Монгол Улсын "Төсвийн тухай" хуулийн төсөл

2010 оны 02-р сарын 23-нд Бусдад түгээх

"ТӨСВИЙН ТУХАЙ" ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН

ТАНИЛЦУУЛГА

Үндсэн чиглэл батлах тухай Улсын Их Хурлын 2009 оны 5 дугаар сарын 14-ны өдрийн 38 дугаар тогтоолын хавсралтаар батлагдсан “Монгол Улсын хууль, тогтоомжийг 2012 он хүртэл боловсронгуй болгох үндсэн чиглэл”-ийн 151-т “Төсвийн талаархи төрийн байгууллага, албан тушаалтны эрх, үүрэг, төсвийн хяналт, хариуцлагатай холбогдсон харилцаа, орон нутгийн эрх мэдэлтэй холбогдсон асуудлыг боловсронгуй болгох” талаар тусгасан.

Энэ хүрээнд Нэгдсэн төсвийн тухай хууль, Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн үндсэн үзэл санааг өөрчлөхгүйгээр төсвийн харилцааг нэгдсэн нэг хуулийн хүрээнд зохицуулах, хуулиудын давхардсан болон зөрчилтэй заалтуудыг уялдуулан нэгтгэж, засан сайжруулах, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын тогтоол болон бусад эрх зүйн актаар зохицуулагдаж байгаа болон шинээр хуульчлан зохицуулах зайлшгүй шаардлагатай дараах харилцааг хуулийн төсөлд тусгасан. Үүнд:
- улсын төсвийн хөрөнгөөр гүйцэтгэх хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээг төлөвлөх, санхүүжүүлэх болон гүйцэтгэлд нь хяналт тавих,
- төсөв, санхүүгийн нэгдсэн удирдлагыг хангахад чиглэгдсэн мөнгөн хөрөнгийн нэгдсэн удирдлага, Засгийн газрын санхүүгийн хөрөнгө, өр төлбөрийн удирдлага, нягтлан бодох бүртгэл, дотоод аудит,
- төсвийн ил тод байдлыг хангах,
- төсвийн хариуцлага, сахилга бат, тогтвортой байдал,
- төсвийн хүрээний мэдэгдэл болон жилийн төсвийн хоорондын уялдаа,
- төсвийн зардлын хязгаарыг төсвийн ерөнхийлөн захирагчдад хүргүүлж мөрдүүлэх,
- төсвийн ерөнхийлөн захирагчдад зохистой хэмжээнд төсөв, санхүүгийн эрх мэдлийг шилжүүлэх,
- төсвийн ангилал, бүрэлдэхүүнийг тодорхойлсон хуулийн нэр томъёог нэг мөр болгох;
- төсөв түүний бүрэлдэхүүнд орлогыг бүрэн хамруулж, бүх орлого зарлагыг төсөвт хамруулах асуудал, тухайлбал, өөрийн орлого, төсвийн гадуурх сангууд, болзошгүй эрсдэл, баталгаа, амлалт зэргийг төсөвт тооцдог төсвийн иж бүрэн байдлыг хангах;
- төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын эрх үүргийг өргөтгөж салбарын бодлого төлөвлөлттэй уялдсан, хөтөлбөрт суурилсан төсвийн төлөвлөлтийг нэвтрүүлэх асуудал;
- Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тухай хуульд төсвийг эдийн засгийн ангилалаар харин Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульд хөтөлбөрийн шинжтэй (бүтээгдэхүүн) ангилалаар хуваарилах агуулгатай заалт байгааг өөрчлөн нэг хуулийн хүрээнд нэгтгэж, эдгээр ангиллыг хослуулсан төсвийн оновчтой бүтцийг бий болгох асуудал;
- Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульд төсвийн үйл ажиллагаанаас илүүтэй төсөвт нэгж, байгууллагын удирдлага зохицуулалтыг хэт нарийвчилсан зохицуулсанаар хэрэгжилтийн явцад шинэчлэлийн хүчин зүйлсийг сайжруулахад уян хатан хандах боломжийг багасгаж байгааг анхаарч, оновчтой зохицуулах асуудал;
- орон нутгийн өөрөө удирдах ёсны зарчмыг төвлөрсөн байдлаар зохицуулж санхүүжилтийг хэт багасгасан нь орон нутгийн бие даасан байдал, бүс нутгийн хөгжил, орон нутгийн удирдлагын хариуцлагыг сулруулж, төрийн үйлчилгээ болон төсөвт тавих иргэдийн хяналтыг бууруулж байгааг зохистой зохицуулах асуудал;
- орон нутаг болон төвлөрсөн төсвийн одоогийн харилцаа нь эдийн засгийн шилжилтийн эхэн үед төсвийн зохицуулалтыг нэгдсэн удирдлагаар хангах зайлшгүй шаардлага, ойрын жилүүдэд ч энэ зарчмыг хадгалах нь үр дүнтэй байж болох ч улсын төсвөөс орон нутгийн төсөвт олгох шилжүүлэг болон орон нутгийн төсөвт орох татварын уян хатан оновчтой зохицуулалт хийх асуудал;
- чадавхи болон хэрэгцээнд үл тохирсон, өнөөгийн нөхцөлд хэрэгжих магадлал багатай аккруэл сууриар төсөвлөх, байгууллагын үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх, улсын салбарын удирдлагын үр дүнгийн гэрээний үнэлгээг төсөвтэй холбосон зэрэг нь бодит байдал дээр нэр төдий байдалтай байна. Тухайлбал, яам, агентлаг, төсвийн байгууллагын үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөө нь төсөвтэй бодитой уялддаггүй, төсвийн хөрөнгө нь үр дүнд чиглэсэн арга хэмжээг санхүүжүүлэхээс илүүтэй тухайн салбар, байгууллагын зардлыг санхүүжүүлэхэд чиглэгддэг зэргийг анхаарч өөрчлөхөөр тусгасан.

Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн зах зээл дэх зарим төрлийн металлын үнийн өсөлтийн улмаас төсвийн орлого ихээхэн нэмэгдсэн. Төсвийн зарлагыг санхүүжүүлэх эх үүсвэр богино хугацаанд хүрэлцээтэй байсан боловч нийгмийн шинжтэй зарлага хэт хурдацтай нэмэгдэж, энэ нь мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх, инфляцын хүлээлт, импортын өсөлтийг бий болгох, дотоодын үйлдвэрлэл буурахад нөлөөлж, улмаар эдийн засгийн хэт халалт бий болох зэрэг сөрөг үр дагавар үүсэх хандлагатай байна.

Дээрх нөхцөл байдалтай уялдуулан Монгол Улсын төсвийн хүрээг шинэчлэн тогтоох шаардлага гарч байна. Тухайлбал, экспортын бүтээгдэхүүний дэлхийн зах зээлийн үнийн таамаглал, шинээр ашиглаж эхлэх ашигт малтмалын орд газрууд, үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжлийн хандлагад тулгуурлан төсвийн орлогын боломжийг тодорхойлох, улмаар нийт эдийн засагт үзүүлэх төсвийн зарлагын нөлөөлөл, мөнгө болон сангийн бодлогын уялдааг хангах замаар төсвийн алдагдлын зорилтот түвшин, зарлагын хэмжээг шинэ зарчмаар тооцоолох шаардлага гарч байна. Түүнчлэн дэлхийн санхүүгийн зах зээл дээрх хямрал, төсвийн орлогын бууралт нь төсвийн тогтолцооны үр ашигтай байдлыг дээшлүүлэх чиглэлээр өөрчлөлт, шинэчлэл хийх шаардлагыг зүй ёсоор бий болгож байна.

Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульд тодорхойлсон гол элементүүд болох төсөвлөлт бодлогын уялдаа, төсвийн санхүүжилтийн үр дүнгийн хариуцлага, дунд хугацааны төлөвлөлтийн зарчим, төсвийн процессын журам зэрэг нь төсвийн тогтолцоо, бодлого, хууль тогтоох болон гүйцэтгэх эрх мэдэл тэдгээрийн харилцаанд шинэлэг, үр ашигтай байдлыг нэвтрүүлснээрээ чухал ач холбогдолтой болсон байна. Харин байгууллагын түвшинд төсвийн зохицуулалт, эрх мэдлийн хуваарилалтыг хэт нарийвчлан заасан, бүтээгдэхүүн гэрээлэлт, үр дүнгийн гүйцэтгэлийн удирдлагыг сайтар тооцолгүй нэвтрүүлсэн зэрэг нь уг хуулийн харилцаанд оролцогч талуудын санал шүүмжлэлд байнга өртөх болоод байна.

Нэгдсэн төсвийн тухай хууль нь төсвийн бүрэлдэхүүн, ангилал, санхүүжилтийн хүрээ зэрэг улс орны төсөвт байвал зохих бүрдлийг агуулсан анхны төсвийн тогтолцооны хууль боловч иж бүрэн байдал талаасаа учир дутагдалтай төдийгүй бусад улс орон олон улсад хэрэглэж байгаа аргачлал, стандартад нийцээгүй, хэрэглэж байгаа нэр томъёо зөрүүтэй болсон байна.

Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тухай болон Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хоёр гол хуулийг нэгтгэсэн байдлаар шинэчлэн найруулга хийх нь нэгдүгээрт, төсвийн тогтолцооны шинэчлэл хийх суурь асуудлуудад иж бүрэн, нэгдмэл, системтэй байдлаар хандаж, хэрэгжүүлэхэд дөхөмтэй болгох; хоёрдугаарт, төсвийн органик нэгдмэл байдлыг хангах замаар хариуцлагатай, үр ашигтай төсөвлөлт, гүйцэтгэл, тайлагналт болон хяналтын системийг бий болгох ач холбогдолтой юм.

Төсвийн тухай хуулийн төсөл батлагдсанаар Монгол улсад төсвийн талаарх эрх зүйн орчин бусад улс орны төсвийн харилцааг зохицуулсан хууль тогтоомжийн нэгэн адил ойлгомжтой, системтэй болж төсөв боловсруулах, гүйцэтгэх, хяналт тавих үе шатанд холбогдох этгээдийнн үүрэг хариуцлага сайжирч төсвийн сахилга бат дээшилнэ. Хуулийн төсөлд тусгасан дунд хугацааны хөтөлбөрийн төлөвлөлтийг хэрэгжүүлсэнээр засгийн газрын бодлого үйл ажиллагааг үр дүнтэй санхүүжүүлэх боломж бүрдэнэ.

--------------------000---------------------

 Батлав.

"ТӨСВИЙН ТУХАЙ" ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН
ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ

Нэг. Хуулийн төсөл боловсруулах үндэслэл, шаардлага

Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн зах зээл дэх зарим төрлийн металлын үнийн өсөлтийн улмаас төсвийн орлого ихээхэн нэмэгдсэн. Төсвийн зарлагыг санхүүжүүлэх эх үүсвэр богино хугацаанд хүрэлцээтэй байсан боловч нийгмийн шинжтэй зарлага хэт хурдацтай нэмэгдэж, энэ нь мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх, инфляцын хүлээлт, импортын өсөлтийг бий болгох, дотоодын үйлдвэрлэл буурахад нөлөөлж, улмаар эдийн засгийн хэт халалт бий болох зэрэг сөрөг үр дагавар үүсэх хандлагатай байна.
Дээрх нөхцөл байдалтай уялдуулан Монгол Улсын төсвийн хүрээг шинэчлэн тогтоох шаардлага гарч байна. Тухайлбал, экспортын бүтээгдэхүүний дэлхийн зах зээлийн үнийн таамаглал, шинээр ашиглаж эхлэх ашигт малтмалын орд газрууд, үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжлийн хандлагад тулгуурлан төсвийн орлогын боломжийг тодорхойлох, улмаар нийт эдийн засагт үзүүлэх төсвийн зарлагын нөлөөлөл, мөнгө болон сангийн бодлогын уялдааг хангах замаар төсвийн алдагдлын зорилтот түвшин, зарлагын хэмжээг шинэ зарчмаар тооцоолох шаардлага гарч байна.
Түүнчлэн дэлхийн санхүүгийн зах зээл дээрх хямрал, төсвийн орлогын бууралт нь төсвийн тогтолцооны үр ашигтай байдлыг дээшлүүлэх чиглэлээр өөрчлөлт, шинэчлэл хийх шаардлагыг зүй ёсоор бий болгож байна.
Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульд тодорхойлсон гол элементүүд болох төсөвлөлт бодлогын уялдаа, төсвийн санхүүжилтийн үр дүнгийн хариуцлага, дунд хугацааны төлөвлөлтийн зарчим, төсвийн процессын журам зэрэг нь төсвийн тогтолцоо, бодлого, хууль тогтоох болон гүйцэтгэх эрх мэдэл тэдгээрийн харилцаанд шинэлэг, үр ашигтай байдлыг нэвтрүүлснээрээ чухал ач холбогдолтой болсон байна. Харин байгууллагын түвшинд төсвийн зохицуулалт, эрх мэдлийн хуваарилалтыг хэт нарийвчлан заасан, бүтээгдэхүүн гэрээлэлт, үр дүнгийн гүйцэтгэлийн удирдлагыг сайтар тооцолгүй нэвтрүүлсэн зэрэг нь уг хуулийн харилцаанд оролцогч талуудын санал шүүмжлэлд байнга өртөх болоод байна.
Нэгдсэн төсвийн тухай хууль нь төсвийн бүрэлдэхүүн, ангилал, санхүүжилтийн хүрээ зэрэг улс орны төсөвт байвал зохих бүрдлийг агуулсан анхны төсвийн тогтолцооны хууль боловч иж бүрэн байдал талаасаа учир дутагдалтай төдийгүй бусад улс орон олон улсад хэрэглэж байгаа аргачлал, стандартад нийцээгүй, хэрэглэж байгаа нэр томъёо зөрүүтэй болсон байна.
Дээрх бие даасан хоёр гол хуулийг нэгтгэсэн байдлаар шинэчлэн найруулга хийх нь нэгдүгээрт, төсвийн тогтолцооны шинэчлэл хийх суурь асуудлуудад иж бүрэн, нэгдмэл, системтэй байдлаар хандаж, хэрэгжүүлэхэд дөхөмтэй болгох; хоёрдугаарт, төсвийн органик нэгдмэл байдлыг хангах замаар хариуцлагатай, үр ашигтай төсөвлөлт, гүйцэтгэл, тайлагналт болон хяналтын системийг бий болгох ач холбогдолтой юм.
Төсөв, санхүүгийн харилцааг Нэгдсэн төсвийн тухай хууль, Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулиар тус тус зохицуулж байгаа боловч дараахь хууль зүйн болон практик үндэслэл, шаардлагыг харгалзсаны үндсэн дээр уг харилцааг нэгдсэн нэг хуулиар зохицуулах нь зүйтэй гэж үзсэн.

   Хууль зүйн шаардлага:

• Үндсэн чиглэл батлах тухай Улсын Их Хурлын 2009 оны 5 дугаар сарын 14-ны өдрийн 38 дугаар тогтоолын хавсралтаар батлагдсан "Монгол Улсын хууль, тогтоомжийг 2012 он хүртэл боловсронгуй болгох үндсэн чиглэл"-ийн 151-т "Төсвийн талаархи төрийн байгууллага, албан тушаалтны эрх, үүрэг, төсвийн хяналт, хариуцлагатай холбогдсон харилцаа, орон нутгийн эрх мэдэлтэй холбогдсон асуудлыг боловсронгуй болгох" талаар тусгасан. Энэ хүрээнд Нэгдсэн төсвийн тухай хууль, Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн үндсэн үзэл санааг өөрчлөхгүйгээр төсвийн харилцааг нэгдсэн нэг хуулийн хүрээнд зохицуулах, хуулиудын давхардсан болон зөрчилтэй заалтуудыг уялдуулан нэгтгэж, засан сайжруулах;
• Улсын төсвийн хөрөнгөөр гүйцэтгэх хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээг төлөвлөх, санхүүжүүлэх болон гүйцэтгэлд нь хяналт тавихтай холбоотой харилцаа хуулинд тусгагдаагүйгээс хөрөнгө оруулалтын үр ашиг, гүйцэтгэлийн хугацаа, чанарт доголдол гарч байгааг анхааран уг харилцааг хуульчлах;
• Төсөв, санхүүгийн нэгдсэн удирдлагыг хангахад чиглэгдсэн мөнгөн хөрөнгийн нэгдсэн удирдлага, Засгийн газрын санхүүгийн хөрөнгө, өр төлбөрийн
удирдлага, нягтлан бодох бүртгэл, дотоод аудитын харилцааг хуульчлах;
• Төсвийн ил тод байдлыг хангах асуудал хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулиудад тодорхой тусгагдаагүй тул эдгээр харилцааг зохицуулах, тухайлбал, татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт, болзошгүй өр төлбөр, зээл, зээлийн баталгаатай холбоотой төлөвлөлт, тайлагналтад тавигдах шаардлагуудыг нарийвчлан тодруулах;
• Дээр дурдсан асуудлуудад дүгнэлт хийж улмаар төсвийн удирдлагын зарчим, хамрах хүрээ, бүрэлдэхүүн, ангиллыг төсвийн явцын үе шатууд, төсвийн харилцаанд оролцогч субъектүүдийн эрх үүрэг, хариуцлагатай нь уялдуулсан логик дараалал бүхий системтэй бие даасан төсвийн тогтолцооны эрх зүйн орчин бий болгох зэрэг хууль зүйн шаардлага гарч байна.

    Практик шаардлага:

• Төсвийн хариуцлага, сахилга бат, тогтвортой байдал алдагдаж байна. Жилийн төсвийн төсөл хэлэлцэх, батлах үйл явцад хууль тогтоох болон гүйцэтгэх засаглалын эрх үүрэг хуулинд тодорхойгүй байгаа нь макро эдийн засаг, төсвийн тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлөх хандлага гарч байгааг засан сайжруулах;
• Төсвийн хүрээний мэдэгдэл болон жилийн төсвийн хоорондын уялдаа сул
байгаагаас төсөв зохиох явцад төсвийн хүрээний мэдэгдлээр зөвшөөрсөн зарлагын хязгаар болон дунд хугацааны төсвийн хоёр болон гурав дахь жилийн төсвийн төсөөлөл нь өнгөц мэдээллийн шинжтэй байдаг тул дараа жилийн төсөв зохиох суурь болж чаддаггүй тул уг харилцааг уялдаа холбоотой, тодорхой хуульчлах;
• Сангийн яамнаас хүргүүлж байгаа зардлын хязгаар мөрдөгддөггүй тул төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийг сайжруулж хэрэгжилтийг хангах зорилгоор зардлын хязгаарыг төсвийн ерөнхийлөн захирагчдад хүргүүлж мөрдүүлэх;
• Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдад зохистой хэмжээнд төсөв, санхүүгийн эрх мэдлийг шилжүүлэх, үүнтэй уялдуулж төсөв хэрэгжүүлэгч байгууллага, албан тушаалтны эрх үүргийг тодорхой болгож, хариуцлагыг өндөржүүлэх;
• Төсвийн ангилал, бүрэлдэхүүнийг тодорхойлсон хуулийн нэр томъёо өөр хоорондоо зөрчилтэй, ойлгомжгүй байдлаар тусгагдсаныг нэг мөр болгох;
• Төсөв түүний бүрэлдэхүүнд орлогыг бүрэн хамруулж чадаагүйн зэрэгцээ хуулиар тогтоогоогүй зардлууд гарч байгааг өөрчилж бүх орлого зарлагыг төсөвт хамруулдаг байх, тухайлбал, өөрийн орлого, төсвийн гадуурх сангууд, болзошгүй эрсдэл, баталгаа, амлалт зэргийг төсөвт тооцдог төсвийн иж бүрэн байдлыг хангах;
• Бодлогын тэргүүлэх чиглэл, санхүүгийн хэрэгцээг хооронд нь уялдуулсан
төсвийн төлөвлөлтийн зохистой механизм дутагдаж байна. Тухайлбал, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр болон салбарын хөтөлбөрүүдийг төсөвтэй уялдуулсан төлөвлөлт сул байна. Улсын төсвийн ерөнхийлөн захирагчид өөрсдийн бодлогын зорилгоо хэрэгжүүлэхэд нэн шаардлагатай төсвийн эрх мэдэл, уян хатан ажиллах боломж хомс зэрэг нь төсвийн зарлагын үр ашиггүй байдлыг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлж байна. Иймд төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын эрх үүргийг өргөтгөж салбарын бодлого төлөвлөлттэй уялдсан, хөтөлбөрт суурилсан төсвийн төлөвлөлтийг нэвтрүүлэх;
• Нэгдсэн төсвийн тухай хуульд төсвийг эдийн засгийн ангиллаар харин
Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульд хөтөлбөрийн шинжтэй (бүтээгдэхүүн) ангиллаар хуваарилах агуулгатай заалт байгааг өөрчлөн нэг хуулийн хүрээнд нэгтгэж, эдгээр ангиллыг хослуулсан төсвийн оновчтой бүтцийг бий болгох;
• Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульд төсвийн үйл
ажиллагаанаас илүүтэй төсөвт нэгж, байгууллагын удирдлага зохицуулалтыг хэт нарийвчилсан зохицуулснаар хэрэгжилтийн явцад шинэчлэлийн хүчин зүйлсийг сайжруулахад уян хатан хандах боломжийг багасгаж байгааг анхаарах;
• Орон нутгийн өөрөө удирдах ёсны зарчмыг төвлөрсөн байдлаар зохицуулж санхүүжилтийг хэт багасгасан нь орон нутгийн бие даасан байдал, бүс нутгийн хөгжил, орон нутгийн удирдлагын хариуцлагыг сулруулж, төрийн үйлчилгээ болон төсөвт тавих иргэдийн хяналтыг бууруулж байгааг анхаарах;
• Орон нутаг болон төвлөрсөн төсвийн одоогийн харилцаа нь эдийн засгийн шилжилтийн эхэн үед төсвийн зохицуулалтыг нэгдсэн удирдлагаар хангах зайлшгүй шаардлага, ойрын жилүүдэд ч энэ зарчмыг хадгалах нь үр дүнтэй байж болох ч улсын төсвөөс орон нутгийн төсөвт олгох шилжүүлэг болон орон нутгийн төсөвт орох татварын уян хатан оновчтой зохицуулалт хийх;
• Чадавхи болон хэрэгцээнд үл тохирсон, өнөөгийн нөхцөлд хэрэгжих магадлал багатай аккруэл сууриар төсөвлөх, байгууллагын үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх, улсын салбарын удирдлагын үр дүнгийн гэрээний үнэлгээг төсөвтэй холбосон зэрэг нь бодит байдал дээр нэр төдий байдалтай байна. Тухайлбал, яам, агентлаг, төсвийн байгууллагын үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөө нь төсөвтэй бодитой уялддаггүй, төсвийн хөрөнгө нь үр дүнд чиглэсэн арга хэмжээг санхүүжүүлэхээс илүүтэй тухайн салбар, байгууллагын зардлыг санхүүжүүлэхэд чиглэгддэг зэргийг анхаарч өөрчлөх нь зүйтэй байна.

Хоёр. Хуулийн төслөөр зохицуулах харилцаа, хамрах хүрээ, ерөнхий бүтэц

Хуулийн төслийн зохицуулах харилцаа

Энэ хуулийн төслөөр төсөв, түүний тогтолцооны зарчим, бүрэлдэхүүн, ангиллыг тогтоож, төсвийн тусгай шаардлагыг хэрэгжүүлэх, төсвийн харилцаанд оролцогчийн эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлж, төсөв боловсруулах, батлах, зарцуулах, бүртгэх, тайлагнах, хяналт тавихтай холбогдсон харилцааны эрх зүйн үндсийг тогтооно.

Хуулийн төслийн бүтэц:

   Хуулийн төсөл нь 10 бүлэгтэй байна.

Нэгдүгээр бүлэгт: хуулийн зорилт, төсвийн тухай хууль тогтоомжийг зааж, бүх орлого, зарлагыг төсөвт багтаасан байхаар хуулийн үйлчлэх хүрээг тогтоон, төсвийн ашиг, алдагдал, тэнцэл, Засгийн газрын өр, түүний удирдлага, татварын зардал, болзошгүй өр төлбөр зэргийг хуулийн нэр томъёонд тодорхойлж, төсвийн тогтолцооны зарчим, төсвийн жил зэрэг нийтлэг үндэслэлийг тусгана.

Хоёрдугаар бүлэгт: Улсын Их Хурал, Засгийн газар, Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн, санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, төсвийн ерөнхийлөн, төвлөрүүлэн, шууд захирагчийн бүрэн эрхийг тодорхойлж, төсвийн ерөнхийлөн нягтлан бодогчийг томилох, чөлөөлөх асуудлыг тусгана.

Гуравдугаар бүлэгт: төсвийн бүрэлдэхүүн, орлого, зарлагыг болон байгууллагын, эдийн засгийн, хөтөлбөрийн, санхүүжилтийн эх үүсвэрийг агуулсан төсвийн ангиллыг тогтоож, энэ хүрээнд хөтөлбөрийн ангиллыг засгийн газрын үндсэн чиг үүрэгт суурилсан байхаар тусгана.

Дөрөвдүгээр бүлэгт: Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулиар тогтоосон тусгай шаардлагыг баримтлан дунд хугацааны төсвийн хүрээ тогтоох, дунд хугацааны төсвийн хүрээнд нийцүүлж эдийн засаг нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл, төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын зарлагын хязгаар батлах, дунд хугацааны төсвийн хүрээгээр тогтоосон зарлагын хязгаарт багтаан төсвийн төсөл боловсруулах буюу төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын хөтөлбөрт төсөв хуваарилах асуудлыг хуульчилж, олон нийтэд мэдээлэх асуудлыг тусгана.

Тавдугаар бүлэгт: улсын төсвөөс санхүүжүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх гэрээ болон хөтөлбөрийг мэдээллийн зорилгоор нь байгууллагын үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөөг орлох байдлаар хуульчилж, хөтөлбөр болон хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний хувьд санхүүжилт хийгдэхээс өмнө зохих шаардлагыг хангасан байх, тухайлбал, хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийн он дамжсан үлдэгдлийг шийдвэрлэх нөхцөлийг тусгана.
Мөн түүнчлэн төсвийг дунд хугацаагаар боловсруулж, дунд хугацааны төсвийн хоёр болон гурав дахь жилийн төсвийн төсөөлөл дараагийн жилийн төсвийн суурь тооцоолол болохыг баталгаажуулна.
Төсөв хянах, хэлэлцэх, батлах процесст Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан тусгай шаардлагыг баримтлах асуудлыг оруулж, уг шаардлагад нийцүүлэн төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсөвт зохицуулалт хийх асуудлыг хуульчилна.
Төсөв, санхүүгийн нэгдсэн удирдлагыг хангахад дэмжлэг болох холбогдох чиг үүргүүдийн харилцааг төсвийн гүйцэтгэлийн процесстой уялдуулж, улсын салбарын удирдлагад хэрэглэх үр дүнгийн болон бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийн гэрээлэлтийг зөвхөн төсөвт байгууллага дотооддоо үр дүнгийн үнэлгээнд ашигладаг байхаар тогтооно.

Зургадугаар бүлэгт: Засгийн газрын зээл, Засгийн газрын өрийн удирдлага, Засгийн газрын баталгаатай холбогдох харилцааг шинээр хуульчилна.

Долдугаар бүлэгт: санхүү, төсвийн гүйцэтгэлийн болон сонгуулийн өмнөх эдийн засаг, санхүү, төсвийн төлөв байдлын тайлан гаргах, төсвийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээний асуудлыг тусгана.

Наймдугаар бүлэгт: Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын бүрэн эрх, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг даргын бүрэн эрх, орон нутгийн төсвөөр хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, орон нутгийн төсөв боловсруулах, өргөн мэдүүлэх, батлах, орон нутгийн төсөвт олгох орлогын шилжүүлэг зэрэг асуудлыг дараах агуулгаар тусгана.
Орон нутгийн төсвийн орлогыг ижил тэгш, тогтвортой, тэнцвэртэй урьдчилан тодорхойлох боломжтой, хангалттай байх зэрэг зарчмыг хангасан байхаар хуульчилна.
Нутгийн өөрөө удирдах ёсыг хөгжүүлж, түүний эдийн засаг санхүүгийн үндсийг бэхжүүлэх үүднээс төсөв санхүүгийн эрх мэдлийн зохистой хэсгийг нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын эрх мэдэлд шилжүүлэх замаар төвлөрүүлэх болон эс төвлөрүүлэх ёсны тэнцвэртэй харьцааг хангана.
Төрийн үйлчилгээг /боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын үйлчилгээ г.м/ улсын төсвийн ерөнхийлөн захирагчдаас гэрээний үндсэн дээр авах одоогийн зарчмыг хадгална.
Орон нутгийн удирдлагын санхүүгийн эрх мэдлийг өргөтгөх, уян хатан байдлыг хангах зорилгоор тухайн төрийн үйлчилгээний салбарын багцад нь багтаан орон нутаг зохицуулалт хийх эрх мэдлийг олгоно.
Орон нутгийн өмчтэй холбоотой их засварын зардал болон түүний ашиглалт, хамгаалалттай холбоотой урсгал зардлыг улсын төсвөөс орон нутгийн төсөвт шилжүүлэхээр тогтооно.
Аймгаас сумдад, нийслэлээс дүүргүүдэд хуваарилах санхүүгийн дэмжлэгийг улсын төсвөөс орон нутагт хуваарилах санхүүгийн дэмжлэгтэй адил зарчмаар хуваарилна.
Орон нутгийн төсвийн үйл явцын дараалал нь улсын төсвийн үйл явцын дараалалтай ижил байх бөгөөд дунд хугацааны төсвийн хүрээнд хөтөлбөрөөр төлөвлөх, улсын хөрөнгө оруулалтын нэгдсэн бодлогын хүрээнд орон нутгийн хөрөнгө оруулалтыг удирдан санхүүжүүлэх, төсвийн сахилга хариуцлагыг чанд сахих зэрэг төсвийн болон эрх үүргийн хязгаарлалтыг мөрдөхөөр хуульчилна.
Төсвийн төлөвлөлтийн бодит байдлыг хангах, гүйцэтгэлийн чанарыг сайжруулах зорилгоор аймаг нийслэлийн Засаг даргын эрх үүргийг нэмэгдүүлнэ.

Есдүгээр бүлэгт: санхүүгийн хяналт, шалгалт, дотоод аудитын асуудлыг шинэчлэн тусгана.

Аравдугаар бүлэгт: Төсвийн сахилга батыг чангатгах, хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах үүднээс төсвийн байгууллага, албан тушаалтан, төсвийн захирагчийн хууль бус шийдвэр, арга хэмжээг тогтоож, хуулиар тогтоосон хэм хэмжээг зөрчсөн нь нотлогдвол хүлээлгэх хариуцлагыг ойлгомжтой, хэмжигдэхүйц, хэрэгждэг байхаар хуульчилна.

Гурав. Хуулийн төсөл батлагдсаны дараа үүсэх нийгэм, эдийн засаг, эрх зүйн үр дагавар

Төсвийн тухай хуулийн төсөл батлагдсанаар Монгол Улсад төсвийн талаарх эрх зүйн орчин бусад улс орны төсвийн харилцааг зохицуулсан хууль тогтоомжийн нэгэн адил ойлгомжтой, системтэй болж төсөв боловсруулах, гүйцэтгэх, хяналт тавих үе шатанд холбогдох этгээдийн үүрэг хариуцлага сайжирч төсвийн сахилга бат дээшилнэ.
Хуулийн төсөлд тусгасан дунд хугацааны хөтөлбөрийн төлөвлөлтийг хэрэгжүүлснээр засгийн газрын бодлого үйл ажиллагааг үр дүнтэй санхүүжүүлэх боломж бүрдэнэ.

   Дөрөв. Хуулийн төслийн бусад хууль, тогтоомжтой хэрхэн уялдах тухай

Төсвийн тухай хуулийн төсөл нь Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад холбогдох хууль, тэдгээрийн үзэл баримтлал, агуулга, зарчимтай бүрэн нийцэж байгаа болно. Төсвийн тухай хууль нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулиар тогтоосон үндсэн зарчим, төсвийн тусгай шаардлагыг дагаж мөрдөх процессын шинжтэй хууль байна.
Төсвийн тухай хуулийн төслийг батлахтай холбогдуулан Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулиар зохицуулж байгаа төсвийн байгууллагын удирдлагын тогтолцоо, түүний томилгоотой холбоотой заалтуудыг Төрийн албаны тухай хуульд, төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээр өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгж байгууллагын холбогдох харилцааг Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуульд тус тус нэмэлт, өөрчлөлт оруулж шийдвэрлэх, Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай, Нэгдсэн төсвийн тухай хуулиудыг хүчингүй болгох шаардлагатай болно. Мөн Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийг ишилсэн дараах хуулиудад редакцийн шинж чанартай өөрчлөлт оруулах шаардлагатай. Үүнд:

- Архивын тухай хууль
- Засгийн газрын агентлагийн эрх зүйн байдлын тухай хууль
- Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль
- Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хууль
- Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хууль
- Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тухай хууль
- Монгол Улсын яамны эрх зүйн байдлын тухай хууль
- Нийгмийн даатгалын тухай хууль
- Нийгмийн халамжийн тухай хууль
- Төрийн аудитын тухай хууль
- Төрийн хяналт шалгалтын тухай хууль
- Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хууль
- Статистикийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

"Төсвийн тухай"

Нэгдүгээр бүлэг

Нийтлэг үндэслэл

1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт

1.1. Энэ хуулийн зорилт нь төсөв, түүний тогтолцооны зарчим, бүрэлдэхүүн, ангиллыг тогтоож, төсвийн тусгай шаардлагыг хэрэгжүүлэх, төсвийн харилцаанд оролцогчийн эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлж, төсөв боловсруулах, батлах, зарцуулах, бүртгэх, тайлагнах, хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

2 дугаар зүйл. Төсвийн тухай хууль тогтоомж

2.1. Төсвийн тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хууль, энэ хууль болон эдгээртэй нийцүүлж гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.

3 дугаар зүйл. Хуулийн үйлчлэх хүрээ

3.1. Энэ хууль нь бүх шатны төсөвт байгууллага, Засгийн газрын тусгай болон орон нутгийн хөгжлийн сан, төрийн чиг үүрэгт хамаарах ажил, үйлчилгээг гэрээний үндсэн дээр үзүүлж байгаа этгээд, хууль тогтоомжийн дагуу төсөвт орлого төвлөрүүлэх үүрэг хүлээж байгаа төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээрийн оролцоотой хуулийн этгээдэд хамаарна.

3.2. Энэ хуулийн хөтөлбөрийн төлөвлөлт, үр дүнгийн гэрээ, түүний гүйцэтгэлтэй холбогдсон зүйл, хэсэг, заалт нь хууль тогтоомжийн дагуу улсын аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдсон гүйцэтгэх ажил эрхлэх эрх бүхий байгууллагын гүйцэтгэх ажилд хамаарахгүй.

4 дүгээр зүйл. Хуулийн нэр томъёо

4.1. Энэ хуульд хэрэглэсэн дараахь нэр томьёог дор дурдсан утгаар ойлгоно:

4.1.1. “төсвийн тусгай шаардлага” гэж Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасныг;

4.1.2. “дунд хугацаа” гэж Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 4.1.9-д заасныг;

4.1.3. “дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл” гэж Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 4.1.10-д заасныг;

4.1.4. “төсөв” гэж төрийн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах санхүүгийн эх үүсвэрийг бий болгох зорилгоор төрийн мэдэлд хуримтлуулан хуваарилж, зарцуулах мөнгөн хөрөнгийн орлого, зарлага, тэнцэл, тэдгээртэй холбогдсон санхүүгийн үйл ажиллагааг;

4.1.5. “улсын төсөв” гэж Улсын Их Хурлаас баталсан, Засгийн газрын бүрдүүлж, хуваарилан зарцуулах төсвийг;

4.1.6. “орон нутгийн төсөв” гэж аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас баталсан, тухайн шатны Засаг даргын бүрдүүлж, хуваарилан зарцуулах төсвийг;

4.1.7. “Нийгмийн даатгалын сангийн төсөв” гэж Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд заасан эх үүсвэрээр бүрдэж, мөн хуулийн 11.1-д заасны дагуу зарцуулагдах тухайн жилд Улсын Их Хурлаас баталсан төсвийг;

4.1.8. “төсвийн орлого” гэж хууль тогтоомжийн дагуу улсын болон орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлэх орлого, төсөвт байгууллагын өөрийн үйл ажиллагааны орлогыг;

4.1.9. “төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого” гэж Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 4.1.6-д заасныг;

4.1.10. “төсвийн зарлага” гэж төсөв захирагчдын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэхээр батлагдсан төсвөөс хуваарилан, зарцуулж байгаа хөрөнгийг;

4.1.11. “төсвийн тэнцэл” гэж тухайн төсвийн жилийн нийт зарлага, төсвийн орлогын зөрүүг;

4.1.12. “төсвийн ашиг” гэж санхүүгийн тайлант жилийн зарлагаас давсан орлогоос тухайн онд төлөгдсөн Засгийн газрын өр, төлбөрийг хассаныг;

4.1.13. “төсвийн алдагдал” гэж төсвийн зарлага болон цэвэр зээлийн нийлбэр дүн нь төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогоос давсныг;

4.1.14. “төсөвт байгууллага” гэж төсвийн санхүүжилт болон өөрийн үйл ажиллагааны батлагдсан орлогоор төрийн чиг үүрэгт хамаарах ажил, үйлчилгээг хэрэгжүүлдэг төрийн болон орон нутгийн өмчит ашгийн бус хуулийн этгээдийг;

4.1.15. “төсвийн суурь төвшинд үндэслэсэн төсвийн төлөвлөлт” гэж макро эдийн засгийн таамаглалд нийцүүлж, тухайн төсөв хэрэгжих жилд хууль тогтоомж, эсхүл төрийн бодлогод өөрчлөлт орохгүй байхаар тооцсон төсвийн тооцоог;

4.1.16. “төсвийн зарлагын хязгаар” гэж төсвийн тусгай шаардлага, дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд нийцүүлэн төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн тухайн жилийн төсөв боловсруулахад баримтлах зарлагын дээд хэмжээг;

4.1.17. “болзошгүй өр төлбөр” гэж Засгийн газрын гаргасан баталгааг хангах, эсхүл үндэсний аюулгүй байдал, улс төр, нийгэм, эдийн засаг, санхүү төсвийн тогтворжилтыг хангах зорилгоор төрөөс хэрэгжүүлэх бодлогын арга хэмжээтэй холбогдон төсөвт үүсч болзошгүй эрсдлийг мөнгөн дүнгээр тооцож илэрхийлснийг;

4.1.18. “төсвийн ерөнхийлөн захирагч” гэж өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээний батлагдсан төсвийг хуваарилах, хяналт тавих, хууль тогтоомжийн дагуу захиран зарцуулах, гүйцэтгэлийг тайлагнах эрх бүхий этгээдийг;

4.1.19. “төсвийн төвлөрүүлэн захирагч” гэж төсвийн ерөнхийлөн захирагчаас хуваарилсан төсвийг төсвийн шууд захирагчид хуваарилах, хяналт тавих, хууль тогтоомжийн дагуу захиран зарцуулах, гүйцэтгэлийг тайлагнах эрх бүхий этгээдийг;

4.1.20. “төсвийн шууд захирагч” гэж төсвийн ерөнхийлөн болон төвлөрүүлэн захирагчаас хуваарилсан төсвийг хууль тогтоомжийн дагуу захиран зарцуулах, гүйцэтгэлийг тайлагнах эрх бүхий этгээдийг;

4.1.21. “хөтөлбөр” гэж төсөв хуваарилах зорилгоор үр дүнг нь тооцож, тайлагнаж болохуйц өөр хоорондоо уялдаа бүхий төрийн чиг үүргийг хангахад чиглэгдсэн багц арга хэмжээг;

4.1.22. “арга хэмжээ” гэж хөтөлбөрийн бүрэлдэхүүнд багтах, тоо хэмжээ, цаг хугацаа, чанарын шалгуур үзүүлэлтээр тодорхойлогдох ажил, үйлчилгээг;

4.1.23. “төсвийн хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээ” гэж төсвийн хөрөнгөөр буцалтгүй хэлбэрээр, эсхүл хувийн хэвшлийн хуулийн этгээд төсвөөс дараа эргэн төлөгдөх нөхцөлтэйгээр өөрийн хөрөнгөөр барилга байгууламж барих, их засварын ажил гүйцэтгэх, тоног төхөөрөмж худалдан авах ажиллагааг;

4.1.24. “орц” гэж тухайн ажил, үйлчилгээг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах эдийн болон эдийн бус хөрөнгийг;

4.1.25. “улсын өр” гэж Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 4.1.8-д заасныг;

4.1.26. “Засгийн газрын өрийн удирдлага” гэж Засгийн газрын дунд болон богино хугацааны санхүүгийн зардал болон эрсдлийн түвшинг тодорхойлох стратеги боловсруулж, хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг;

4.1.27. “татварын зардал” гэж татварын хуулиар тухайн жилд татвар төлөгчид олгохоор урьдчилан тооцсон татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн нийт дүнг;

4.1.28. “төрийн сангийн нэгдсэн данс” гэж Монголбанкинд байршиж байгаа Засгийн газрын мөнгөн хөрөнгийн харилцах дансдыг;

4.1.29. “төрийн сангийн үйл ажиллагаа” гэж Засгийн газрын санхүү, мөнгөн хөрөнгийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх, төлбөр тооцоог гүйцэтгэх, төсвийн гүйцэтгэлийг тайлагнахыг;

4.1.30. “бүртгэлийн данс” гэж төсөв зарцуулах эрхийн хүрээнд орлого, зарлагын гүйцэтгэлийг эдийн засгийн ангиллаар бүртгэх дансыг;

4.1.31. “зарцуулалтын эрх” гэж батлагдсан төсвийн хүрээнд төсөвт байгууллагын сар, улиралд зарцуулах төсвийн дээд хязгаарыг;

4.1.32. “санхүүгийн дэмжлэг” гэж төсвийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор олгох хөрөнгийг;

4.1.33. “орлогын шилжүүлэг” гэж орон нутгийн төсвийг дэмжих зорилгоор улсын төсвийн орлогоос тооцож олгох хөрөнгийг;

4.1.34. “дотоод аудит” гэж төсвийн хөрөнгийг зүй зохистой, үр ашигтай зарцуулах, эрсдлийн удирдлагаар хангахад чиглэгдсэн төсвийн дотоод хяналтын үйл ажиллагааг.

5 дугаар зүйл. Төсвийн тогтолцооны зарчим

5.1. Төсвийн тогтолцоонд дараахь зарчмыг баримтлана:

5.1.1. төсвийн тогтвортой байдлыг хангасан байх;

5.1.2. жил бүрийн төсвийн мөнгөн гүйлгээ илүүдэлтэй байх;

5.1.3. төсвийг алдагдалгүй төлөвлөж, хэрэгжүүлэх;

5.1.4. төсвийн ил тод байдлыг хангасан байх;

5.1.5. хуульд заасны дагуу төвлөрүүлэх төсвийн орлого болон төрийн чиг үүрэгт хамаарах ажил үйлчилгээг санхүүжүүлэхэд шаардагдах төсвийн зарлагыг төсөвт бүрэн тусгасан байх;

5.1.6. төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь түүнийг томилсон байгууллага, албан тушаалтны өмнө, төсвийн шууд болон төвлөрүүлэн захирагч нь дээд шатныхаа төсвийн захирагчийн өмнө хариуцлага хүлээдэг байх.

6 дугаар зүйл. Төсвийн жил

6.1. Төсвийн жил нь тухайн оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр эхэлж 12 дугаар сарын 31-ний өдөр дуусгавар болно.

6.2. Төсвийн жил дуусахад төсвийн захирагчийн тухайн төсвийн жилийн төсөв зарцуулах эрх дуусгавар болно.

Хоёрдугаар бүлэг

Төсвийн удирдлагын талаархи төрийн байгууллага, албан тушаалтаны
бүрэн эрх

7 дугаар зүйл. Улсын Их Хурлын бүрэн эрх

7.1. Улсын Их Хурал төсвийн удирдлагын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

7.1.1. Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 9.1.1-д заасны дагуу дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийг батлах;

7.1.2. дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд нийцүүлж жил бүр улсын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл, улсын төсөв, нийгмийн даатгалын сангийн төсөв, Хүний хөгжил сангийн төсвийг батлах, тэдгээрт нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;

7.1.3. нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлийг хэлэлцэх;
7.1.4. улсын төсөв, Нийгмийн даатгалын сангийн төсөв, Хүний хөгжил сангийн төсвийг төсвийн гүйцэтгэлийг батлах;

7.1.5. төсвийн хөрөнгийн зарцуулалт, үр дүнд хяналт тавих;
7.1.6. Засгийн газрын үнэт цаас гаргах зөвшөөрөл олгох.

8 дугаар зүйл. Засгийн газрын бүрэн эрх

8.1. Засгийн газар төсвийн удирдлагын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

8.1.1. эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх;

8.1.2. дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх;

8.1.3. Улсын Их Хурлаас баталсан дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд багтаан төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр жилийн төсвийн зарлагын хязгаар батлах;

8.1.4. Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд нийцсэн жилийн төсвийн төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх;

8.1.5. төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрийн дараа жил худалдан авах бараа, ажил, үйлчилгээний төлөвлөгөөг батлах;

8.1.6. төсвийн зарлагын норм, норматив болон төсөвт байгууллагын орон тооны нормативыг тогтоох;

8.1.7. төсвийн төсөл нь энэ хуулийн 24 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангаж байгаа эсэхийг хянах;

8.1.8. төсвийн хуанлийг тодорхойлох;
8.1.9. төсвийн хэрэгжилтэд хяналт тавих;
8.1.10. нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлийг Улсын Их Хуралд тайлагнах;
8.1.11. Улсын Их Хурлын зөвшөөрснөөр Засгийн газрын үнэт цаас гаргах;
8.1.12. Улсын Их Хурлын шийдвэрээр байгуулахаар хуульд зааснаас бусад улсын төсөвт байгууллагыг шинээр байгуулах, өөрчлөх, татан буулгах;

8.1.13. төсвийн хөрөнгийг үр ашигтай захиран зарцуулж, улсын төсвийн байгууллагаас нийлүүлэх арга хэмжээний чанарын шаардлагыг хангуулах;

8.1.14. Засгийн газрын зээл болон улсын өрийн удирдлага, түүний стратегийг тодорхойлж, хэрэгжүүлэх;

8.1.15. улсын хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний төслийг боловсруулах, хэрэгжүүлэх, санхүүжүүлэх, хяналт тавих журмыг батлах;

8.1.16. тухайн жилийн төсвийн хуулиар батлагдсан хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний жагсаалтад шинэ арга хэмжээ нэмж оруулахгүйгээр төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн багцын дүнд багтаан хөрөнгийн зохицуулалт хийх.

9 дүгээр зүйл. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний бүрэн эрх

9.1. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн төсвийн удирдлагын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

9.1.1. эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл, дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл болон төсвийн төслийг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлэх;

9.1.2. санхүү, төсвийн удирдлагын асуудлаар өөрийн эрх хэмжээний хүрээнд заавар, журам батлан гаргах;

9.1.3. улсын төсөв, санхүүгийн удирдлага, төлөвлөлт, зохицуулалтыг боловсронгуй болгох санал боловсруулан, эрх бүхий байгууллагаар шийдвэрлүүлэх;

9.1.4. төсвийн дэлгэрэнгүй ангиллыг батлах;
9.1.5. Засгийн газраас эрх олгосноор зохих хууль, тогтоомжид заасны дагуу Засгийн газрын нэрийн өмнөөс зээл авах буюу зээл авах зөвшөөрөл олгох, зээлийн баталгаа гаргах;

9.1.6. төсөв, татвартай холбоотой хуулийн төсөлд төсөв, санхүүгийн бодлогын баримт бичигтэй нийцэж байгаа эсэх талаар дүгнэлт гаргах;

9.1.7. зээл, тусламжийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх;
9.1.8. өрийн удирдлага, түүний стратегийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх;
9.1.9. төрийн сангийн үйл ажиллагааг удирдлагаар хангах;
9.1.10. төсөв санхүүгийн дотоод аудит, хяналт шалгалтыг зохион байгуулах удирдлагаар хангах;

9.1.11. төсвийн гүйцэтгэлийн үйл ажиллагааг нэгдсэн удирдлагаар хангах;

9.1.12. төсвийн сар, улирлын хуваарийг батлан мөрдүүлэх, өөрчлөлт оруулах;

9.1.13. энэ хуулийн 8.1.11-д заасан Засгийн газрын үнэт цаасны нөхцөлийг тогтоох;

9.1.14. төсвийн ерөнхийлөн захирагч, төсвийн байгууллага, бусад этгээдэд батлагдсан төсвийн дагуу улсын төсвөөс санхүүжүүлэх хөтөлбөрийн санхүүжилтийг олгох;

9.1.15. төрийн өмчийн эд хөрөнгө ашигласны төлбөрийн хэмжээг тогтоох;
9.1.16. энэ хуульд заасан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай мэдээллийг төсвийн байгууллага, бусад этгээдээс гаргуулж авах;

10 дугаар зүйл. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын бүрэн эрх

10.1. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага төсвийн удирдлагын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

10.1.1. дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл болон түүнд тусгах эдийн засаг, төсвийн таамаглалыг боловсруулах;

10.1.2. тухайн төсөв хэрэгжих жилийн төсөв боловсруулах удирдамжийг төсвийн хуанлийг баримтлан бэлтгэж, төсвийн ерөнхийлөн захирагчид хүргүүлэх;

10.1.3. улсын төсвийн төсөл боловсруулах;
10.1.4. төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай Засгийн газрын саналыг боловсруулах;

10.1.5. төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн гүйцэтгэлд хяналт тавих;

10.1.6. нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлийн тайлан гаргах;
10.1.7. Засгийн газрын санхүүгийн нэгдсэн тайланг олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу гаргах;

10.1.8. олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу Монгол Улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартыг боловсруулж, хэрэгжилтийг хангах;

10.1.9. Засгийн газрын үнэт цаасны болон зээлийн нөхцөлийг өөрчлөх, зээл төлөх санал боловсруулах;

10.1.10. улсын төсөвт байгууллагад банкинд данс нээх зөвшөөрөл олгох;
10.1.11. улсын төлөгдөөгүй өрийн үлдэгдэл, дунд хугацаан дахь өрийн үйлчилгээний таамаглалыг хагас жил тутам гаргаж хэвлэн нийтлэх;

10.1.12. төрийн сангийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж, төсвийн хөрөнгө, нөөцийн санг байршуулах;

10.1.13. төсөв, санхүү, эдийн засгийн асуудал эрхэлсэн төв болон орон нутгийн албадыг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангах;

10.1.14. төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн харъяа төсөвт байгууллагын арга хэмжээний нийлүүлэлт болон улсын төсвийн хөрөнгөөр орон нутгийн байгууллагаас худалдан авах арга хэмжээний нийлүүлэлтийн явцад хяналт тавих;

10.1.15. төсвийн дотоод аудит, хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх,

10.1.16. төсвийн төлөвлөлт, төсвийн гүйцэтгэл, нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналтын болон төрийн албан хаагчийн цалингийн сангийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээг удирдах;

10.1.17. энэ хуульд заасан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай мэдээллийг төсвийн байгууллага, бусад этгээдээс гаргуулж авах;

11 дүгээр зүйл. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч

11.1. Дараахь албан тушаалтан төсвийн ерөнхийлөн захирагч байна:

11.1.1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Ерөнхийлөгчийн төсвийн;

11.1.2. Улсын Их Хурлын дарга Улсын Их Хурлын төсвийн;
11.1.3. Ерөнхий сайд түүнд хууль тогтоомжоор харьяалуулсан байгууллагын төсвийн;

11.1.4. Тэргүүн шадар сайд түүнд хууль тогтоомжоор харьяалуулсан байгууллагын төсвийн;

11.1.5. Шадар сайд түүнд хууль тогтоомжоор харьяалуулсан байгууллагын төсвийн;

11.1.6. Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ерөнхий сайдын төсөв, Тэргүүн шадар сайд, Шадар сайдын ажлын албаны төсөв, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын төсөв болон түүнд хууль тогтоомжоор харьяалуулсан бусад байгууллагын төсвийн;

11.1.7. Засгийн газрын гишүүн холбогдох төрийн захиргааны төв байгууллагын болон түүнд хууль тогтоомжоор харьяалуулсан бусад байгууллагын төсвийн;

11.1.8. Үндсэн хуулийн цэцийн дарга Үндсэн хуулийн цэцийн төсвийн;
11.1.9. Улсын Дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч тухайн шүүхийн төсвийн;
11.1.10. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн ажлын алба, аймаг, нийслэл, сум, сум дундын, дүүргийн болон дагнасан шүүхийн төсвийн;

11.1.11. Улсын ерөнхий прокурор прокурорын байгууллагын төсвийн;
11.1.12. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга тус зөвлөлийн;

11.1.13. Улсын Их Хуралд ажлаа шууд тайлагнадаг болон удирдлагыг нь Улсын Их Хурал томилодог байгууллагын дарга тухайн байгууллагын төсвийн;

11.1.14. аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын төсвийн;

11.1.15. аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга тухайн шатны орон нутгийн төсвийн.

12 дугаар зүйл. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн бүрэн эрх

12.1. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч төсвийн удирдлагын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

12.1.1. төсвийн зарлагын хязгаарт багтаан төсвийн төслийг боловсруулах, гүйцэтгэх болон удирдах;

12.1.2. эрхлэх асуудлын хүрээнд хэрэгжүүлэх хөтөлбөрийн санхүүжилтийг бодитой тодорхойлох;

12.1.3. эрхлэх асуудлын хүрээнд төсвийг үр ашигтай удирдах, гүйцэтгэлийг хангах;

12.1.4. өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээнд тухайн төсөв хэрэгжих жил болон дунд хугацаанд хэрэгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээг төсвийн зарлагын хязгаарт багтаан, түүнчлэн гадаад санхүүжилтийн эх үүсвэртэй нь уялдуулан боловсруулах;

12.1.5. эрхлэх асуудлын хүрээний агентлаг, төсөвт байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангах;

12.1.6. хөтөлбөрийн үр дүн, төсвийн гүйцэтгэлийн тайланг боловсруулан Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулах;

12.1.7. эрхлэх асуудлын хүрээний агентлаг, төсөвт байгууллага, Засгийн газрын тусгай сан, гадаадын зээл, тусламжаар хэрэгжсэн төслийн тайлан бүхий жилийн эцсийн санхүүгийн тайланг нэгтгэн, санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад хүргүүлэх;

12.1.8. хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний хэрэгжилтийг төсвийн гүйцэтгэлийн явцад хянаж, санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад улирал бүр тайлагнах;

12.1.9. хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээ хэрэгжиж дууссаны дараа хөрөнгийн зарцуулалтын үр дүнг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад хүргүүлэх;

12.1.10. өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээнд дотоод аудитын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх;

12.2. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч өөрийн эрхлэх асуудлын төсвийн орлого, зарлагын зүй зохистой, үр ашигтай байдал, үр дүнгийн гүйцэтгэлийг хангаж, өөрийн төсвийн гүйцэтгэлийг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, Засгийн газар болон Улсын Их Хурлын өмнө бүрэн хариуцна.

12.3. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь төсөв хуваарилах, зарцуулахтай холбогдсон бүрэн эрхээ төсвийн төвлөрүүлэн захирагч эсхүл харъяа шууд захирагчид шилжүүлж болох бөгөөд ийнхүү шилжүүлсэн нь түүнийг хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.

13 дугаар зүйл. Төсвийн төвлөрүүлэн захирагч

13.1. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь өөрийн удирдлага дор төсвийн шууд захирагчийг харъяалах эрх бүхий төсвийн төвлөрүүлэн захирагчтай байж болно.

13.2. Төвлөрүүлэн захирагчийн жагсаалтыг Засгийн газар батална.

14 дүгээр зүйл. Төсвийн төвлөрүүлэн захирагчийн бүрэн эрх

14.1. Төсвийн төвлөрүүлэн захирагч энэ хуулийн 12.1.2, 12.1.3, 12.1.5, 12.1.8 –д заасан төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн болон энэ хуулийн 15 дугаар зүйлд заасан төсвийн шууд захирагчийн бүрэн эрхийг тус тус хэрэгжүүлнэ.

14.2. Энэ хуулийн 12.1.8-д заасан тайланг нэгтгэн харьяа төсвийн ерөнхийлөн захирагчид хүргүүлнэ.

15 дугаар зүйл. Төсвийн шууд захирагч

15.1. Төсвийн байгууллага нь түүний үйл ажиллагааг үр ашигтай удирдлагаар хангаж, ажлын үр дүнг хариуцах үүрэг бүхий төсвийн шууд захирагчтай байна.

15.2. Улсын Их Хуралд ажлаа тайлагнадаг байгууллагын төсвийн шууд захирагчийг Улсын Их Хурал тогтооно.

15.3. Дараахь албан тушаалтан төсвийн шууд захирагч байна:

15.3.1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэд дарга Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн болон Тамгын газрын төсвийн;

15.3.2. Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Улсын Их Хурлын төсвийн;

15.3.3. Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын тэргүүн дэд дарга Ерөнхий сайдын төсвийн, Тэргүүн шадар болон Шадар сайдын ажлын албаны, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын төсвийн;

15.3.4. төрийн захиргааны төв байгууллагын Төрийн нарийн бичгийн дарга тус байгууллагын төсвийн;

15.3.5. агентлагийн дарга тус агентлагийн төсвийн;
15.3.6. Үндсэн хуулийн цэцийн ажлын албаны дарга Үндсэн хуулийн цэцийн төсвийн;

15.3.7. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн ажлын албаны дарга тус зөвлөлийн төсвийн;

15.3.8. Улсын дээд шүүхийн Тамгын газрын дарга тус шүүхийн төсвийн;
15.3.9. Шүүхийн Ерөнхий Зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн ажлын албаны төсвийн;

15.3.10. аймаг, нийслэл, сум, сум дундын, дүүргийн болон дагнасан шүүхийн тамгын хэлтсийн дарга тухайн шатны шүүхийн төсвийн;

15.3.11. Улсын ерөнхий прокурорын газрын Тамгын газрын дарга Улсын ерөнхий прокурорын газрын төсвийн;

15.3.12. аймаг, нийслэлийн прокурорын газрын Тамгын хэлтсийн дарга тухайн шатны прокурорын байгууллагын төсвийн;

15.3.13. аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын төсвийн;

15.3.14. аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын дарга тухайн шатны Засаг даргын Тамгын газрын төсвийн;

15.3.15. Засгийн газрын шугамаар авч байгаа хөнгөлөлттэй зээл болон буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжиж байгаа төслийн нэгжийн дарга тухайн төслийн төсвийн;

15.3.16. Засгийн газрын тусгай сангийн захирагч тухайн сангийн төсвийн.
15.3.17. төсвийн бусад байгууллагын дарга (захирал, эрхлэгч) тухайн байгууллагын төсвийн;

16 дугаар зүйл. Төсвийн шууд захирагчийн бүрэн эрх

16.1. Төсвийн шууд захирагч төсвийн удирдлагын талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

16.1.1. төсөвт байгууллагын өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдах;
16.1.2. батлагдсан төсөв, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх талаар төсвийн ерөнхийлөн захирагчтай байгуулсан гэрээний хүрээнд төсвийн хөрөнгийг удирдах, зарцуулалтанд хяналт тавих;

16.1.3. батлагдсан цалингийн сан, орон тооны хязгаарт багтаан төсвийн байгууллагын орон тоо, ажиллагчдын цалин хөлсийг тогтоох;

16.1.4. төсөвт байгууллагын үйл ажиллагааны үр дүнг дээшлүүлэх;
16.1.5. батлагдсан төсвийг зориулалтын дагуу зарцуулах;
16.1.6. дотоод аудитын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх;
16.1.7. байгууллагын санхүүгийн болон төсвийн гүйцэтгэлийн мэдээ, тайлан, үр дүнгийн гэрээний биелэлтийг үнэн зөв гаргах;

16.1.8. санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагаас шаардсан мэдээллийг цаг хугацаанд нь гаргаж өгөх;

17 дугаар зүйл. Төсвийн ерөнхий нягтлан бодогчийг томилох, чөлөөлөх

17.1. Энэ хуулийн 11.1.3, 11.1.6, 11.1.7, 11.1.10, 11.1.11, 11.1.15-д заасан төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь төсвийн ерөнхий нягтлан бодогчтой байна.

17.2. Энэ хуулийн 17.1-д зааснаас бусад төсвийн ерөнхийлөн захирагч болон төсвийн төвлөрүүлэн захирагч, шууд захирагч нь төсвийн ахлах нягтлан бодогч, эсхүл нягтлан бодогчтой байна.

17.3. Энэ хуулийн 11.1.3, 11.1.6, 11.1.7, 11.1.10, 11.1.11-д заасан төсвийн ерөнхийлөн захирагч болон аймаг, нийслэлийн төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь тухайн төсвийн ерөнхий нягтлан бодогчийг холбогдох төрийн захиргааны төв байгууллагын болон санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын төрийн нарийн бичгийн даргатай зөвшилцөн томилж, чөлөөлнө.

17.4. Сум, дүүргийн төсвийн ерөнхий захирагч нь тухайн төсвийн ерөнхий нягтлан бодогчийг аймаг, нийслэлийн төсвийн ерөнхийлөн захирагчтай зөвшилцөн томилж, чөлөөлнө.

17.5. Төсвийн төвлөрүүлэн болон шууд захирагч нь төсвийн нягтлан бодогчийг дараахь байдлаар зөвшилцөн томилж, чөлөөлнө:

17.5.1. улсын төсөвтэй харьцдаг төвлөрүүлэн болон шууд захирагчийн нягтлан бодогчийг санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагын төрийн нарийн бичгийн даргатай;

17.5.2. аймаг, нийслэлийн төсөвтэй харьцдаг төвлөрүүлэн болон шууд захирагчийн нягтлан бодогчийг аймаг, нийслэлийн санхүү, төрийн сангийн хэлтсийн даргатай;

17.5.3. сум дүүргийн төсөвтэй харьцдаг төвлөрүүлэн болон шууд захирагчийн нягтлан бодогчийг сум, дүүргийн санхүү, төрийн сангийн хэлтсийн даргатай;

Гуравдугаар бүлэг

Төсвийн бүтэц

18 дугаар зүйл. Төсвийн бүрэлдэхүүн

18.1. Монгол Улсын нэгдсэн төсөв нь улсын төсөв, орон нутгийн төсөв, Нийгмийн даатгалын сангийн төсөв, Хүний хөгжил сангийн төсвөөс бүрдэнэ.

18.2. Орон нутгийн төсөв нь аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн төсвөөс бүрдэнэ.

18.3. Засгийн газрын тусгай сан нь улсын төсвийн, орон нутгийн хөгжлийн сан нь орон нутгийн төсвийн бүрэлдэхүүн хэсэг байна.

19 дүгээр зүйл. Төсвийн ангилал

19.1. Төсвийг орлого, зарлага, санхүүжилтийн эх үүсвэрээр ангилна.

19.2. Төсвийн орлогыг дараахь байдлаар ангилна:

19.2.1. төсвийн орлогын нэр төрлөөр;
19.2.2. татварын төрлөөр;
19.2.3. орлого төвлөрүүлэгч байгууллагаар.

19.3. Төсвийн зарлагыг дараахь байдлаар ангилна:

19.3.1. төсвийн захирагчаар;
19.3.2. хөтөлбөрөөр;
19.3.3. эдийн засгийн ангиллаар;
19.3.4. зохистой бусад ангилалаар;

19.4. Санхүүжилтийн эх үүсвэрийг дараахь байдлаар ангилна:

19.4.1. гадаад эх үүсвэр;
19.4.2. дотоод эх үүсвэр.

19.5. Төсвийн ангилал нь Засгийн газрын санхүүгийн статистикийн стандартад нийцсэн байна.

19.6. Энэ хуулийн 19.1-д заасан ангиллыг үндэслэн улсын болон орон нутгийн төсвийн дэлгэрэнгүй ангилал, түүнийг төсвийн төлөвлөлт, тайлагналт, гүйцэтгэлд ашиглах журмыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага тогтооно.

20 дугаар зүйл. Төсвийн орлого

20.1. Төсвийн орлого нь татварын болон татварын бус орлогоос бүрдэнэ:

20.2. Татварын орлого нь Татварын ерөнхий хуулиар тогтоосон албан татвар, төлбөр, хураамжаас бүрдэнэ.

20.3. Татварын бус орлого нь төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд төрийн болон орон нутгийн өмчид ногдох хувьцааны ногдол ашиг, төрийн болон орон нутгийн өмчийн эд хөрөнгийг ашигласны төлбөр, түүнийг борлуулсны орлого, торгуулийн орлого, төсөвт байгууллагын нэмэлт орлого (өөрийн орлого), гадаад орнууд болон олон улсын байгууллагаас авсан зээл, тусламж болон хууль тогтоомжийн дагуу төсөвт орох бусад орлогоос бүрдэнэ.

20.4. Улсын төсвийн татварын орлого дараахь орлогоос бүрдэнэ:

20.4.1. аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар;
20.4.2. нэмэгдсэн өртгийн албан татвар;
20.4.3. онцгой албан татвар;
20.4.4. гаалийн албан татвар;
20.4.5. автобензин, дизелийн түлшний албан татвар;
20.4.6. ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр;
20.4.7. ашигт малтмалын хайгуулын болон ашигт малтмал ашиглах тусгай зөвшөөрлийн төлбөр;

20.4.8. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 8.1.1-д заасан орлогод ногдох албан татварын 50 хувь.

20.5. Улсын төсвийн татварын бус орлого дараахь орлогоос бүрдэнэ:

20.5.1. төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжийн төрийн өмчид ногдох хувьцааны ногдол ашиг;

20.5.2. төрийн өмчийн эд хөрөнгийг ашигласны төлбөр болон борлуулсны орлого;

20.5.3. хууль тогтоомжийн дагуу улсын төсөвт орох бусад орлого.

20.6. Аймаг, нийслэлийн төсвийн татварын орлого дараахь орлогоос бүрдэнэ:

20.6.1. хотын албан татвар;
20.6.2. газрын төлбөр;
20.6.3. үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар;
20.6.4. авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татвар.
20.6.5. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 8.1.1-д заасан орлогод ногдох албан татварын 50 хувь.

20.7. Аймаг, нийслэлийн төсвийн татварын бус орлого дараахь орлогоос бүрдэнэ:

20.7.1. орон нутгийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжийн орон нутгийн өмчид ногдох хувьцааны ногдол ашиг;

20.7.2. орон нутгийн өмчийн эд хөрөнгийг ашигласны төлбөр болон борлуулсны орлого, торгуулийн орлого;

20.7.3. хууль тогтоомжийн дагуу аймаг, нийслэлийн төсөвт орох бусад орлого.

20.8. Сум, дүүргийн төсвийн татварын орлого дараахь орлогоос бүрдэнэ:

20.8.1. Хувь хүний орлогын албан татварын 8.1.1-д заасан орлогод ногдох албан татвараас бусад хувь хүний орлогын албан татвар;

20.8.2. бууны албан татвар;
20.8.3. улсын тэмдэгтийн хураамж;
20.8.4. агнуурын нөөц ашигласны төлбөр, ан амьтан агнах, барих зөвшөөрлийн хураамж;

20.8.5. байгалийн баялаг ашиглахад олгох зөвшөөрлийн хураамж;
20.8.6. байгалийн ургамал ашигласны төлбөр;
20.8.7. ойгоос хэрэглээний мод, түлээ бэлтгэж ашигласны төлбөр;
20.8.8. түгээмэл тархацтай ашигт малтмал ашигласны төлбөр;
20.8.9. ус, рашаан ашигласны төлбөр;
20.8.10. орлогыг нь тухай бүр тодорхойлох боломжгүй ажил үйлчилгээ хувиараа эрхлэгч иргэний орлогын албан татвар.

20.9. Сум, дүүргийн төсвийн татварын бус орлого дараахь орлогоос бүрдэнэ:

20.9.1. орон нутгийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжийн орон нутгийн өмчид ногдох хувьцааны ногдол ашиг;

20.9.2. орон нутгийн өмчийн эд хөрөнгийг ашигласны төлбөр болон борлуулсны орлого, торгуулийн орлого;

20.9.3. хууль тогтоомжийн дагуу сум, дүүргийн төсөвт орох бусад орлого.

21 дүгээр зүйл. Төсвийн зарлага

21.1. Төсвийн зарлага нь урсгал зардал, хөрөнгийн зардлаас бүрдэнэ.

21.2. Орон нутгийн төсвөөс санхүүжүүлэхээр хуульд зааснаас бусад төрийн үйл ажиллагааг улсын төсвөөс санхүүжүүлнэ.

21.3. Төсвийн байгууллага, албан тушаалтан төсвөөс гадуур зардал гаргах, төсвийн зориулалтын бус зүйлд зарцуулах, батлагдсан төсвийг хэтрүүлэн зарцуулахыг хориглоно.

21.4. Төсвийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйчилгээг худалдан авах ажиллагаа холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу зохион байгуулагдаагүй бол төсвөөс санхүүжилт гаргахыг хориглоно.

21.5. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн болон түүний эрхлэх асуудлын хүрээний агентлаг, харъяа байгууллагын хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, ажил, үйлчилгээ нь тухайн төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хэрэгжүүлэх аль нэг хөтөлбөрт хамрагдсан байна.

21.6. Төсвийн ашиг болон эрсдэлийн сангийн зарцуулагдаагүй хөрөнгийг Төсвийн тогтворжуулалтын санд шилжүүлнэ.

Дөрөвдүгээр бүлэг

Төсвийн төсөл боловсруулах, өргөн мэдүүлэх, батлах

22 дугаар зүйл. Дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл

22.1. Засгийн газар дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийн төслийг Улсын Их Хуралд 9 дүгээр сарын 5-ны дотор өргөн мэдүүлнэ.

22.2. Улсын Их Хурал дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийг 10 дугаар сарын 1-ний дотор Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 12.1-д заасан үзүүлэлтээр батална.

22.3. Засгийн газар жилийн төсвийн хэрэгжилтийн явц, түүний жилийн гүйцэтгэлийн урьдчилсан төлөв байдлын үнэлгээний хагас жилийн тайланг дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, төсвийн тусгай шаардлагатай харьцуулсан байдлаар 8 дугаар сарын1-ний дотор гаргана.

22.4. Дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийг баталснаас хойш ажлын 7 хоногийн дотор хэвлэн нийтэлнэ.

23 дугаар зүйл. Төсвийн зарлагын хязгаар тогтоох

23.1. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч жил бүр дунд хугацааг хамарсан бодлогын зорилт, төсвийн суурь түвшинд үндэслэсэн төсвийн хөтөлбөр бүрээр ангилсан нэгдсэн тооцоог 10 дугаар сарын 5-ны дотор санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад хүргүүлнэ.

23.2. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд нийцүүлж төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр тооцсон зарлагын хязгаарын саналыг 10 дугаар сарын 15-ны дотор Засгийн газарт өргөн мэдүүлнэ.

23.3. Засгийн газар төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр тооцсон төсвийн зарлагын хязгаарыг дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлтэй нийцүүлэн хянан хэлэлцэж 11 дүгээр сарын 1-ний дотор батална.

24 дүгээр зүйл. Төсвийн төсөл боловсруулахад тавигдах шаардлага

24.1. Улсын төсвийн төслийг боловсруулахад Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан тусгай шаардлагаас гадна дараахь шаардлага тавигдана:

24.1.1. макро эдийн засгийн төлөв байдал, дүн шинжилгээ, тооцоонд үндэслэсэн байх;

24.1.2. төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлж, төсвийн санхүүжилтийн үр ашгийг дээшлүүлэхэд чиглэсэн байх;

24.1.3. төсвийн төслийг хөтөлбөр, төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр тодорхойлсон байх;

24.1.4. төсвөөс санхүүжих бүх байгууллагын төсвийг аль нэг ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төсөлд хамруулсан байх.

25 дугаар зүйл. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн жилийн төсвийн төсөл

25.1. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн жилийн төсвийн төсөл дараахь шаардлагыг хангасан байна:

25.1.1. санхүүжилтийг үндсэн чиг үүрэгт хамаарах хөтөлбөр, арга хэмжээний хүрээгээр тодорхойлсон байх;

25.1.2. хөтөлбөрийн зорилго, зорилт, хүрэх үр дүнгийн үзүүлэлтийг тодорхойлсон байх;

25.1.3. Засгийн газраас баталсан төсвийн зарлагын хязгаарт багтаасан байх;

25.1.4. эрхлэх асуудлын хүрээнд хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээ, түүнд шаардагдах хөрөнгийн хэмжээг холбогдох хөтөлбөрт тусгасан байх;

25.1.5. шинээр баригдах барилга байгууламжийн хайгуул судалгаа, зураг төслийг батлуулсан, магадлал хийлгэсэн байх, газрын зөвшөөрөл, техникийн нөхцөл бүрдсэн байх, үр ашигтай байдлыг нь техник, эдийн засгийн үндэслэл болон бусад тооцоо судалгаагаар нотлосон байх;

25.1.6. тухайн салбарын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөнд тусгагдсан нийгэм эдийн засгийн тэргүүлэх ач холбогдол бүхий арга хэмжээг санал болгосон байх;

25.1.7. эрхлэх асуудлын хүрээнд улсын төсвөөс санхүүжүүлэх тэтгэвэр, тэтгэмж, бусад санхүүгийн дэмжлэгийн төрөл, хэмжээг холбогдох хөтөлбөрт тусгасан байх;

25.1.8. дараа жил худалдан авах бараа, ажил, үйлчилгээний төлөвлөгөөний төслийг хавсаргасан байх.

25.2. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь энэ хуулийн 25.1.3-д заасан хязгаарт багтаагүй саналаа, төвийн төслийн тооцоонд тусгахгүйгээр холбогдох үндэслэл, тайлбарын хамт ирүүлнэ.

25.3. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч төсвийн төслөө санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад 5 дугаар сарын 5-ны дотор хүргүүлнэ.

25.4. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төсөлд дараахь тооцоог хавсаргана:

25.4.1. төсөвт төвлөрүүлэх орлогын тооцоо;
25.4.2. төсвийн байгууллагын өөрийн үйл ажиллагааны орлогын тооцоо;
25.4.3. шинээр хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, арга хэмжээний тооцоо;
25.4.4. нийгэм, эдийн засгийн хувьд ач холбогдолгүй болсон хөтөлбөр, арга хэмжээг зогсоох эсхүл санхүүжилтийг бууруулах санал, тооцоо;

25.4.5. төсвийн гүйцэтгэлийн дүн шинжилгээний тайлан болон тухайн жилийн төсвийн хүлээгдэж буй гүйцэтгэлийн урьдчилсан тооцоо;

25.4.6. төсвийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах орц, төсөв, санхүүжүүлэх эх үүсвэр, хүрэх үр дүнг хөтөлбөрөөр болон эдийн засгийн ангиллаар илэрхийлсэн зарлагын хуваарилалтын тооцоо.

26 дугаар зүйл. Төсвийн төслийг Засгийн газарт хүргүүлэх

26.1. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага энэ хуулийн 25 дугаар зүйлд заасан төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн жилийн төсвийн төслийг хянан нэгтгэж, нэгдсэн төсөв, Нийгмийн даатгалын болон Хүний хөгжил сангийн төсвийн төслийг Засгийн газарт 5 дугаар сарын 25-ны дотор хүргүүлнэ.

26.2. Төсвийн төслийн танилцуулгад дараахь зүйлийг тусгасан байна:

26.2.1. макро эдийн засгийн тухайн үеийн нөхцөл байдлын үнэлгээ, ирээдүйн чиг хандлагын төсөөлөл, тооцоо;

26.2.2. макро эдийн засаг, төсвийн тогтвортой байдлыг хангах талаар Засгийн газраас тухайн жилд баримтлах бодлого, тэргүүлэх чиглэл, тэдгээрийг хэрэгжүүлэх асуудлыг төсвийн төсөлд тусгасан байдал;

26.2.3. төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогыг тооцсон байдал;
26.2.4. төсвийн тэнцлийн зорилтот үзүүлэлтийг тооцсон байдал;
26.2.5. төсвийн гүйцэтгэлд нөлөөлж болзошгүй эрсдэлийн үнэлгээ;
26.2.6. нэгдсэн төсвийн орлого, зарлагын үзүүлэлтүүдийн хураангуй тайлбар;

26.2.7. төсвийн тусгай шаардлагад болон дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлтэй нийцэж байгаа тайлбар;

26.2.8. төсвийн тусгай шаардлагыг түр баримтлахгүй тохиолдолд түүний үндэслэл, санал;

26.2.9. төсөв алдагдалтай төлөвлөгдсөн бол уг алдагдлыг санхүүжүүлэх тухай санал;

26.2.10. төсвийн жилийн татварын зардлын тооцоог улсын төсвийн татварын орлогын төрөл бүрээр, өмнөх хоёр жилийн гүйцэтгэл, дараагийн хоёр жилийн төсөөлөл;

26.2.11. улсын хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний жагсаалт /нэр төрөл, санхүүжилтийн эх үүсвэрээр/;

26.2.12. санхүүжилтийг нь зогсоох болон багасгах хөтөлбөр, арга хэмжээний жагсаалт, түүний төсөвт үзүүлэх нөлөөлөл, тайлбар;

26.2.13. гадаад зээл, тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээний жагсаалт /нэр төрөл, обьект, үнийн дүнгээр/;

26.2.14. Засгийн газрын зээлийн үлдэгдэл, төслийн зээлийн дотоод эх үүсвэрийн хэмжээ, Засгийн газраас гаргасан баталгаа, түүний дүн;

26.2.15. Засгийн газрын тусгай сангийн орлого, зарлагын тооцоо;
26.2.16. төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн улсын төсөвт төлөх ногдол ашгийн хэмжээ;

26.2.17. төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөтөлбөр болон эдийн засгийн ангиллаар илэрхийлэгдсэн төсөв, хүрэх үр дүн;

26.2.18. нэгдсэн төсвийн орлогын 1 хувиас хэтэрсэн дүнтэй тэнцэх болзошгүй өр төлбөр, түүний учирч болзошгүй эрсдэлийн тооцоо;

26.2.19. төсвийн төсөлтэй холбогдуулан шийдвэрлүүлэх хууль, тогтоомжийн төсөл.

26.3. Засгийн газар төсвийн төслийг төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр хэлэлцэнэ.

27 дугаар зүйл. Төсвийн төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх, олон нийтэд мэдээлэх

27.1. Засгийн газар нэгдсэн төсөв, Нийгмийн даатгалын болон Хүний хөгжил сангийн төсвийн төслийг энэ хуулийн 26.2-т заасан танилцуулгын хамт Улсын Их Хуралд жил бүрийн 6 дугаар сарын 5-ны дотор өргөн мэдүүлнэ.

27.2. Засгийн газар улсын төсвийн төслийг түүнийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэнээс хойш 15 хоногийн дотор олон нийтэд мэдээлнэ.

28 дугаар зүйл. Улсын Их Хурал төсөв батлах

28.1. Улсын Их Хурал Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан шаардлагыг хангасан улсын төсөв, Нийгмийн даатгалын болон Хүний хөгжил сангийн төсвийн төслийг тухайн жилийн 6 дугаар сарын 30-ны дотор хуульчилан батална.

28.2. Улсын төсөвт дараахь зүйлийг тусгаж, батална:

28.2.1. төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн тухайн жилийн төсөвт төвлөрүүлэх орлого, төсвийн байгуулагын өөрийн орлого;

28.2.2. төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн тухайн жилийн төсвийн зарлагын дүн;

28.2.3. төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх эх үүсвэр, мөнгөн гүйлгээтэй холбогдох хязгаарлалт;

28.2.4. улсын төсвөөс орон нутгийн төсөвт олгох орлогын шилжүүлэг;
28.2.5. хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний жагсаалт /нэр, байршил, хүчин чадал, хэрэгжүүлэх хугацаа, төсөвт өртөг, санхүүжүүлэх эх үүсвэр, тухайн төсөв хэрэгжих жилийн санхүүжилтийн дүн/;

28.3. Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсноос хойш 14 хоногийн дотор улсын төсвийн хууль болон түүнтэй холбогдох бусад мэдээллийг олон нийтэд мэдээлнэ.

Тавдугаар бүлэг

Төсвийн хэрэгжилт

29 дүгээр зүйл. Төрийн сангийн үйл ажиллагаа

29.1. Төсвийн орлого, зарлагын гүйлгээг төрийн сангийн нэгдсэн дансаар дамжуулан гүйцэтгэнэ.

29.2. Төрийн сангийн үйл ажиллагааг дараахь байдлаар хэрэгжүүлнэ:

29.2.1. төсвийн орлого, зарлагын өдөр тутмын гүйлгээг хийх;
29.2.2. төсвийн хяналтыг зардлын бүлэглэсэн дүнгээр хэрэгжүүлэх;
29.2.3. төсвийн зарлагын төлбөрийн дарааллыг тогтоох;
29.2.4. төсвийн гүйлгээг цахим системээр хэрэгжүүлж, хяналт тавих;
29.2.5. төсвийн хуваарьт үндэслэн төсөвт байгууллагын бүртгэлийн дансанд санхүүжилтийн болон зарцуулалтын эрх олгох;

29.2.6. төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны гэрээ, төлбөрийн хуваарийг бүртгэх, батлагдсан төсвийн хүрээнд санхүүжүүлэх;

29.2.7. улсын төсвийн орлогын дутагдлыг нөхөх зорилгоор төрийн сангийн нэгдсэн дансны хүрээнд тухайн жилийн эцэст хаагдсан байхаар богино хугацааны өглөг үүсгэн санхүүжүүлэх;

29.2.8. улсын төсвийн орлого, зарлага, хөрөнгө, өр төлбөрийг Нягтлан бодох, бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу холбогдох дансанд бүртгэх;

29.2.9. Засгийн газрын мөнгөн хөрөнгийн чөлөөт үлдэгдлийг үр ашигтайгаар байршуулах;

29.2.10. шаардлагатай тохиолдолд хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээнд хуваарилагдсан хөрөнгийг төсвийн жил дамжуулан зарцуулах эрхийг төсвийн ерөнхийлөн захирагчид олгох.

29.3. Төрийн сангийн үйл ажиллагааны журмыг Засгийн газар батална.

30 дугаар зүйл. Төсвийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах

30.1. Бүх шатны төсвийн захирагч төсвийн хэрэгжилтийн талаар дараах үүрэг хүлээнэ:

30.1.1. хуулийн дагуу улс, орон нутгийн төсөвт оруулах болон тухайн төсөвт байгууллагын өөрийн үйл ажиллагааны орлогыг бүрэн төвлөрүүлэх;
30.1.2. батлагдсан төсвийн хүрээнд зарлага гаргах;
30.1.3. энэ хуулийн 29.2.5-т заасан эрхийн хүрээнд төсөвт байгууллагын зардлыг санхүүжүүлэх;

30.1.4. төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр худалдан авах бараа, ажил, үйлчилгээний гүйцэтгэлийн санхүүжилтийг бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны гэрээ, төлбөрийн хуваарийг үндэслэн санхүүжүүлэх;

30.1.5. хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд хяналт тавих;
30.1.6. төсвийг зохистой удирдаж оны эцэст авлага, өр төлбөр үүсгэхгүй байх;

30.1.7. хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний үр дүнд бий болсон хөрөнгийг нягтлан бодох бүртгэлд тусгах;

30.2. Салбарын үйл ажиллагааны онцлогоос хамаарч төсвийн хэрэгжилтийн хугацаа нь төсвийн жилээс зөрүүтэй байхаар бол түүнтэй холбогдолтой төсвийн санхүүжилтийг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний баталсан журмын дагуу зохицуулна.

31 дүгээр зүйл. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсөвт зохицуулалт хийх

31.1. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь хөтөлбөр хооронд түүнчлэн харъяалах төсөвт байгууллагын төсөв хооронд, төсвийн төвлөрүүлэн болон шууд захирагч нь зөвхөн үйл ажиллагааны зардалд санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний зөвшөөрснөөр зохицуулалт хийж болно.

31.2. Төсвийн шууд захирагч төсөвт зохицуулалт хийх саналаа харъяалах төвлөрүүлэн захирагч, төсвийн ерөнхийлөн захирагчид, төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь уг саналыг хянан үзэж санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад тус тус хүргүүлнэ.

31.3. Төсөвт зохицуулалт хийхдээ хөрөнгө оруулалтын болон урсгал зардлыг хооронд нь шилжүүлэх, төсөвт тусгагдаагүй шинэ арга хэмжээг санхүүжүүлэхийг хориглоно.

31.4. Энэ хуулийн 31.1-д заасан төсвийн зохицуулалт хийх нөхцөл, хүрээг тогтоохтой холбогдсон журмыг Засгийн газар батална.

32 дугаар зүйл. Улсын төсвөөс санхүүжүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх гэрээ

32.1. Энэ хуулийн 11.1.5, 11.1.7-д заасан төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь улсын төсвөөс санхүүжүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор орон нутгийн шинж чанартай үйлчилгээ үзүүлж байгаа төсөвт байгууллагын төсвийн урсгал зардлыг хуваарилан зарцуулах эрхийг аймаг, нийслэлийн Засаг даргад гэрээгээр шилжүүлнэ.

32.2. Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга энэ хуулийн 32.1-д заасан гэрээний үндсэн дээр аймаг, нийслэлийн төсөвтэй харьцдаг төсөвт байгууллагын санхүүжилтийг төсөвт байгууллага бүрээр, сум, дүүргийн төсвийг нийт дүнгээр нь зарцуулах эрхийг сум дүүргийн Засаг даргад гэрээгээр шилжүүлнэ.

32.3. Сум дүүргийн Засаг дарга энэ хуулийн 32.2-т заасан гэрээний үндсэн дээр төсөвт байгууллагын санхүүжилтийг хуваарилна.

32.4. Энэ хуулийн 32.2, 32.3-д заасан гэрээний дагуу төсвийг хуваарилахдаа төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийг хөтөлбөр хооронд болон бусад ерөнхийлөн захирагчийн төсөвт шилжүүлэхийг хориглоно.

32.5. Энэ хуулийн 32.1-32.3-д заасан гэрээний биелэлтийг холбогдох төсвийн ерөнхийлөн захирагч хагас, бүтэн жилээр дүгнэж, Засгийн газарт танилцуулна.

32.6. Энэ хуулийн 32.1-д заасан орон нутгийн шинж чанартай үйлчилгээ үзүүлж байгаа төсөвт байгууллагын жагсаалтыг Засгийн газар батална.

33 дугаар зүйл. Үр дүнгийн гэрээ

33.1. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор төсвийн захирагч санхүүгийн жил эхлэхээс 1 сарын өмнө үр дүнгийн гэрээ байгуулсан байна.

33.2. Yр дүнгийн гэрээнд байгууллагын төсвийн жилд хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, арга хэмжээ, хүрэх үр дүн, түүнийг дүгнэх талаар тусгасан байна.

33.3. Төсвийн шууд болон төвлөрүүлэн захирагч нь харъяалах дээд шатныхаа төсвийн захирагчтай үр дүнгийн гэрээ байгуулна.

33.4. Үр дүнгийн гэрээний биелэлтийг харъяалах дээд шатны төсвийн захирагч нь хагас, бүтэн жилээр дүгнэнэ.

34 дүгээр зүйл. Төсвийн хэмнэлт

34.1. Төсөвт байгууллагын зарлагын хэмнэлтээс тухайн төсөвт байгууллагын үйл ажиллагааны үр дүнг харгалзан урамшуулал олгоно.

34.2. Энэ хуулийн 34.1-д заасан урамшуулал олгоход шаардагдах хөрөнгийг тухайн жилийн хүлээгдэж буй гүйцэтгэлд үндэслэн санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний дараа жилийн төсвийн багцад тусган, батлуулна.

34.3. Төсөвт байгууллагын хэмнэсэн зардлаас төсөвт байгууллагад олгох урамшууллын хэмжээ, шалгуур үзүүлэлт, түүнийг зарцуулах, тайлагнах, нягтлан бодох бүртгэлд тусгах, хяналт тавих журмыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

Зургадугаар бүлэг

Засгийн газрын зээл, өрийн удирдлага

35 дугаар зүйл. Засгийн газрын зээл

35.1. Засгийн газар дараахь зорилгоор зээл авч болно:

35.1.1. Засгийн газрын төсөл, хөтөлбөрийг санхүүжүүлэх;
35.1.2. улсын төлбөрийн тэнцлийг дэмжих;
35.1.3. санхүүгийн зах зээлийг хөгжүүлэх;
35.1.4. төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх;
35.1.5. өрийг дахин санхүүжүүлэх;
35.1.6. улсын төсвийн улирлын чанартай орлогын дутагдлыг санхүүжүүлэх.

35.2. Засгийн газар улсын төсвөөс дараах зорилгоор зээл олгож болно:

35.2.1. эдийн засгийн тэргүүлэх ач холбогдол бүхий төсөл, арга хэмжээг дэмжих;

35.2.2. орон нутгийн төсвийн улирлын чанартай орлогын дутагдлыг санхүүжүүлэх;

35.3. Эх үүсвэр нь тухайн жилийн төсвийн хуулиар батлагдсан тохиолдолд энэ хуулийн 36.2-т заасан зээлийг олгоно.

36 дугаар зүйл. Засгийн газрын өрийн удирдлага

36.1. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага Засгийн газрын өрийн удирдлагыг дараахь байдлаар хэрэгжүүлнэ:

36.1.1. Засгийн газрын санхүүгийн хэрэгцээ, эрсдлийн үнэлгээг үндэслэж өрийн удирдлагын стратеги боловсруулж, хэрэгжүүлэх;

36.1.2. Засгийн газрын өрийн удирдлагын зорилт, өрийн хэмжээ, бүтэц, эрсдлийг богино, дунд хугацаагаар тодорхойлж, удирдан зохицуулах;

36.1.3. тухайн жилийн төсвийн хуулиар Засгийн газрын шинээр авах зээл, гаргах баталгааны дээд хязгаарыг батлуулж мөрдөх;

36.1.4. төрийн өмчит болон төрийн өмч давамгайлсан хуулийн этгээдийн авах зээлийн дээд хязгаарыг тогтооx;

36.1.5. Засгийн газрын өр болон зээлийн баталгааны мэдээллийн санг бүрдүүлэх;

36.1.6. аймаг, нийслэлийн Засаг даргын улсын төсвөөс авах зээлийн хэмжээний дээд хязгаарыг тогтоох;

36.1.7. Засгийн газрын өрийн мэдээллийн ил тод байдлыг хангах;
36.1.8. зээлдүүлэгчийн эрх тэгш байдлыг хангах.

36.2. Орон нутгийн төсөв нь зөвхөн улсын төсвөөс тухайн жилийн төсвийн богино хугацааны мөнгөн хөрөнгийн хэрэгцээг санхүүжүүлэх зорилгоор зээл авч болох бөгөөд зээлийн баталгаа гаргахыг хориглоно.

37 дугаар зүйл. Засгийн газрын баталгаа

37.1. Засгийн газраас дор дурдсан шаардлагад нийцсэн хөрөнгө оруулалтын зээлд баталгаа гаргаж болно:

37.1.1. хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний техник, эдийн засгийн үнэлгээгээр үр ашигтай нь нотлогдсон технологийн өндөр түвшинд бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж дотоодод нийлүүлэх болон экспортлох;

37.1.2. үндэсний хэмжээнд болон тухайн бүс нутаг, орон нутгийн нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд өндөр ач холбогдолтой дэд бүтцийг бүрдүүлэх;

37.2. Засгийн газрын зээл, төлбөрийн баталгаатай холбоотой журмыг Засгийн газар батлана.

Долдугаар бүлэг

Төсвийн тайлагналт

38 дугаар зүйл. Санхүүгийн болон төсвийн гүйцэтгэлийн тайлан

38.1. Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд улс, орон нутгийн төсвийн санхүүгийн тайлан, улсын төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээрийн оролцоотой хуулийн этгээдийн санхүүгийн тайлан хамаарна.

38.2. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээний төсөвт байгууллага, агентлагийн санхүүгийн тайлан, Засгийн газрын шугамаар авч, ашиглаж буй хөнгөлөлттэй зээл болон буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжиж байгаа төсөл, хөтөлбөрийн санхүүгийн тайлан, төрийн өмчит аж ахуйн нэгжийн санхүүгийн тайланг санхүүгийн нэгтгэсэн тайландаа хамруулна.

38.3. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нь төсвийн гүйцэтгэл болон жилийн эцсийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын дагуу гаргана.

38.4. Санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан нь дараахь бүрэлдэхүүнтэй байна:

38.4.1. үйл ажиллагааны үр дүнгийн тайлан;
38.4.2. санхүүгийн байдлын тайлан ;
38.4.3. мөнгөн гүйлгээний тайлан;
38.4.4. өмчийн өөрчлөлтийн тайлан;
38.4.5. санхүүгийн тайлангийн тодруулга.

38.5. Төсвийн гүйцэтгэлийн тайлан нь дараахь бүрэлдэхүүн хэсэгтэй байна.

38.5.1. тухайн жилийн төсвийн орлого, зарлагын гүйцэтгэл /нийт дүнгээр, хөтөлбөрөөр, төсвийн ерөнхийлөн захирагчдаар, хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээ бүрээр/;

38.5.2. тухайн жил худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээний гүйцэтгэл;
38.5.3. хөтөлбөрийн үр дүн, түүний танилцуулга /хөтөлбөрийн гүйцэтгэлийн биелэлт, бодлогын зорилтын хэрэгжилт, үр нөлөөнд хийсэн дүгнэлт, хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлсэн хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний биелэлт, тасарсан бол шалтгаан/.

38.6. Энэ хуулийн 31 дүгээр зүйлд зааснаар төсөвт зохицуулалт хийсэн тохиолдолд хөтөлбөрийн гүйцэтгэлийг анх төлөвлөсөн хүрэх үр дүнгийн зорилттой нь харьцуулсан байдлаар тайлагнана.

39 дүгээр зүйл. Санхүүгийн болон төсвийн гүйцэтгэлийн тайлан гаргах

39.1. Төвийн шууд захирагч улирлын санхүүгийн тайланг дараа улирлын эхний сарын 15-ны дотор, жилийн санхүүгийн тайланг дараа оны 1 дүгээр сарын 25-ны дотор гаргаж, орон нутгийн төсвийн ерөнхийлөн захирагч болон дээд шатны төсвийн захирагчид тушаана.

39.2. Дүүргийн төсвийн ерөнхийлөн захирагч сум дүүргийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг хагас, бүтэн жилээр нэгтгэн, хагас жилийн тайланг 7 дугаар сарын 25-ны дотор, жилийн тайланг дараа оны 2 дугаар сарын 15-ны дотор дээд шатны төсвийн захирагчид тушаана.

39.3. Орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж байгаа улсын төсвийн байгууллагын төсвийн гүйцэтгэлийн болон санхүүгийн тайланг аймаг нийслэлийн Засаг даргын тамгын газарт нэгтгэж, хагас жилийн тайланг 8 дугаар сарын 5-ны дотор, жилийн эцсийн тайланг дараа оны 2 дугаар сарын 20-ны дотор тухайн салбарын төсвийн ерөнхийлөн захирагч болон санхүү төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад тушаана.

39.4. Төсвийн төвлөрүүлэн захирагч санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг хагас, бүтэн жилээр нэгтгэн, хагас жилийн тайланг 7 дугаар сарын 25-ны дотор, жилийн тайланг дараа оны 2 дугаар сарын 15-ны дотор төсвийн ерөнхийлөн захирагчид тушаана.

39.5. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, орон нутгийн төсвийн ерөнхийлөн захирагч улс, орон нутгийн төсвийн санхүүгийн тайлан, төсвийн ерөнхийлөн захирагч төсвийн гүйцэтгэл болон санхүүгийн жилийн эцсийн нэгтгэсэн тайланг дараа оны 3 дугаар сарын 1-ны дотор төрийн аудитын төв байгууллагад хүргүүлнэ.

39.6. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч төсвийн гүйцэтгэл болон санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг хагас, бүтэн жилээр нэгтгэн, хагас жилийн тайланг 8 дугаар сарын 15-ны дотор, аудит хийгдсэн жилийн тайланг дараа оны 3 дугаар сарын 20-ны дотор санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад ирүүлнэ.

39.7. Орон нутгийн төсвийн ерөнхийлөн захирагч энэ хуулийн 39.6-д заасан тайлан болон орон нутгийн төсвийн санхүүгийн тайланг 8 дугаар сарын 15-ны дотор, аудит хийгдсэн жилийн тайланг дараа оны 3 дугаар сарын 20-ны дотор санхүү, төсвийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад ирүүлнэ.

39.8. Төсвийн бүх шатны захирагч нар энэ хуулийн 39.1-39.4-д заасан хугацаанд багтаан жилийн эцсийн санхүүгийн тайланг холбогдох төрийн аудитын байгууллагад хүргүүлнэ.

39.9. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн төсвийн гүйцэтгэл болон Засгийн газрын жилийн эцсийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг дараа жилийн 4 дүгээр сарын 10-ны өдрийн дотор аудитын дүгнэлт гаргуулахаар төрийн аудитын төв байгууллагад хүргүүлнэ.

39.10. Төрийн аудитын байгууллага энэ хуулийн 39.1, 39.2, 39.3, 39.4-д тус тус заасан санхүүгийн тайланг хүлээн авснаас хойш сарын дотор түүнд аудитын дүгнэлт гаргана;

39.11. Төрийн аудитын төв байгууллага энэ хуулийн 39.5, 39.9-д заасан төсвийн гүйцэтгэл болон санхүүгийн жилийн эцсийн нэгтгэсэн тайланг хүлээн авснаас хойш 20 хоногийн дотор түүнд аудитын дүгнэлт гаргана.

39.12. Засгийн газар аудитын дүгнэлт гарснаас хойш 7 хоногийн дотор төсвийн гүйцэтгэлийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлнэ.

39.13. Улсын Их Хурал төсвийн гүйцэтгэлийг хаврын чуулганаар хэлэлцэж, батална.

39.14. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага төсвийн гүйцэтгэл болон аудит хийгдсэн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг хэвлэн нийтлэнэ.

40 дүгээр зүйл. Сонгуулийн өмнөх эдийн засаг, санхүү, төсвийн төлөв байдлын тайлан

40.1. Засгийн газар Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн болон Улсын Их Хурлын сонгуулийг зарлахаас 1 сараас доошгүй хугацааны өмнө Монгол Улсын эдийн засаг, санхүү, төсвийн төлөв байдлын талаархи мэдээллийг Төрийн аудитын төв байгууллагад ирүүлнэ.

40.2. Энэ хуулийн 40.1-д заасан мэдээллийг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд Төрийн аудитын төв байгууллагын дарга танилцуулна.

40.3. Улсын Их Хурал мэдээлэлтэй танилцсаны дараа төрийн аудитын төв байгууллага сонгуулийн өмнөх макро эдийн засаг, санхүү, төсвийн төлөв байдлын тайланг бэлтгэж, олон нийтэд мэдээлнэ.

40.4. Сонгуулийн өмнөх макро эдийн засаг, санхүү, төсвийн төлөв байдлын тайлан нь дараахь мэдээллийг багтаасан байна:

40.4.1. сонгуулийн бүрэн эрхийн хугацаанд Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн эдийн засаг, санхүү, төсвийн бодлого, үр дүн нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан төсвийн тусгай шаардлагыг хангасан байдал;

40.4.2. ирэх 4 жилийн макро эдийн засаг, төсвийн төлөв байдлын төсөөлөл;

40.4.3. Засгийн газрын өр, болзошгүй өр төлбөрийн дүн, түүний зориулалт, нөхцөл, хугацаандаа төлөгдөөгүй зээлийн үндсэн өр ба хүүгийн төлбөрийн дүн;

40.4.4. Монгол улсын төсвийн тогтворжуулалтын сангийн үлдэгдлийн нийт дүн, энэ нь төсвийн тогтвортой байдлыг хангаж байгаа эсэх болон дараагийн хоёр жилийн хугацаан дахь тухайн сангийн эх үүсвэрийн өөрчлөлтийн тухай үнэлгээ;

40.4.5. болзошгүй өглөг, өр төлбөр;
40.4.6. Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан, хүлээгдэж байгаа арга хэмжээ, түүнд төсвөөс гаргах зардлын хэмжээ, эх үүсвэр;

40.4.7. Засгийн газрын гэрээ, хэлэлцээрт тусгагдсан, хүлээгдэж байгаа Засгийн газрын өр төлбөр, баталгааны дүн;

40.4.8. сонгуулийн жилд Засгийн газраас гаргасан шийдвэр нь дараагийн жилүүдийн санхүү, төсвийн төлөв байдалд хэрхэн нөлөөлөх үзүүлэлт;

40.4.9. эдийн засаг, санхүү, төсвийн дунд хугацааны төсөөлөл нь Улсын Их Хурлаар батлагдсан дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, эсхүл тухайн жилийн төсөв, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан төсвийн тусгай шаардлагад нийцэж байгаа талаарх тайлбар.

40.5. Энэ хуулийн 40.2.5-40.2.8-д заасан мэдээллийн төсвийн төлөв байдалд нөлөөлж болзошгүй эрсдлийг тоон илэрхийллээр харуулна.

41 дүгээр зүйл. Төсвийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ

41.1. Төсвийн төсөл боловсруулах, төсвийн гүйцэтгэл, нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналтыг төсвийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээгээр дамжуулан хэрэгжүүлнэ.

41.2. Төсвийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ нь дараахь нөхцлийг хангасан байна:

41.2.1. орчин үеийн мэдээллийн технологид суурилсан байх;
41.2.2. төсвийн цахим баримт бичгийг хадгалж, хянадаг байх;
41.2.3. төрийн санхүүгийн үйл ажиллагаа нь уг сүлжээний хэрэглэгчид нээлттэй, ил тод байх;

41.2.4. төрийн сангийн нэгдсэн дансны жагсаалт, төсвийн ангилал, төсөв болон нягтлан бодох бүртгэлийн стандартад нийцсэн байх;

41.3. Холбогдох байгууллага, албан тушаалтан төсвийн мэдээллийн сүлжээнд үнэн зөв мэдээллийг цаг хугацаанд нь оруулах, мэдээллийн үндсэн баримтыг бүрдүүлэх, бүртгэх, хамгаалах үүрэгтэй.

Наймдугаар бүлэг

Орон нутгийн төсөв

42 дугаар зүйл. Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын бүрэн эрх

42.1. Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал орон нутгийн төсвийн удирдлага, санхүүжилтийн талаар дараахь бүрэн эрхтэй:

42.1.1. Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэлэлцэн батлах, хэрэгжилтэд хяналт тавих;

42.1.2. тухайн жилийн төсвийг хэлэлцэн батлах, хэрэгжилтэд хяналт тавих;

42.1.3. төсвийн гүйцэтгэлийг хэлэлцэн батлах;
42.1.4. төсвийн гүйцэтгэлийн болон санхүүгийн тайлангийн талаарх Засаг даргын мэдээллийг сонсох.

43 дугаар зүйл. Аймаг, нийслэлийн Засаг даргын бүрэн эрх

43.1. Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга орон нутгийн төсвийн удирдлага, санхүүжилтийн талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

43.1.1. тухайн шатны төсөв болон аймаг, нийслэлийн хөгжлийн сангийн төслийг боловсруулах, хэлэлцүүлэх, батлуулах, төсвийн гүйцэтгэлийг зохион байгуулах, тайлагнах;

43.1.2. орон нутаг дахь улсын төсөвт байгууллага, улсын төсвөөс санхүүжүүлэх хөтөлбөр, арга хэмжээний төсвийн төслийг боловсруулан холбогдох төсвийн ерөнхийлөн захирагчид хүргүүлэх;

43.1.3. орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх ажил, үйлчилгээг худалдан авах гэрээ байгуулах;

43.1.4. иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар батлагдсан орон нутгийн төсвийг 14 хоногийн дотор санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад хүргүүлэх;

43.1.5. энэ хуулийн 32.2-т заасан гэрээний дагуу улсын төсвийн байгууллагын төлөвлөсөн зардлыг зориулалтаар, цаг хугацаанд нь, тасралтгүй бүрэн санхүүжүүлэх;

44 дүгээр зүйл. Сум, дүүргийн Засаг даргын бүрэн эрх

44.1. Сум, дүүргийн Засаг дарга орон нутгийн төсвийн удирдлага, санхүүжилтийн талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

44.1.1. тухайн шатны төсвийн төслийг боловсруулах, хэлэлцүүлэх, батлуулах, төсвийн гүйцэтгэлийг зохион байгуулах, тайлагнах;

44.1.2. орон нутаг дахь улсын төсөвт байгууллага, улсын төсвөөс санхүүжүүлэх хөтөлбөр, арга хэмжээний төсвийн төслийг боловсруулан аймаг, нийслэлийн Засаг даргад хүргүүлэх;

44.1.3. улсын төсвөөс санхүүжүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх талаар сум дүүргийн Засаг дарга дээд шатны Засаг даргатай хөтөлбөрийн гэрээ байгуулах;

44.1.4. иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар батлагдсан орон нутгийн төсвийг 7 хоногийн дотор аймаг, нийслэлийн Засаг даргад хүргүүлэх;

44.1.5. энэ хуулийн 32.3-д заасан гэрээний дагуу улсын төсвийн байгууллагын төлөвлөсөн зардлыг зориулалтаар, цаг хугацаанд нь, тасралтгүй бүрэн санхүүжүүлэх;

45 дугаар зүйл. Орон нутгийн төсвөөр хэрэгжүүлэх хөтөлбөр

45.1. Орон нутгийн төсвийн зарлага, санхүүжилт нь дараахь хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд чиглэгдэнэ:

45.1.1. орон нутгийн удирдлага, захиргааны зардал;
45.1.2. нийгмийн халамж, асрамжийн үйлчилгээ;
45.1.3. орон нутгийн замын засвар, үйлчилгээ, шинэчлэл, өргөтгөл, үерийн хамгаалалт;

45.1.4. орон нутгийн өмчийн цахилгаан, дулааны эрчим хүч, нийтийн эзэмшлийн инженерийн байгууламжийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах,

45.1.5. орон нутгийн өмчийн барилга байгууламжид их засвар хийх;
45.1.6. нийтийн эзэмшлийн аж ахуйн үйлчилгээ, тохижилт, цэцэрлэгжүүлэлт, тэдгээрийн засвар арчилгаа, өргөтгөл;

45.1.7. усан хангамж, бохир ус болон цэвэрлэх байгууламжийн үйлчилгээ;

45.1.8. хүн ба мал, амьтны халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрүүлжүүлэх, ариутгах;

45.1.9. байгаль орчны хамгаалал;
45.1.10. хортон шавьжийн устгал, хяналт.

46 дугаар зүйл. Орон нутгийн төсөв боловсруулах, өргөн мэдүүлэх

46.1. Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга орон нутгийн төсвийн төслийг боловсруулж, тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд өргөн мэдүүлнэ.

46.2. Орон нутгийн төсвийн төсөлд дараахь зүйлийг хавсаргана:

46.2.1. холбогдох орон нутгийн засаг захиргааны бодлогын зорилтыг тусгасан дунд хугацааны төлөвлөгөө;

46.2.2. энэ хуулийн 19.1-д заасан төсвийн ангилалын дагуу боловсруулсан төсвийн төслийн тооцоо, танилцуулга;

46.2.3. аймаг, нийслэлээс сум дүүргийн төсөвт олгохоор төлөвлөсөн санхүүгийн дэмжлэг болон орлогын шилжүүлэгийн санал;

46.2.4. сум, дүүргийн төсвөөс аймаг, нийслэлийн төсөвт төвлөрүүлэх орлогын санал.

46.3. Аймаг, нийслэл, сум дүүргийн төсвийн төслийг боловсруулах явцдаа төслийг олон нийтэд танилцуулж, тухайн аймаг, нийслэл, сум дүүргийн иргэдийн санал, хүсэлтийг иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд танилцуулна.

47 дугаар зүйл. Орон нутгийн төсөв батлах

47.1. Орон нутгийн төсөвт дараахь зүйлийг тусгаж, батална:

47.1.1. төсвийн захирагчийн тухайн жилийн төсөвт төвлөрүүлэх орлого, төсвийн байгуулагын өөрийн орлого;

47.1.2. төсвийн захирагчийн тухайн жилийн төсвийн зарлагын дүн;
47.1.3. аймаг, нийслэлийн төсвөөс сум, дүүргийн төсөвт олгох орлогын шилжүүлэг болон санхүүгийн дэмжлэг;

47.1.4. сум, дүүргийн төсвөөс аймаг, нийслэлийн төсөвт төвлөрүүлэх орлого;

47.1.5. орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний жагсаалт /нэр, байршил, хүчин чадал, хэрэгжүүлэх хугацаа, төсөвт өртөг, санхүүжүүлэх эх үүсвэр, тухайн төсөв хэрэгжих жилийн санхүүжилтийн дүн/;

47.2. Аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал төсвийн төслийг 8 дугаар сарын 5-ны дотор, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал 9 дүгээр сарын 1-ний дотор тус тус батална.

47.3. Иргэдийн төлөөлөгчдийн Хурлаас батлагдсан төсвийг олон нийтэд хүртээмжтэй, ил тод байдлаар мэдээлнэ.

48 дугаар зүйл. Орон нутгийн төсөвт олгох орлогын шилжүүлэг

48.1. Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн төсөвт олгох шилжүүлгийг дараахь хүчин зүйлийг харгалзсан аргачлалын дагуу тодорхойлно:

48.1.1. нэг хүнд ногдох төрийн захиргааны болон нийгмийн үйлчилгээний өртөг;
48.1.2. газар нутгийн алслалт, хүн амын нягтрал;
48.1.3. орон нутаг дахь эдийн засгийн хөгжлийн түвшин;
48.1.4. суурь дэд бүтэц бүрдсэн байдал.

48.2. Цалин хөлс, шагнал урамшуулал болон тэдгээртэй адилтгах хөдөлмөр эрхлэлтийн орлогод ногдох албан татварын 50 хувьтай тэнцэх орлогыг орлогын шилжүүлэг хийхэд хуваарилна.

48.3. Дээд шатны төсөв нь доод шатны төсвөөс орлого татан төвлөрүүлж болно.

48.4. Энэ хуулийн 48.3-д зааснаар орлогыг татан төвлөрүүлэхдээ аймаг, нийслэлийн эдийн засгийн хүчин чадал, төсвийн орлогын суурь, тухайн жилийн төлөвлөсөн төсвийн зарлагаа нөхөх чадвар зэрэг хүчин зүйлийг харгалзан үзнэ.

48.5. Энэ хуулийн 48.1-д заасан орон нутгийн төсөвт орлогын шилжүүлэг тооцож олгох, орон нутгийн төсвөөс орлого татан төвлөрүүлэх болон орлогын шилжүүлгийн эх үүсвэр бүрдүүлэх, хуваарилах журам, аргачлалыг Засгийн газар баталж мөрдүүлнэ.

Есдүгээр бүлэг

Дотоод хяналт шалгалт

49 дүгээр зүйл. Дотоод аудит

49.1. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүр хөтөлбөрийн үр дүнгийн хэрэгжилтийн явц байдалд үнэлэлт, дүгнэлт өгч эрсдлийн удирдлагаар хангахад чиглэгдсэн дотоод аудитыг хэрэгжүүлнэ.

49.2. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн дотоод аудитыг арга зүйгээр хангана.

49.3. Дотоод аудитын дүрмийг Засгийн газар батална.

50 дугаар зүйл. Санхүүгийн хяналт, шалгалт

50.1. Засгийн газрын санхүүгийн дотоод хяналт, шалгалтыг мэргэжлийн хяналтын байгууллага хэрэгжүүлнэ.

50.2. Санхүүгийн дотоод хяналт, шалгалтад төсөвт байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит болон тэдгээрийн өмч давамгайлсан хуулийн этгээдийн санхүүгийн үйл ажиллагаа хамрагдана.

50.3. Санхүүгийн дотоод хяналт, шалгалтыг дор дурдсан чиглэлээр хийнэ:

50.3.1. санхүү, төсөв, нягтлан бодох бүртгэлийн холбогдолтой хууль тогтоомж, Засгийн газрын шийдвэр болон түүнийг үндэслэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас гаргасан заавар, журмын хэрэгжилт;

50.3.2. тухайн байгууллагын орлогын төлөвлөлт, төвлөрүүлэлт, төсөвт хөрөнгийн зарцуулалт;

50.3.3. хөтөлбөрийн төлөвлөлт,түүний үр дүн;
50.3.4. өмч, хөрөнгийн ашиглалт, зарцуулалт, хадгалалт, хамгаалалт;
50.3.5. санхүүгийн үйл ажиллагааны үр дүн, үр ашгийн байдал;
50.3.6. төсвийн хөрөнгө оруулалтын ашиглалт, зарцуулалт;
50.3.7. анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийн хөтлөлт, санхүүгийн тайлан;

50.3.8. Засгийн газрын гадаад, дотоод зээл, тусламжийн хөрөнгийн ашиглалт, зарцуулалт;

50.3.9. улсын төсвөөс эргэж төлөгдөх нөхцөлөөр ашиглуулж байгаа төсвийн хөрөнгийн ашиглалт, зарцуулалт;

50.3.10. байгууллагын нягтлан бодогчийн хууль тогтоомжид заасан үүргийн биелэлт.

Аравдугаар бүлэг

Хариуцлага хүлээлгэх

51 дүгээр зүйл. Хууль тогтоомж зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага

51.1. Төсвийн тухай хууль тогтоомж зөрчсөн этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол шүүгч эсхүл санхүүгийн хяналт шалгалтын улсын байцаагч дараахь шийтгэл ногдуулна:

51.1.1. энэ хуулийн 12.1.7, 12.1.8, 16.1.7-д заасан бүрэн эрхээ зохих ёсоор хэрэгжүүлээгүй бол 500000-1000000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

51.1.2. энэ хуулийн 30.1-д заасан төсвийн хэрэгжилтийн талаарх үүргээ биелүүлээгүй бол 500000-1000000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

51.1.3. энэ хуулийн 43.1.5, 44.1.5-д заасны дагуу санхүүжилт хийгээгүй бол 500000-1000000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

51.1.4. энэ хуулийн 23.1, 23.2, 25.3, 26.1, 43.1.4, 44.1.4-д заасан холбогдох тооцоо, санал, төсөв, төсвийн төслийг тогтоосон хугацаанд нь хүргүүлээгүй бол 500000-1000000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

51.1.5. энэ хуульд заасан санхүүгийн болон төсвийн гүйцэтгэлийн мэдээ, тайлан, мэдээлэлийг тогтоосон хугацаанд нь, үнэн зөв гаргаагүй бол 500000-1000000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

51.1.6. энэ хуулийн 40 дүгээр зүйлд заасан сонгуулийн өмнөх макро эдийн засаг, санхүү, төсвийн төлөв байдлын тайланг хугацаанд нь гаргаж, мэдээлээгүй бол 500000-1000000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

51.1.7. энэ хуульд заасан олон нийтэд мэдээлэх үүргээ биелүүлээгүй бол 500000-1000000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

51.2. Энэ хуулийн 21.3, 21.4, 31.3, 32.4, 36.2-д заасныг зөрчсөн албан тушаалтанд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол түүнийг томилсон холбогдох эрх бүхий этгээд төрийн албанд 10 жилийн хугацаанд эргэж орох эрхгүйгээр халах сахилгын шийтгэл ногдуулна.

51.3. Зөрчлийн хэлбэр, хүлээлгэх хариуцлагаас үл хамааран энэ хуулийг зөрчсөний улмаас төрд хохирол учруулсан этгээд уг хохирлыг төлж барагдуулах үүрэгтэй.

51.4. Энэ хуулийн 51.1.2, 51.1.7-д заасан шийтгэлийг шүүгч, 51.1.1, 51.1.3-51.1.6-д заасан шийтгэлийг санхүүгийн хяналт шалгалтын улсын байцаагч тус тус ногдуулна.

52 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох

52.1. Энэ хуулийг .... оны .. дүгээр сарын ..-нээс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

МОНГОЛ УЛСЫН НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙГ
ХҮЧИНГҮЙ БОЛСОНД ТООЦОХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тухай хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хүчингүй болсонд тооцсугай.

Гарын үсэг

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ТӨСВИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН УДИРДЛАГА, САНХҮҮЖИЛТИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙГ ХҮЧИНГҮЙ БОЛСОНД ТООЦОХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай тухай хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хүчингүй болсонд тооцсугай.

Гарын үсэг

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

АРХИВЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Архивын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.3 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 45.1-д заасны” гэснийг “Төрийн албаны тухай хуулийн 351.1-д заасны” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН АГЕНТЛАГИЙН ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Засгийн газрын агентлагийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.1 дэх хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг “Төсвийн тухай” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТУСГАЙ САНГИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.1, 26 дугаар зүйлийн 26.1, 28 дугаар зүйлийн 28.1 дэх хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг, “Төсвийн тухай” гэж, мөн хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1 дэх хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 39.2-т заасан” гэснийг “Төсвийн тухай хуулийн 38.2-т заасан” гэж, мөн хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.5 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 37.2-т заасан” гэснийг “Төсвийн тухай хуулийн 38.4-т заасан” гэж, мөн хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1 дэх хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 64 дүгээр зүйлд заасан” гэснийг “Төсвийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлд заасан” гэж тус тус өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.8, 183 дугаар зүйлийн 183.2 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 45 дугаар зүйлд заасны” гэснийг “Төрийн албаны тухай хуулийн 351 дугаар зүйлд заасны” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ЧУУЛГАНЫ ХУРАЛДААНЫ
ДЭГИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1 дэх хэсгийн “, Засгийн газрын санхүүгийн тайлан” гэснийг хассугай.

2 дугаар зүйл. Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 52 дугаар зүйлийг хүчингүй болсонд тооцсугай.

3 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

МОНГОЛ УЛСЫН ЯАМНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Монгол Улсын яамны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.1 дэх хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг “Төсвийн тухай” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.3 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 45.1.-д заасны” гэснийг “Төрийн албаны тухай хуулийн 351.1-д заасны” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

 Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

НИЙГМИЙН ХАЛАМЖИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Нийгмийн халамжийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.3 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 45.1.-д заасны” гэснийг “Төрийн албаны тухай хуулийн 351.1-д заасны” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ТӨРИЙН АУДИТЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Төрийн аудитын тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.1, 18 дугаар зүйлийн 18.1, 18.2 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг “Төсвийн тухай” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Төрийн аудитын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.1 дэх хэсгийг дор дурьдсанаар өөрчлөн найруулсугай.

1/ 27 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг:
“27.1. Үндэсний аудитын байгууллагын жилийн эцсийн санхүүгийн тайланг тухай бүр сонгон шалгаруулж Улсын Их Хурлын дарга томилсон хараат бус мэргэжлийн аудитор шалгаж, дүнг Улсын Их Хурлын холбогдох Байнгын хороонд танилцуулна.

3 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ТӨРИЙН АЛБАНЫ ТУХАЙ ХУУЛЬД
НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Төрийн албаны тухай хуулийн 5, 6 дугаар бүлэгт дор дурдсан агуулгатай зүйл нэмсүгэй:

1/ 281 дугаар зүйл:

“281.1. Албан тушаалтны цалин хөлсний талаар санал гаргах

281.1. Төрийн албаны төв байгууллага нь энэ хуулийн 351.1-д заасан албан тушаалтны цалин хөлсний талаар дараахь этгээдэд санал гаргана:

281.1.1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэд дарга, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын тэргүүн дэд дарга, дэд даргын талаар төсвийн ерөнхийлөн захирагчид;

281.1.2. төрийн захиргааны төв байгууллагын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн даргын талаар төсвийн ерөнхийлөн захирагчид;

281.1.3. Улсын Их Хуралд ажлаа тайлагнадаг байгууллагын төсвийн шууд захирагчийн талаар холбогдох Байнгын хороотой зөвлөлдөж Улсын Их Хуралд;

281.1.4. Улсын Ерөнхий прокурорын газрын Тамгын газрын даргын талаар төсвийн ерөнхийлөн захирагчид;

281.1.5. аймаг, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын даргын талаар тухайн аймаг, нийслэлийн Засаг даргад.

281.2. Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн, бүх шатны шүүхийн шүүгчийн цалин, урамшуулалтай холбогдсон асуудлыг тус тусын хуулиар зохицуулна.

281.3. Төрийн албаны төв байгууллага нь удирдах албан тушаалтны цалин хөлсний талаар санал боловсруулахдаа албан тушаалаас гадна ажлын үр дүнгээс хамаарах чиглэлийг баримтлан, дараахь шаардлагыг харгалзана:

281.2.1. адил албан тушаалд адил хэмжээний цалин хөлс тогтоох;
281.2.2. тухайн албан тушаалын хариуцлагын түвшин;
281.2.3. тухайн албан тушаалын үүргийг гүйцэтгэхэд шаардагдах мэдлэг, чадвар.

281.3. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч энэ хуулийн 281.1-д заасан цалин хөлсний хэмжээг тогтоохдоо төрийн албаны төв байгууллагын саналыг харгалзаж үр дүнгийн гэрээний хэрэгжилтийг үндэслэнэ.”

2/ 351 дугаар зүйл:

“351 дугаар зүйл. Төрийн зарим удирдах албан тушаалд нэр дэвшүүлэх журам

351.1. Төрийн албаны төв байгууллага дараахь албан тушаалд нэг хүний нэрийг дэвшүүлж, түүнийг томилох эрх бүхий этгээдэд санал болгоно:

3511.1. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэд дарга ;
351.1.2. Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга;
351.1.3. Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын тэргүүн дэд дарга;
351.1.4. төрийн захиргааны төв байгууллагын Төрийн нарийн бичгийн дарга
351.1.5. Улсын Их Хуралд ажлаа тайлагнадаг байгууллагын төсвийн шууд захирагч;

351.1.6. агентлагийн дарга \цагдаа, тагнуул, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх, онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн болон зэвсэгт хүчний байгууллагаас бусад\ ;

351.1.7. Улсын ерөнхий прокурорын газрын Тамгын газрын дарга;
351.1.8. аймаг, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын дарга;

351.2. Төрийн албаны төв байгууллага нь сонгон шалгаруулж нэр дэвшүүлэхээс 21-ээс доошгүй хоногийн өмнө тухайн албан тушаалын талаар нийтэд мэдээлнэ.

351.3. Энэ хуулийн 351-д заасан албан тушаалтныг сонгон шалгаруулж нэр дэвшүүлэхэд улс төрийн хүчин, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын дарга, гишүүн, Ерөнхий сайд, бусад төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн зүгээс төрийн албаны төв байгууллагад нөлөө үзүүлэхийг хориглоно.

351.4. Төрийн албаны төв байгууллага нь албан тушаалд нэр дэвшигчдийг төсвийн ерөнхийлөн захирагчид танилцуулан, хэрхэн сонгосноо, нэр дэвшигчдийн нэрсийн жагсаалтын хамт нийтэд мэдээлнэ.

351.5. Томилох эрх бүхий этгээд төрийн албаны төв байгууллагаас энэ хуулийн 1-д заасан албан тушаалд санал болгосон нэр дэвшигчийг холбогдох албан тушаалд томилно.

351.6. Томилох эрх бүхий этгээд төрийн албаны төв байгууллагын санал болгосон нэр дэвшигчийг томилохоос хуульд заасан үндэслэлээр 1 удаа татгалзах эрхтэй бөгөөд энэ тохиолдолд төрийн албаны төв байгууллага өөр хүнийг зохих журмын дагуу санал болгоно.

351.7. Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн, бүх шатны шүүхийн шүүгчийг томилох, чөлөөлөхтэй холбогдсон асуудлыг тус тусын хуулиар зохицуулна.”

2 дугаар зүйл. Төрийн албаны тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.4 дэх хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 45.1-д заасан” гэснийг “Энэ хуулийн 351.1-д заасан” гэж өөрчилсүгэй.

3 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД
НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 4 дүгээр бүлэгт дор дурдсан агуулгатай зүйл нэмсүгэй:

1/ 211 дүгээр зүйл:

“211 дүгээр зүйл. Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдэд төрийн төлөөллийг хэрэгжүүлэх

1. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн нийт төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн санхүүгийн үр дүн, тэдгээрээс төсвийн байгууллагуудын санхүүгийн байдал, мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээнд үзүүлэх нөлөөнд, Төрийн өмчийн хороо нь эдгээр хуулийн этгээдийн ажлын үр дүнд хяналт тавина.

2. Төрийн өмчийн төлөөллийг хэрэгжүүлж байгаа этгээд нь хуулийн этгээдийн төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй байгууллагын хэтийн төлөвлөгөөг тохиролцож, түүний хэрэгжилтийг хянаж дүгнэхээс бусад хэлбэрээр тэдгээрийн өдөр тутмын удирдлагын ажилд оролцох эрхгүй.

3. Төрийн мэдлийн хувьцаа эзэмшигч нь Засгийн газрын шийдвэргүйгээр төрийн мэдлийн хувьцааны хэмжээг өөрчилж болохгүй.

4. Төрийн мэдлийн хувьцаа эзэмшигч нь төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдээс олгох ногдол ашгийн хувь хэмжээг тогтоох саналыг төлөөлөн удирдах зөвлөлд бичгээр гаргана.”

2/ 212 дугаар зүйл:

“212 дугаар зүйл. Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны төлөвлөлт, тайлагналт

1. Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн удирдлага жил бүр 3 дугаар сарын 1-ний дотор тухайн хуулийн этгээдийн зорилт, түүнийг хэрэгжүүлэх талаархи санал (цаашид «зорилтын санал» гэх)-ын төслийг Төрийн өмчийн хороонд хүргүүлнэ.

2. Зорилтын саналд ирэх 3 жилд эрхлэх үйл ажиллагаатай холбогдсон дараахь зүйлийг тусгана:

1/ байгууллагын 3 жилийн хэтийн зорилтууд;
2/ үйл ажиллагааны төрөл, хамрах хүрээ;
3/ нягтлан бодох бүртгэлийг хөтлөн явуулахад баримталсан бодлогын тухай тайлбар;

4/ санхүүгийн төлөв, түүний дотор төлөвлөж байгаа ашиг;
5/ төсөвт оруулахаар төлөвлөсөн ногдол ашиг;
6/ төлөвлөж байгаа хөрөнгө оруулалт.

3. Төрийн өмчийн хороо төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн зорилтын саналыг хянаж нэгтгэн, санал дүгнэлтийн хамт санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад 3 дугаар сарын 15-ны дотор хүргүүлнэ.

4. Төрийн өмчийн хороо нь төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн зорилтын саналд санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний саналыг тусган, тухайн хуулийн этгээдийн удирдлагатай 3 дугаар сарын 25-ны дотор тохиролцоно.

5. Төрийн өмчийн хороо төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдтэй эцэслэн тохирсон зорилтын саналыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад 4 дүгээр сарын 5-ны дотор хүргүүлнэ.

6. Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн Засгийн газар болон Улсын Их Хурлын холбогдох Байнгын хороонд зорилтын саналыг танилцуулна.

7. Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай болон Компанийн тухай хуульд заасан журмын дагуу жилийн эцсийн санхүүгийн болон үйл ажиллагааны тайлан гаргана.

8.Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн жилийн тайлан нь түүний зорилтын саналтай харьцуулан дүгнэж болох ижил үзүүлэлттэй байх бөгөөд шаардлагатай мэдээллийг агуулсан байна.

9.Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд нь жилийн эцсийн санхүүгийн тайландаа дараа жилийн 3 дугаар сарын 1-ний дотор аудитын дүгнэлт хийлгэнэ.

10. Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд аудитын дүгнэлт гарснаас хойш 7 хоногийн дотор тайлангаа аудитын дүгнэлтийн хамт Төрийн өмчийн хороонд хүргүүлнэ.”

2 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлд дараах агуулгатай хэсэг нэмсүгэй:

1/21 дүгээр зүйлийн 10, 11 дэх хэсэг:
“10. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр томилогдсон төрийн албан хаагч эрх бүхий байгууллагаас тогтоосон цалин хөлснөөс бусад төрлийн шан харамж, урамшуулал авахыг хориглоно.

11. Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь энэ хуульд өөрөөр заагаагүй бол Компанийн тухай хуулийн 76 дугаар зүйлд заасан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ.”

3 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсгийг дараах байдлаар өөрчлөн найруулсугай:

1/21 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэг:
“5. Төрийн өмчийн хороо төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийг томилохдоо дараахь болзлыг хангасан нэр дэвшигчдээс томилно:

5.1. тухайн хуулийн этгээдийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүний үүргийг гүйцэтгэхэд шаардагдах мэдлэг, чадвартай;

5.2. тухайн хуулийн этгээдийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн байхад ашиг сонирхлын зөрчил үүсэхгүй;

5.3.Төлөөлөн удирдах зөвлөл энэ хуульд заасан тайлан, бусад мэдээллийг холбогдох байгууллагад хугацаанд нь гаргаж өгөх үүрэгтэй.”

4 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.2.2 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг “Төсвийн тухай” гэж, мөн хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2 дахь хэсгийн “төлөөллийг” гэснийг “төлөөлөгчийг” гэж, “хэрэгжүүлнэ” гэснийг ”томилно.” гэж, мөн хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.5 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 21.2.-т заасан” гэснийг “Энэ хуулийн 21.11-т заасан” гэж тус тус өөрчилсүгэй.

5 дугаар зүйл зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2 дахь заалтыг хүчингүй болсонд тооцсугай.

6 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

 Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ТӨРИЙН ХЯНАЛТ ШАЛГАЛТЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 45.1-д заасны” гэснийг “Төрийн албаны тухай хуулийн 351.1-д заасны” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙГ ДЭМЖИХ ТУХАЙ ХУУЛЬД
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2 дахь хэсгийн “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 45.1-д заасны” гэснийг “Төрийн албаны тухай хуулийн 351.1-д заасны” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------

Төсөл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

СТАТИСТИКИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. Статистикийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.3,23 дахь хэсгийн “холбогдох яамдтай” гэснийг “холбогдох байгууллагатай” гэж өөрчилсүгэй.

2 дугаар зүйл. Энэ хуулийг Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

ГАРЫН ҮСЭГ

--------------------000---------------------