналыг санал хураалтын хороо, санал хураалтын хяналтын хорооны гишүүдийн өмнө тоолж тогтоол үйлдэн баталгаажуулж санал хураалтын хяналтын хорооны дүгнэлтийг хавсаргана.
18.3.Санал хураалтын шийдвэрийг энэ хуулийн 13.1.3-р зүйлд заасан хугацаанд гарган нийтийн зар мэдээний самбарт нэн даруй байрлуулна.
18.4.Санал хураалтын шийдвэр гармагц хүчинтэйд тооцогдон энэ хуулийн 11-р зүйлд заасан санал хураах шийдвэр гаргасан субьект нийтийн зар мэдээний самбарт байрлуулахаас өмнө ёсчлон батлах үүрэгтэй.
18.5.Санал хураалтын шийдвэр нь засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн хэмжээнд эцсийнх байна.
18.6.Санал хураалтын хороо нь энэ хуулийн 10.2-р зүйлд заасан хугацаанд санал хураалтын тайланг гарган нийтийн зар мэдээний тухай хуулийн дагуу нийтэд түгээх бөгөөд энэ хуулийн 11-р зүйлд заасан шийдвэр гаргасан субьект архивт хадгална.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
НИЙТИЙН ЗАР МЭДЭЭГ ТҮГЭЭХ
19 дүгээр зүйл. Санал хураалтын бэлтгэл үе шатанд нийтийн зар мэдээг хүргэх
19.1.Санал хураалтын бэлтгэл үе шатанд санал хураалт явуулах журам, үндэслэл, тайлбарын тухай мэдээллийг нийтийн зар мэдээний тухай хуульд заасан журмын дагуу иргэн бүрт хүргэнэ.
19.2.Бүх шатны иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал, Засаг дарга нь энэ хуульд заасан журмын дагуу санал хураалтын тухай санал хураалтын хорооноос ирсэн мэдээ, мэдээллийг агуулгын хувьд хяналгүйгээр зөвхөн иргэдэд түгээх үүргийг хүлээнэ.
19.3. Санал хураалтын зар мэдээг нийтийн зар мэдээний тухай хуульд зааснаар түгээх бөгөөд гарын үсэг болон бусад аргаар заавал баталгаажуулснаар нийтийн зар мэдээг хүрсэнд тооцож санал хураалт явуулна.
20 дугаар зүйл. Санал хураалтын үр дүнг баталгаажуулах үе шатанд нийтийн зар мэдээг хүргэх
20.1. Санал хураалтын үр дүнг санал хураалтын хороо гарган ажиглагчид гарын үсэг зуран албан ёсоор баталгаажуулсан даруйд телевиз, радио, өдөр тутмын сонинд мэдээлэх бөгөөд санал хураалтын хороо дараа өдрийн 08:00 цагаас өмнө нийтийн зар мэдээний самбаруудад байрлуулах үүрэгтэй.
20.2. Санал хураалтын албан ёсоор баталгаажсан шийдвэрийн тухай мэдээ, мэдээллийг Аймаг, Нийслэл, Сум, Дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, бүх шатны Засаг дарга энэ хуульд заасан харьяалалын дагуу зар мэдээг хүргэхэд дэмжлэг үзүүлэх үүрэгтэй.
21 дүгээр зүйл. Санал хураалтын санхүүжилт
21.1.Санал хураалтын санхүүжилтийг засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн санал өгөх эрх бүхий иргэдийн тоог харгалзан нэг хүнд оногдох зардлыг тооцон төсвөөс санхүүжүүлнэ.
21.2.Санал хураалтын хороо энэ хуулийн 19.1-р зүйлд заасан санхүүжилтийг шаардах, захиран зарцуулах эрхтэй.
21.3.Санал хураалтын санхүүжилтыг санал хураалтаас бусад зорилгоор ашиглахыг хориглоно.
22 дугаар зүйл. Санал хураалтын тухай хууль тогтоомж зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага
22.1. Иргэдийн саналыг мөнгөөр худалдан авсан, иргэд саналаа мөнгөөр худалдсан зөрчил илэрсэн, нотлогдсон тохиолдолд санал хураалтын хороо санал хураалтыг хуанлийн 3 хоногийн дотор хүчингүйд тооцон ахин явуулна.
22.2. Иргэдийн саналыг худалдан авахыг оролдсон, худалдан авсан иргэд, иргэдийн бүлэглэл, аж ахуй нэгж байгууллага, нам эвсэл, албан тушаалтныг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг тавь дахин нэмэгдүүлснээр торгоно.
22.3. Санал хураалтын хорооны гишүүдтэй холбоотой иргэдээс ирсэн гомдол мэдээллийг санал хураалтын хорооны дарга шийдвэрлэн иргэнд хариу өгч хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
22.4. Санал хураалтын хяналтын хорооны гишүүдтэй холбоотой гомдол мэдээллийг санал хураалтын хороогоор шийдвэрлэн иргэнд хариу өгнө.
22.5. Санал хураалтын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүй нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй бол гэм буруутай этгээдэд Эрүүгийн хуульд заасан эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ.
22.6. Санал хураалтын явцад санал хураалтын тухай хууль тогтоомж зөрчсөний улмаас бусдад эд хөрөнгийн болон бусад хохирол учирсан бол гэм буруутай этгээдэд Иргэний хууль болон холбогдох бусад хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
22.7. Энэ хуульд заасан зөрчил гаргаж захиргааны хариуцлага хүлээсэн нь уг этгээдийг эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.
22.8. Энэ хуулийн 20.2-т зааснаас бусад байдлаар энэ хуулийг зөрчсөн иргэнийг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэгээс хоёр дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, албан тушаалтныг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хоёроос гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр тус тус торгох, эсхүл 14 хүртэл хоногийн хугацаагаар баривчлах, хуулийн этгээдийг нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг арваас хорь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр тус тус торгоно.
22.9. Энэ хуулийг 20.2-т зааснаас бусад байдлаар зөрчсөн төрийн албан хаагчийг төрийн албанд нэг жилийн хугацаанд эргэж орох эрхгүйгээр халах үндэслэл болно.
23 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох
23.1. Энэ хуулийг 2014 оны... дугаар сарын ...-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
ГАРЫН ҮСЭГ
