Шүүхийн тухай багц хуулийн төслийн талаарх санал солилцох уулзалтын тэмдэглэл
/Уулзалт 2011.01.26 ны 10 цагт Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх “Иргэний танхим”-д эхлэв/
Улсын Дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч, Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн дарга Ц.Зоригийн шүүхийн шинэтгэл илтгэл
Улаанбаатар хот 2011.01.26
Монгол Улсын шинэ Үндсэн хуулиар хараат бус шүүхийн тогтолцоог тунхаглан түүний үйл ажиллагааны эрх зүйн үндсийг бүрдүүлснээр шүүх эрх мэдлийг шинээр төлөвшүүлэн хөгжүүлэх үйл явц, хөгжлийн тодорхой үе шатууд эхэлсэн билээ.
Үндсэн хуулиар төрийн эрх мэдпийн салаа болсон хараат бус, бие даасан шүүхийн тогтолцоог тунхагласнаар түүнд нийцсэн шүүх эрх мэдлийн байгууллагуудын эрх зүйн байдлыг тодорхойлсон хуулийг батлах, тэдгээр байгууллагыг шинээр зохион байгуулах, шинэчлэлийн эхэн үеийн хөгжлийн баримжааг зөв тогтоох, үйл ажиллагааг цоо шинээр төлөвшүүлэх зэрэг үндсэн ажлууд хийгдсэн юм.
Шүүхийн шинэчлэлийн бодлогын анхны баримт бичиг болох "Монгол Улсын
шүүх эрх мэдлийн стратеги төлөвлөгөө"-г хэрэгжүүлснээр шүүхийн тогтолцооны үйл ажиллагаанд эерэг өөрчлөлт гарах эхлэл, хөрс нь тавигдаж, багагүй ажлууд
хийгдсэн билээ.
1990 оноос хойш өрнөн үргэлжилж байгаа эрх зүйн шинэтгэлийн 3 дахь зурвас үеийн төгсгөл нь дээрх төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж эхлэхтэй давхцсан нь чухал ач холбогдолтой болсон юм. 1998 оны 1 дүгээр сард УИХ-аас баталсан "Монгол Улсын эрх зүйн шинэтгэлийн хөтөлбөр"-ийн хүрээнд Монгол Улсын Эрүүгийн болон Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль, Иргэний хууль, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн тухай хууль, Шүүх, Прокурор, Өмгөөлөх, Нотариатын байгууллагын тухай зэрэг шүүх эрх мэдлийн болон хуулийн бусад байгууллагуудын эрх зүйн байдал, үйл ажиллагааны дэг журмыг зохицуулсан хуулиудыг багцаар нь нэгэн цаг үед шинэчлэн боловсронгуй болгосон нь "Шүүх эрх мэдлийн стратеги төлөвлөгөө"-нд тусгагдсан олон асуудлыг хуулиар баталгаажуулж, эрх зүйн орчныг бүрдүүлсэн байна.
Гэвч шүүхийн үйл ажиллагаатай холбоотой нэлээд асуудал одоог хүртэл эцэслэн шийдвэрлэгдээгүй байна.
Монгол Улсад иргэний нийгмийг байгуулах, улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг түргэтгэхэд шүүх чухал үүрэг гүйцэтгэх ёстой.
Нийгэм эдийн засгийн шинэтгэл нь шүүхийн үйл ажиллагааг чанарын шинэ түвшинд шилжих шаардлагыг тавьж, шинэ зорилтыг бий болгож байна.
Одоогийн шүүхийн үйл ажиллагааны харьцангуй хангалттай нээлттэй бус байдлыг задалж, шүүхийг иргэд, олон нийтэд мэдээллээр чөлөөтэй хангадаг байдлыг бий болгох, шүүх хуралдааны шаардлага хангасан, тусгай хэрэгслэлээр бүрэн хангагдсан танхимуудыг бий болгох, шүүхийг бүтэц тогтолцооны хувьд ч шинэчилж, үйл ажиллагааг нь иргэдэд илүү ойр, шийдвэр нь хууль ёсны, шударга, бодитой байх арга замыг судалж шийдвэрлэх хэрэгтэй байна.
Нөгөө талаар шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх үр нөлөөгүй тогтолцоо нь маргааныг хянан хэлэлцэж, шийдвэрлэсэн шүүхийн нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлж байгаа билээ. Шүүхийн шийдвэрийн гүйцэтгэлийг бодиттой хангаснаар хэрэг маргааныг хянан шийдвэрлэх үйл ажиллагааны эцсийн үр нөлөө нь гарч, хүний эрхийн бодит баталгаа болох юм.
Эрх зүйн шинэтгэлийн салбарыг хөгжүүлэхэд бидний хандивлагч байгууллагууд, тухайлбал, АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлаг, Германы техникийн хамтын ажиллагааны нийгэмлэг, Дэлхийн банк, Ханнс Зайделийн сан, Монголын нээлттэй нийгэм хүрээлэн /Соросын сан/, Азийн хөгжлийн банк, ЖАЙКА, КОЙКА зэрэг байгууллагууд "Шүүх эрх мэдлийн стратеги төлөвлөгөө"-нд онцгой ач холбогдол өгч, түүнийг хэрэгжүүлэхэд үйл ажиллагаагаа чиглүүлж, хамтран ажилласныг зориуд тэмдэглэн хэлэхийг хүсэж байна.
Шүүхийн шинэтгэл нь тодорхой хугацаа шаардсан уламжлал, шинэчлэлийн залгамж шинжийг агуулсан, байнга тасралтгүй хэрэгжих үйл явц мөн.
Шүүх эрх мэдэл бол шүүхийн эрх мэдэл биш юм. Шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх бүрэн эрхтэй цорын ганц субъект болох шүүх нь шүүн таслах үйл ажиллагааг зөвхөн хуульд захирагдан, аливаа албан тушаалтан, иргэн, байгууллага, улс төрийн хүчнээс хараат бусаар хэрэгжүүлснээр шударга ёс, хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах баталгаа болдог.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилж, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн 2010 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдрийн хурлаар дэмжсэн "Шүүх эрх мэдлийн хүрээнд шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх хөтөлбөр"-ийг гаргасан бөгөөд Улсын Дээд шүүх, Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлөөс уг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөөг 2010 оны 7 дугаар сард баталсан билээ.
Шүүхийн шинэтгэлийг цаашид буухиалан үргэлжлүүлэх зорилгоор ШЕЗ-ийн даргын 2010 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 39 дүгээр захирамжаар "Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан шүүх эрх мэдлийн хүрээнд шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх хөтөлбөрийг шүүхэд хэрэгжүүлэх ажлыг эрчимжүүлэх үндсэн чиглэл" гэсэн бодлогын баримт бичгийг батлан гаргасан бөгөөд бидний үйл ажиллагаа түүнийг хэрэгжүүлэхэд чиглэх болно.
Үндсэн чиглэлд тусгагдсан ажлуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд дараахь үндсэн зорилтуудыг тавьж ажиллах нь зүйтэй гэж үзэж байна. Үүнд:
Нэгдүгээрт, шүүн таслах ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдлыг нэмэгдүүлнэ.
Шүүн таслах ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдлыг хангах талаар багагүй ажлууд хийгдсэн билээ. УДШ-ийн дэргэд "Шүүх эрх мэдлийн байгууллагуудын мэдээллийн төв", ШЕЗ-ийн үйл ажиллагааг олон нийтэд хүргэх, мэдээлэх, сурталчлах зорилгоор ШЕЗ-ийн дэргэд "Мэдээлэл, олон нийттэй харилцах баг", шүүх бүрт "Мэдээлэл лавлагааны алба" ажиллан, иргэд, олон нийт шүүхээс хэрэг, маргааны тухай мэдээ, мэдээлэл авах бүрэн боломж нээгдэв.
"Монгол Улсын шүүхийн тайлан" сэтгүүлийг жил бүр нийтэлж, УДШ, ШЕЗ болон ихэнхи орон нутгийн шүүх өөрийн веб сайттай боллоо.
Шүүн таслах ажиллагааны нээлттэй, ил тод байдлыг хангахад шаардлагатай мэдээллийг, юуны өмнө шүүхийн шийдвэрийг цахим сүлжээнд байршуулах тогтолцоог бий болгох шаардлага урган гарч байна.
Шүүхийн шийдвэр болон бусад эрх зүйн баримт бичгийг вебсайтад байрлуулснаар шүүхийн шүүн таслах ил тод, нээлттэй байдал бий болоод зогсохгүй, эрдэмтэн, багш, судлаач,шинжээч, хуульчдад судалгааны ажил хийх, оюутан сурагчдад гарын авлага болох, хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, хуулийг зөв хэрэглэхэд жишигтогтоох зэрэг асар чухал ач холбогдолтой юм.
Хоёрдугаарт, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны чанар, хүртээмж, үр нөлөөг дээшлүүлэх, уг ажиллагаанд мониторинг хийх замаар шүүн таслах ажиллагаанд хандах иргэдийн итгэлийг нэмэгдүүлнэ.
Шүүгч, шүүхийн ажилтнуудад шинээр батлагдсан хууль тогтоомж, эрх зүйн акт болон бусад зайлшгүй шаардлагатай мэдээллийг цахим сүлжээг ашиглан шуурхай, үнэн зөв хүргэх, хүлээн авах, найдвартай хадгалах, ашиглах, солилцох тогтолцоог ойрын үед бий болгоно.
Шүүх эрх мэдлийн хүрээний материаллаг болон процессын хуулиудын төлөв байдалд эрдэм шинжилгээний үүднээс судалгаа хийж, Монгол Улсын Үндсэн хууль, олон улсын гэрээнд нийцүүлэх ажлын хүрээнд хууль тогтоомжийг 2012 он хүртэл боловсронгуй болгох чиглэлээр тусгай төлөвлөгөө хэрэгжүүлнэ.
Гуравдугаарт, шүүн таслах ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд зайлшгүй шаардлагатай нөхцлийг бүхий л талаар бүрдүүлж, иргэдэд шүүхээс үзүүлэх үйлчилгээг илүү ойлгомжтой, хялбар, хүртээмжтэй болгоно.
Шүүн таслах ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд зайлшгүй шаардлагатай нөхцөл гэдэг нь цогц ойлголт юм. Үүнд: шүүн таслах ажиллагааг хэвийн я^вуулах нөхцөл, орчин үеийн стандартын шаардлага хангасан шүүхийн байр, шүүгчийн хувийн халдашгүй байдал, шүүхээр үйлчлүүлэгчдийн аюулгүй байдал, шүүхийн хүний нөөц болон материаллаг нөөцийг үр ашиггай хуваарилж, зөв зохион байгуулах зэрэг олон асуудал багтана.
Эдгээрээс бидний өмнө тулгамдаж буй гол асуудал маань шүүхийн захиргааны байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалтын илүү оновчтой хэлбэрийг эрэлхийлэх замаар шүүхийн тамгын газар, хэлтэс, албаны бүтэц, зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох, тэдгээрийн үйл ажиллагааг орчин үеийн техник, технологийн дэвшлийг ашиглан дэмжих замаар шүүхийн өөрийн хяналтыг сайжруулах асуудал юм.
Шүүхийн мониторингийг тодорхой зарчим баримтлан, зохион байгуулалтын оновчтой бүтцээр дамжуулан, программ хангамжийн хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ. Энэ ажлын хүрээнд Германы техникийн хамтын ажиллагааны нийгэмлэгийн "Эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийн эрх зүйн орчныг баталгаажуулах" төслөөс Монгол Улсын шүүхийн мониторингийг хэрэгжүүлэх зөвлөлийг батлан, Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн 2009 оны 15 дугаар тогтоолоор "Монгол улсын шүүхийн мониторингийн үзэл баримтлал"-ыг Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлөөс баталсан билээ.
"Шүүхийн мониторингийн үзэл баримтлал "-ыг амжилттай хэрэгжүүлснээр шүүхийн бүтэц, зохион байгуулалт сайжирч, шүүхэд мэргэшсэн туслах ажилтны аппарат бүрдэх, тэдгээрийг бэлтгэх боловсролын тогтолцоонд өөрчлөлт орох, шүүхийн мэдээллийн технологи, программ хангамж улам боловсронгуй болсноор хэргийн хөдөлгөөний менежмент болон түүнд тавих хяналт сайжирч, ажлын ачааллыг багасгах замаар шүүн таслах ажиллагааны чанарт мэдэгдэхүйц дэвшил гарах боломжтойгоос гадна шүүхээс иргэд, олон нийтэд үзүүлдэг төрийн үйлчилгээг илүү шуурхай, хүндрэл чирэгдэл багатай хүртээх боломж нэмэгдэх ёстой гэж үзэж байна.
Дөрөвдүгээрт, шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдлыг хангах чиглэлээр илүү бодитой, далайцтай, үр дүнтэй ажлуудыг хийнэ.
Шүүхийн үйл ажиллагааг хэвийн явуулах нөхцлөөр хангах нь Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн хувьд тэргүүлэх чиглэлийн асуудлын нэг юм. Санхүү-эдийн засгийн хувьд шүүх эрх мэдлийг бие даан хэрэгжүүлэх нөхцлөөр хангах зорилт тавин ажилласны дүнд ажиллах нөхцөл, ашигладаг тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл, хангамжийн байдалд багагүй ахиц гарлаа.
Орчин үеийн тохилог албаны байр, шинэ тавилга, сүүлийн үеийн автомашин, тоног төхөөрөмж, орчин үеийн техник хэрэгслээр шүүхийг тасралтгүй хангахыг зорьж байна. Улс орны эдийн засгийн нөхцөл, байдал сайжрахын хэрээр шүүхийн төсвийн хэмжээ ч нэмэгдэж байгаа нь сайшаалтай. Бид энэ байдлыг улам баталгаатай болгох, шүүхийг үлдэгдэлээр санхүүжүүлдэг практикт эргэлт гаргах тодорхой алхмуудыг хийх болно.
Шүүхийн нэгдсэн төсвийг жил бүрийн улсын төвлөрсөн төсвийн 1.5 хувиас доошгүй хэмжээнд байх баталгааг хуульчлан тогтоож, УИХ-аас төсөвлөн батлуулах, шүүхийн төсөв, түүний гүйцэтгэлийг батлах, хэрэгжүүлэх, тайлагнах, үйл ажиллагааны журмыг батлуулахаар төлөвлөгөөнд тусгасан ажлаа хэрэгжүүлэх болно.
Үүнтэй уялдан шүүхийн төсвийн төлөвлөлт, хуваарилалт болон зарцуулалтанд тавих хяналттай холбоотой шинэ менежмент боловсруулан хэрэгжүүлэх болно.
Цаашид шүүгч, ажилтнуудын цалин бусад хангамжийг нэмэгдүүлэх, тэдний баталгааг илүү сайжруулах зайлшгүй шаардлагатай бөгөөд Шүүхийн тухай багц хуулиудын төсөлд ч энэ талаар шинэлэг зохицуулалтууд орсон болно.
Тавдугаарт, үндсэн чиглэлийн зорилгод хүрч, зорилтыг шийдвэрлэхийн тулд шүүхийн бүтэц, зохион байгуулалт, санхүү, хүний нөөцийн хөгжлийг шинэ шатанд гаргах зэргээр томъёолж болохоор байна.
Хууль санаачлагч субъектүүдээс "Шүүхийн тогтолцооны тухай хууль", "Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль", "Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн тухай хууль", "Монголын шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн тухай хууль", шүүгч болон шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч бусад байгууллагын эрх зүйн байдал, үйл ажиллагааны журмыг өнөөдрийн байдлаас чанар, агуулгын хувьд цоо шинэ түвшинд гаргах ёстой багц хуулиудын төслийг боловсруулж үндсэнд нь бэлэн болгоод байгаа билээ.
Өнөөдрийн уулзалтын маань нэг чухал зорилго нь эдгээр багц хуулиудын талаархи санал, асуулга тул энэ завшааныг ашиглан хуулийн төслийн талаархи байр сууриа илэрхийлье гэж бодож байна.
Улсын Дээд шүүх, Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлөөс дээрхи хуулийн төслүүдтэй танилцсан бөгөөд бид ерөнхийдөө дэмжиж байгаа болно. Гэвч хуулийн төсөлтэй холбогдуулан гаргах зарчмын шинжтэй саналуудын талаар дурдах нь зүйтэй гэж үзэж байна. Үүнд:
1."Монгол Улсын шүүхийн тогтолцооны тухай хууль"-д Улсын Дээд шүүхийн бүрэн эрхэд онц хүнд гэмт хэрэг, түүнчлэн төрийн дээд албан тушаалтны үйлдсэн албан тушаалын хүнд гэмт хэрэг, шүүн таслах ажиллагааны эсрэг хүнд гэмт хэрэг, 2 түүнээс дээш тооны улс орон дамнан үйлдэгдсэн гэмт хэрэг, мөн онц их хэмжээний нэхэмжлэлтэй болон Улсын Их хурал, Засгийн газарт, түүнчлэн гадаад улс хариуцагчаар оролцвол зохих нийтийн болон хувийн эрх зүйн маргааныг анхан шатны журмаар шийдвэрлэнэ, мөн давж заалдах шатны шүүх ч анхан шатны журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай заалтуудыг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй байна. Учир нь энэ асуудал нь иргэн бүхэн хууль шүүхийн өмнө ижил тэгш эрхтэй байх, 3 шатны шүүхээр хэргээ шийдвэрлүүлэх эрх нь хязгаарлагдсан, шүүхийн тогтолцооны хувьд ухралт болжээ.
Мөн хуулийн төсөлд "шүүхийн тогтолцоо"-ны талаар зохицуулсан заалтуудад Аймаг, нийслэлийн давж заалдах шатны шүүхүүд хуулиар тусгайлан харъяалуулсан ^тохиолдолд хэрэг маргааныг анхан шатны журмаар шийдвэрлэхээр заажээ. Өмнө нь дээрх байдлаар хуульчилсан байсан бөгөөд давж заалдах шатны шүүх анхан шатны журмаар хэрэг, маргааныг шийдвэрлэж байх үед давж заалдах гомдлоор хянагдаж буй хэрэг, маргааны талаар өгөх эрх зүйн дүгнэлт хангалтгүй, анхан шатны шүүхийг мэргэжлийн удирдлагаар хангах ажил орхигдсон, анхан шатны шүүх хэргийг шийдвэрлэхэд хэргийн оролцогчийг дуудах, гэрч асуух, шинжээч томилох зэрэг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаатай холбоотой ажлын ачаалал их, сөрөг үр дагавар их байсан. Одоогийн байдлаар зөвхөн давж заалдах гомдлоор хэргийг хянаж байгаа нь илүү үр дүнтэй ач холбогдолтой болох нь тодорхой болсон тул эргэж ухралт хийх хэрэггүй гэж үзэж байна.
Хуулийн долдугаар бүлэг буюу "Шүүхийн ажлын алба, туслах байгуулага",
наймдугаар бүлэг буюу "Шүүхийн бие даасан байдлыг хангах" гэсэн бүлгүүдийг "Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн тухай хууль"-д тус тус оруулах саналтай байна. Учир нь шүүхийн ажлын алба нь шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдлыг хангах үндсэн чиг үүрэгтэйгээс гадна удирдлага, үйл ажиллагаа нь Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл түүний ажлын албатай нягт уялдаатай явагддаг шүүхийн захиргааны удирдлагын бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Энэ нь Үндсэн хуулийн Дөчин есдүгээр зүйлийн 3-т "Шүүгчийн хараат бус, шүүхийн бие даасан байдлыг хангах зорилгоор Шүүхийн ерөнхий зөвлөл ажиллана." гэсэн заалттай ч уялдаж байгаа болно.
2."Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн тухай хууль"-ийн төслийн хувьд түүний
дөрөвдүгээр бүлэг буюу "Шүүхийн захирагчийн алба" гэсэн бүлэг давхардсан тул уг
бүлгийг хасч, түүний оронд "Монгол Улсын шүүхийн тогтолцооны тухай хууль"-ийн
төслийн долоо, наймдугаар бүлгийг нэмж оруулах саналтай байна.
3. "Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль"-ийн төслийн хувьд тус хууль хэрэгжихтэй холбоотой эдийн засгийн тооцоо, бодит боломжийг дахин нарийвчлан судлах саналыг оруулж байна.
4. "Шүүгчдийн хамтын нийгэмлэгийн тухай хууль"-ийн төслийн хувьд Шүүхийн мэргэшил, ёс зүйн хороог салгаж, Шүүхийн мэргэшлийн хороо болон Шүүхийн ёс зүйн хороог тус тусад нь бие даалган ажиллуулах саналтай байна.
Эдгээр багц хуулиудтай холбоотой бусад саналуудаа бид холбогдох газруудад нь албан бичгээр хүргүүлсэн бөгөөд цаашид хуулийн төслийг улам боловсронгуй болгон, шинээр ажлын хэсэг байгуулан ажиллуулахад шүүхийн төлөөллийг оролцуулах саналыг оруулж байна.
ШЕЗ-ийн 2010 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрийн хуралдаанаар Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх байгуулах тухай асуудлыг хэлэлцэн тогтоол гаргаж, УИХ-д өргөн мэдүүлсний дагуу 2010 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр "Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх байгуулах тухай" хууль батлагдан гарлаа. Мөн энэ асуудлыг Монгол Улсын Засгийн газрын 2010 оны 12 дугаар сарын 8-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцэж, зарчмын хувьд дэмжсэн болно.
Тус шүүх байгуулагдсанаар захиргааны хэргийг давж заалдах болон хяналтын журмаар шийдвэрлэх шүүхүүдийн бие даасан байдал хангагдаж, УДШ-ийн шүүгчийн ажлын ачааллыг зохистой түвшинд хүргэж бууруулах нөхцөл бүрдэж, шүүхийн тогтолцоо боловсронгуй болох юм.
Шүүхийн хүний нөөцийг чадварлаг, боловсон хүчнээр бүрдүүлэхийн тулд одоогийн мөрдөж буй Шүүхийн тухай хууль, "Шүүгч, Ерөнхий шүүгчийг сонгон шалгаруулах тухай журам'!-ыг эрс шинэчлэх шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна. Одоогийн сонгон шалгаруулалтын тогтолцоог Шүүгч, Ерөнхий шүүгчид нэр дэвшигчээс авдаг мэргэшлийн хорооны шалгалтын дүнг нэр дэвшигчийг сонгон шалгаруулахад нөлөөлдөг болгох, шүүгч сэлгэх, шилжих ажиллагааг арай өөр байдлаар зохицуулах гэх мэт зохицуулалтыг хийх шаардлагатай байна.
Шүүгч, ажилтнуудын сахилга, хариуцлагыг дээшлүүлэх талаар олон жил ярилаа. Шүүгчдийн зөвлөлийн 2010 оны 2 дугаар сарын 3-ны өдрийн хуралдаанаар баталсан "Шүүгчийн ёс зүйн дүрэм"-ийг шинээр мөрдөж байна. Шүүгч нар маань иргэдийг гомдоохгүйгээр шударга, ёс зүйтэй ажиллаж, аль болох ард иргэд Шүүхийн сахилгын хороонд гомдол гаргахгүй байхаар хичээн ажиллах шаардлагатай юм.
Шүүгчийг шүүн таслах ажиллагаатай нь холбогдуулан гүжирдэж, гүтгэх, улмаар өөрт ашигтай шийдвэр гаргуулах зорилгоор дарамт, шахалт үзүүлэх, нөлөөлөх гэсэн аливаа оролдлогыг таслан зогсоож, шүүгчийн нэр төр, алдар хүнд, шүүхийн ажил хэргийн нэр хүндийг бодитой хамгаалж чаддаг тогтолцоог бүрдүүлэх шаардлагатай бөгөөд энэ талаар тодорхой ажлуудыг хийх болно.
Олон нийт болон хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудад шийдвэрлэсэн хэрэг, маргааны талаар үнэн бодит мэдээлэл өгөх, шүүхийн үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдлыг хангах, үйл ажиллагааг нь сурталчлах, тайлбарлан таниулах асуудалд онцгой анхаарч чиглэсэн бодлого боловсруулан түүнд зарцуулах төсөв мөнгийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна.
Шүүхийн эрх зүйн шинэтгэлийн гол үндэс болсон Шүүхийн багц хуулиуд батлагдсанаар шүүхийн шинэтгэлийн үйл явцын цоо шинэ үе эхэлнэ.
Анхаарал тавьсанд баярлалаа.
