Бид чинь асуудал шийдэх гэж гарч ирсэн гэдгээ мартаж болохгүй
Нэг Засгийн газар, нэг баг болон ажиллаж байж манайхаас гарсан, тэнд очсон, бид шийдсэн, тэд шийдээгүй гэж болохгүй
Шинэчлэлийн Засгийн газрын анхны нээлттэй хуралдаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж оролцож, Засгийн газраас агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр хийсэн ажлын талаар мэдээлэл сонсон, зарим асуудлыг тодруулан ярилцаж, саналаахэллээ. Засгийн газрын гишүүдээс Ерөнхийлөгчийн тодруулсан зүйлийг болон хуралдааны үеэр түүний хэлсэн санал, дүгнэлтийг толилуулж байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Эрчим хүчний сайд Сономпилээс тодруулъя. Хоёрдугаар цахилгаан станц дээр хагас коксжсон нүүрс гаргах ажил яг юунаас болоод зогссон юм бэ? Ямар арга хэмжээ авч байгаа, ямар хариуцлага ногдуулсан гээд маш тодорхой хариулна уу? / Энэ асуултад чиглэлийн дагуу Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг хариулав./
Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг: Ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж тухайн технологийг үйлдвэрлэлд нэвтрээгүй байхад авчирч суурилуулсан байна гэсэн дүгнэлт гаргасан. Одоо үүнийг үргэлжлүүлэх үү, исвэл зогсоох уу гэдэг талаар хөндлөнгийн мэргэжлийн байгууллагаар дүгнэлт гаргуулахаар ажиллаж байна. Дүгнэлтийг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж шийдэх болно.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Эдийн засгийн хариуцлага тооцох асуудал байна уу?Хэнд ямар арга хэмжээ авч байна?
Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг: Үйлдвэрлэлд нэвтрээгүй технологийг чухам яагаад хэрэглэхээршийдсэнийг хуулийн байгууллага тогтооно. Одоогоор эдийн засгийн хохирлыг тооцож үзээгүй байгаа. Үйлдвэрлэлд нэвтрээгүй технологи гэсэн дүгнэлт л гараад байгаа.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Ийм асуудалд хуулийн зохицуулалт байгаа юу? Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин хариулна уу?
Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин: Албан тушаалдаа хайхрамжгүй хандсан, албан тушаалаа урвуулан ашигласан бол хууль эрх зүйн заалтууд бий. Үнэхээр баримттай,түүнийг нь хуулийн зохих байгууллага шалгаад гаргаад ирвэл шийдэх боломжтой. Бид нэг зүйлд илүү анхаарах хэрэгтэй болоод байна.Шинэчлэлт өөрчлөлт хийнэ гээд иргэдрүү чиглэсэн алхам хийгээд байгаа.Гэтэл иргэдэд хүндрэл бухимдал учруулсан албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцох механизм сул байна. Энэ нь бусдыг өөгшүүлж байна. Одоо тэр Таван толгойд л гэхэд машинд нь таарахгүй том жижиг дугуй шахсан асуудал байна. Энэ нь татвар төлөгчдийн мөнгийг үр ашиггүй зарцуулдаг албан тушаалтнуудын үйлдсэн хэрэг. Ийм асуудлуудыг хуулийн байгууллагад шилжүүлэх хэрэгтэй.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Энэ нь огт туршигдаагүй технологи юм уу, үгүй юу гэдгийг Засгийн газар маш онцгой анхаарч авч үзэх хэрэгтэй. Одоо тэгээд коксжсон шахмал түлшээр хэзээ 50%-ийг хангах юм бэ? Энэ талаар сайд Ганхуяг хэлнэ үү?
Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг: Үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн чанарын шаардлага хангахгүй байна. Технологитой нь холбоотой.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Тийм бол ажлыг нь зогсоох юм уу? Засгийн газар яах гэж байна?
Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг: Хөндлөнгийн дүгнэлт гаргаж, Засгийн газарт оруулна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Дүгнэлтээ яаралтай гаргуулаад Засгийн газар шийдвэрээ гаргамаар байна. Эрчим хүчний сайд Сономпилээс дахин нэг зүйл тодруулъя. Тавдугаар цахилгаан станцын асуудал шийдэгдсэн үү?Ямар шатандаа явж байна. Энэ хавар баригдаж эхлэх үү?
Эрчим хүчний сайд М.Сономпил: Тавдугаар цахилгаан станцын газрын асуудал, байршил нэлээд маргаантай байсан ч өнгөрсөн онд шийдсэн. Эрчим хүчний яам, Хөгжлийн яам хамтраад гэрээ хэлэлцээрээ хийгээд эхэлсэн байгаа.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Тендерийн шалгаруулалт нь...
Эрчим хүчний сайд М.Сономпил: Тендерт өмнө нь шалгарсан газартай гэрээ хэлэлцээр хийсэн. Нэг үгээр хэлбэл манайхаас гараад одоо Хөгжлийн яамны концессын газар хариуцаж байгаа.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Бид үндсэндээ нэг Засгийн газар, нэг баг болон ажиллаж байгаа.Тийм учраас манайхаас гарсан, тэнд очсон, бид шийдсэн, тэд шийдээгүй байгаа гэж болохгүй. Нэг барьж авсан ажил, асуудлаа дуустал нь хойноос нь явж, үр дүн гартал араас нь хөөцөлдөх хэрэгтэй. Нийслэлийн Засаг дарга Бат-Үүлээс нэг зүйл асууя? Хөрсний бохирдол гээд ер нь ноцтой асуудал хөндөгдөөд байна. Бүр гүний худгийн төвшинд хүрсэн байгаа гэсэн. Гүний худаг дунджаар 40-100 метр байдаг. Бид тэр бохирдлыг хлорамин болоод химийн аргаар цэвэрлэдэг. Одоо тэр бохирдсон устай гэр хорооллын хөрсөн дээр байшин яаж барих гээд байна.Хотын хэмжээнд хөрсний бохирдлоос болоод найман худаг хаагдсан. Ийм үед ундны цэвэр усны асуудлыг хэрхэн шийдэх вэ? Энэ асуудлаас болоод гэр хорооллын барилгажилт зогсчихвол яах вэ? Улаанбаатарын гэр хорооллын барилгын усны асуудлыг ямар эх үүсвэрээр шийдэх вэ? Нэгэнт бохирдсон хөрс олон жилээр цэвэршихгүй.
Нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл: Гэр хорооллын хөрсний бохирдлыг шийдэх ганц зам бол ариутгах. Тэгээд татуурга татаж цэвэрлэх байгууламжтай болгох. Одоо бол нүх ухаад тэндээ бие засч байна.Үүнийг маш яаралтай зогсоож, инженерийн байгууламжтай болгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл цэвэрлэх байгууламжтай холбож асуудлыг шийдье гэж байгаа.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Бохирдсон хөрсийг яах гэж байна?
Нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл: Хоёр арга хэмжээ авч байгаа. Нэгдүгээрт Солонгос улстай хамтран шинэ усны эх үүсвэрийн хайгуул хийж усны нөөц гаргаж байна. Яармагийн дэнжид, гачууртын эх рүү япончуудтай хамтарсан төслөөр шинэ эх үүсвэрүүд гаргаж авч байна. Хуучин найм худгийг актласан. Шинээр ашиглалтад оруулж буй худгуудаа хэрхэн хамгаалах асуудлаар ярилцаж байна. Энэ нь бас технологийн түвшинд хүнд байдаг юм билээ. Хамгаалах хамгийн сайн арга бол ханыг бүрэн битүүмжлэх. Тэгтэл тийм хэмжээний гүнд тэгж хамгаалалт хийх их хэцүү.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Цэвэрлэх байгууламжийн асуудал ямар байна? Хэдэн жилийн өмнө тэнд байдал хүнд байсан.Түүнээс хойш төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжээд байдал хэр өөрчлөгдсөнбэ? Шинэ бохирын систем гэр хороололтой холбогдоход ачаалал маш их нэмэгдэнэ. Үүнийг шийдэх боломж байгаа юу?
Нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл: Төв цэвэрлэх байгууламжаа янзалж, засварласан. Гэхдээ хэт их ачаалал ирвэл хүчин чадал хүрэлцэхгүй. Иймд нэмэлт цэвэрлэх байгууламжнисэх, яармагийн чиглэлд байгуулах асуудлаар гадны төслийнхэнтэй ярилцаж байгаа. Гэр хороололд хэсэгчилсэн цэвэрлэх байгууламж байгуулах асуудлыгАзийн хөгжлийн банктай хамтраад судалж байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Бид энэ ажлыг хэсэгчилж биш цогцоор алсыг харсан байдлаар шийдэх хэрэгтэй. Арьс ширний үйлдвэрлэлийн бохирын асуудлыг шийдэх гэж баахан мөнгө өгсөн.Тэгтэл сайжирсан юм байхгүй, арьс шир боловсруулж байна гээд бөөн химийн бодис урсгасан.Цэвэрлэх байгууламж барих мөнгө өгөөд хотоос гарган арьс ширээ боловсруулсан бол дээр байсан болов уу.Эсвэл аль нэг аймгийн төвд төвлөрүүлж шийдмээр ч юм уу. Дахин энэ байдал давтагдах вий, анхаараарай. Барилга, хот байгуулалтын сайд Баярсайханаас маш тодорхой асуулт асууя. Барилгын шинэ стандартууд хэзээ батлагдах вэ? Сая германы стандарт гэж ярьж байна.Бас хуучин есөн давхруудаа дулаалаад бараг нэг дулааны цахилгаан станцын хэрэглээг хэмнэх боломжтой гэлээ. Уг нь шинээр барьж байгаа байшин бүхэн дээр энэ стандарт хэрэгжих ёстой шүү дээ. Улаанбаатар хотод бүр илүү өндөр стандарт байх ёстой. Өнөөдөр барилгын зөвшөөрөл авахад энэ стандартууд хэргэжиж байна уу? Улаанбаатар хотод хүндрэл учруулахгүй шийдэгдэх боломж байгаа юу?Байхгүй бол хэзээ бий болох юмбэ?
Барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Баярсайхан: Барилгын норм дүрмийг шинэчлэх хөтөлбөр боловсруулах ажлын хэсэг гарч ажиллаж байна. Цаашид энэ норм дүрмүүдээ мэргэжлийн зөвлөлүүдээр хэлэлцүүлнэ. Дараа нь дэд сайдаар ахлуулсан шинжлэх ухаан, техникийн зөвлөлд оруулна. Манайд нэвтэрч байгаа норм дүрмүүдийг үндэсний хэмжээнд нутагшуулах ажлыг хийж байгаа. Азийн хотуудын холбоо Улаанбаатар хотод судалгаа хийгээд угсармал барилгууд дээр дулаан алдагдлыг багасгахад 460 орчим тэрбум төгрөг хэрэгтэй гэсэн.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Ойлголоо. Шинээр баригдах барилга дээр өнөөдрөөс эхлээд хэрэгжих стандарт бий юу?
Барилга хот байгуулалтын сайд Ц.Баярсайхан: Бид дулаан алдагдлыг багасгах, эрчим хүчний хэмнэлттэй төслүүдийг л дэмжинэ гэсэн чиглэл гаргасан. Одоо стандартын үзлэг хийж байгаа. Үүгээр барилгын стандартуудыг үзээд таны хэлсэн шиг шаардлага хангасан стандартуудыг шинээр батална.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Одоо нэг зогсох цэг гаргаад эндээс эхлэх цэг гэж зарлаад тэдэн сарын тэднээс барилга дээр ийм стандарт хэрэгжинэ гэдгээ мэдээлмээр байна.
Шадар сайд Д.Тэрбишдагва: “Стандарт ба Монгол Улс” гэсэн хөтөлбөрийг Стандарт хэмжил зүйн газар уриагаа болгон ажиллаж байгаа. Одоогийн байдлаар Монгол Улсад 6200 стандарт байна. Яам бүр Төрийн нарийн бичгийн даргаараа ахлуулсан ажлын хэсэг гарган стандартдаа үзлэг хийж байна. Тэдгээрийн дотор хэрэггүй, хэрэгтэй, шинэчлэх стандартууд байна. Яамдын ажлын хэсэг хоёрдугаар сарын сүүлчээр дүнгээ танилцуулна. Дөрөвдүгээр сарын сүүлчээр шинэ стандартуудыг боловсруулж дуусаад тавдугаар сараас мөрдөж эхэлнэ гэсэн төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Хөтөлбөр батлаад хэрэгжүүлнэ гэвэл цаг алдана. Тулгамдсан асуудлаа одоо шийдээд явах хэрэгтэй. Бас нэг зүйл асууя. Улаанбаатарт ойрын 20 жилд 7-9 баллын газар хөдлөлт болох магадлал өндөр байна гэж хоёр жилийн өмнө ярьсан. Шинжлэх ухааны байгууллагууд нь Улаанбаатарыг тойрсон Гүнжийн, Эмээлтийн, Хустайн гурван хагарлыг судалж байгаа. Жил тутам Улаанбаатарыг тойрсон газар хөдлөлт хоёр дахин нэмэгдээд байна. 350 удаа хөдөлж байсан бол 2012 оны дүнгээр 700 удаа хөдөлсөн байна. Долоон баллаар хөдлөхөд барилга байгууламжийн 70 хувь нь нурахаар байгаа. Үүнээс айх биш бэлтгэлтэй байя гэсэн. Одоо та нар яг юу хийж байна? ҮАБЗ-д мэдээлэл өгөх ёстой учраас хараад л байна.
Шадар сайд Д.Тэрбишдагва: ҮАБЗ-өөс өнгөрсөн жил чиглэл өгсний дагуу Гамшгаас хамгаалах төв дээр яг энэ газар хөдлөх асуудлаар Засгийн газраас 24 хүний бүрэлдэхүүнтэй нэгж байгуулаад ажиллаж байгаа. Ирэх долоо хоногт ажлынхаа дүнг надад танилцуулна. Тэгээд танд танилцуулна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Олон нийтэд танилцуулах ажлаа тогтмол хийж баймаар байна. Улаан сайдаас нэг асуулт асууя. Яг аймаг, сум цуглуулаад өөрсдөө зарцуулдаг татвар хэд байна?
Сангийн сайд Ч.Улаан: Шинээр мөрдөж буй хуулийн дагуу орон нутагт түгээмэл тархацтай ашигт малтмал, ус, байгалийн баялаг ашигласны татварууд сум, аймагтаа орж, өөрсдөө зарцуулна. Халамж, байгаль хамгаалах үйлчилгээний бүх зардлыг орон нутгаасаа санхүүжүүлнэ. Төсөв, үйлчилгээ нь хамтдаа орон нутагт шилжсэн юм. Өмнөх онтой харьцуулбал орон нутгийн төсөв, орлого гурав дахин нэмэгдэнэ.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Орон нутгийн иргэд орлого олоод тэнд нь бүтээн байгуулалт өрнөвөл Улаанбаатар руу шилждэг нь зогсоно. Гол нь энэ шүү дээ.
Сангийн сайд Ч.Улаан: Тийм. Өнөө жил орон нутгийн хөгжлийн санд 247 тэрбум төгрөгийн эрх шинээр шилжиж очиж байгаа.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Эдийн засгийн төлөвлөлтийн хэдэн сараас цаашихыг Батбаяр сайд хариуцаж байгааг би мэдэхгүй байна. Хэдэн сараас цаадахыг эдийн засгийн хөгжил гэж харж байгаа юм. Яг хөдөөд чиглэсэн, сум ийм болно, аймаг ийм болно, алслагдсан сумын иргэд ийм хэмжээнд амьдарна, одоо бид ийм зүйл төлөвлөж хийж байна гэдгээ хэлж өгнө үү?
Хөгжлийн сайд Н.Батбаяр: Хотын асуудлыг шийддэг шиг хөдөөгийн асуудлыг шийдэх ёстой. Монгол Улсын хөгжлийн асуудал хөдөөд чиглэх ёстой. Хот руу хийж буй нүүдлийг зогсооё гэж байгаа бол хөдөө хөгжих учиртай. Бодлого барьж буй яамны хувьд Монгол Улсын тэргүүлэх салбар бол уул уурхай биш, хэдэн үеэр нь монголчуудыг тэжээсэн мал аж ахуй байх болно гэж үзэж байна. Энэ утгаар хөдөөд чиглэсэн “Сум” төсөл бий. Сум юу үйлдвэрлэх, түүнийгээ яаж борлуулах вэ гэдгийг хамтад нь авч үзнэ. Одоогоор хүн ам зүй, эдийн засаг, санхүүгийн судалгаа хийгээд дуусч байна. Аймгийн Засаг дарга нартай эндээс гараад уулзана. Сум, аймагтай яаж хамтран ажиллахаа ярих юм. Нэг сумыг онцлохгүйгээр гудамж төсөл шиг нийтлэг загвараа гаргаж ирнэ. Хоёрдугаар сард бэлэн болоод орон даяар хэрэгжиж эхэлнэ.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Шинэ сумын төв төсөл гэж ярьж байсан, тэр үргэлжилж байна уу?
Хөгжлийн сайд Н.Батбаяр: Тэр төслийн хүрээнд ярьж байна. 2013 онд Баянхонгорын 2 сум, дээр нь Замын-Үүдийг уг төсөлд хамруулахаар зааж өгсөн. Замын-Үүд бол хамгийн олон хүнтэй сум, тиймээс 15 тэрбум төгрөг тусгаж өгсөн. Гурван суманд төсөл амжилттай болбол дараагийн сумдыг хамруулна. Хөдөө амьдрах сайхан байна гэдгийг л харуулна. Малчдын хөдөлмөрийг зөвөөр үнэлэхэд анхаарч байна. Ноосны урамшууллын дараа арьс ширний асуудал гарч ирсэн. Улмаар сүү, махных гээд ярина. Өөрөөр хэлбэл бодит баялаг бүтээж буй хүмүүсийн амьдрал сайн болох тогтолцоо руу явуулна. Ганц Улаанбаатарыг авч үзэхгүй. Улаанбаатарыг авч үзэхээс өөр аргагүй байгаа учраас “Гудамж” төслийг гаргаж ирж байна. Энэ нь цаашлаад аймгийн төвүүдийн жишиг төсөл болно.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Болд гишүүн юу асуув аа. Засгийн газрын гишүүн байж, өргөн барьсан хуулиа Засгийн газрын гишүүдээс асуугаад байгаа юм уу? Нийслэлийн Засаг дарга мэдээгүй хуулийг “Газрын хуулийн төсөл” гээд өргөн барьчихсан юм биш биз? Бат-Үүлээс юу тодруулж асууж байгаа юм.
Гадаад харилцааны сайд Лу.Болд: Саналыг нь асууж байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Та нар хэлэлцэнэ шүү дээ. Би гайхаж байна. Сонгуулиар амлачихаад хэсэгхэн хүний санал тусгаад түүнийгээ хуулийн төсөл гээд түргэн түүхий оруулдаг. Түүнийг нь хэлэлцэж ч болдоггүй, татаж авч ч болдоггүй юм болдог. Улаанбаатар доторх бохирдсон газраа 0,7 га гэж хэмжээ заадаг юм байгаа биз. Тэрнээс хотоос гадагшаа Төв аймгийн тойрог дотор бол 1 га, дараагийн тойрог дээр 2 га, гурав дахь тойрог дээр 3 га, дөрөв дэх дээр 4 га, тав дахь дээр 5 га эзэмшинэ гээд заагаад өгөх хэрэгтэй. Хүн тэр эзэмших хөрөнгөөрөө татагдана шүү дээ. Ийм байдлаар харж газрын асуудлыг шийдэх хэрэгтэй. Дэлхийд нэг хүнд ногдох газраараа тэргүүлдэг мөртлөө ганц хот руугаа төвлөрсөн, хамгийн буруу зохион байгуулалттай улс болчихоод байна. Үүнийг шийдэх ёстой. Ингэвэл бидний өнөөдөр ярьж буй үндсэн асуудлыг шийдэхэд хамгийн гол зүйл болно. Тэр хуулиа УИХ дээр ажлын хэсэг байгуулан сайжруулж байж гаргаарай. Би хальт сонсоод сайн хуулийн төсөл орж чадсан юм уу, үгүй юу гэж бодоод байна. Гансүх сайдаас нэг асуулт асууя. Богд уулын урдуур тавигдах төмөр зам юу болсон бэ? Одоо Монголын “Улаанбаатар” төмөр зам чинь Эмээлтийн өртөөнд ирээд баахан мушгираад толгой нэмж байж татаж гарч ирдгийг мэдэж байгаа биз дээ? Мөн Хонхорын тэнд даваа давах гэж толгой нэмж залгадаг. Иймээс энэ чиглэлийг өөрчилж, Богд уулын урдуур зам тавихаар тогтож, техник эдийн засгийн үндэслэл /ТЭЗҮ/-ийг нь хэдийнэ гаргасан байсан. Гэтэл энэ ажил чухам ямар учраас зогсчихоод байна вэ? Энэ төмөр замын барилгын ажил хэзээ эхлэх вэ? Энэхүү төмөр зам хотын төвлөрлийг сааруулахад зайлшгүй шаардагдах дэд бүтцийн амин чухал хэсэг нь юм. Энэ ажлыг хэн хариуцаж байна вэ?
Зам, тээврийн сайд А.Гансүх: Энэ асуудлыг ярьж байгаа. Бондын санхүүжилтээр энэ төмөр замыг барьж байгуулахаар саналаа өгсөн. Бондын хөрөнгөөр санхүүжих жагсаалтад орсон. Эхний ээлжинд 36 тэрбум төгрөг хэрэгтэй. Урьдчилсан ТЭЗҮ-ийг гаргасан, үндсэн ажил хэрэгжилтийн шатанд явж байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Урьдчилсан гэж юу гэсэн үг вэ? Эцсийн ТЭЗҮ нь хэзээ гарах юм?
Зам, тээврийн сайд А.Гансүх: Урьдчилсан гэдэг нь Улаанбаатар төмөр замын хийсэн ТЭЗҮ юм. Энэ ТЭЗҮ-ийг аваад төмөр замын ажлыг дуусгах боломж бий.
Ц.Элбэгдорж: Та бүхний төлөвлөгөө хэзээ эцэслэн батлагдаж, Богд уулын урдуурх төмөр зам чухам хэзээ бэлэн болох юм бэ?
Зам, тээврийн сайд А.Гансүх: Бидний төлөвлөж буйгаар хөрөнгө мөнгийг нь шийдэж өгвөл 2016 он гэхэд төмөр замын барилгын ажил бүрэн дуусна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Гантөмөр сайдаас асуух зүйл байна. Оюутны хотхоныг өмнөх Засгийн газар удтал ярьсны эцэст Багануурын чиглэлд байгуулахаар тогтсон. Аймгийн төвүүдийг түшиглээд, тодорхой чиглэлүүдээр их дээд сургуулиудын цогцолбор байгуулъя гэж ярьсан. Хотод буй 148 мянган оюутан, үүнийг дагасан асар том бүтэц байгаа. Хотын төвлөрөл, хөдөлгөөний ачааллыг бууруулахад энэ нь маш том түлхэц болох учраас уг ажлыг орхигдуулах ёсгүй гэж ярилцсан. Энэ ажил ямар шатандаа явна вэ?
Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр: Нөхцөл байдал үнэхээр түүхий байна. Багануурт 500 мянган хүнтэй хот байгуулна гэж төлөвлөсөн. Гэтэл энэ ажил бүтэхээргүй болоод байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Энэ ажлыг бүрэн зогсоосон гэсэн үг үү?
Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр: Судалгааны ажлыг үргэлжлүүлж байгаа хэдий ч дүн хараахан гараагүй байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Тодорхой хариу өгнө үү. Бүсийн төвүүдийг түшиглээд тодорхой чиглэлээр их дээд сургуулийн цогцолбор байгуулах тухай бид арав гаруй жил ярьсан шүү дээ. Энэ ажил ямар шатандаа хэрэгжиж байна?
Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр: Бүх ажил судалгааны түвшинд байгаа учраас одоо тоймтой хариулт өгөхөд хэцүү байна. Багануурын оюутны хотхон гэхэд 500 мянган хүнтэй хэмээн төлөвлөлт хийчихээд урагш алхаж чадахгүй байна. Тэгэхээр бүгдийг эхнээс нь шинээр хийхээс аргагүй боллоо.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Үүнийг шийдэхээр ажлын алба байгуулагдаад, дарга нь хүртэл томилогдоод явсан шүү дээ?
Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр: Буруу үндэс суурин дээрээс судалгаа хийсэн учраас шууд ашиглах боломжгүй юм. Иймээс байдал хүндрэлтэй байна.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Гансүх сайдаас асууя. Хотоос төмөр замыг гаргачихвал чингэлэг, агуулах, ачиж буулгахтай холбоотой олон үйлчилгээг нь бас гаргахаар төлөвлөгөөнд оруулсан уу?
Зам, тээврийн сайд А.Гансүх: Энэ ажил нь бидний төслийн хамгийн чухал хэсгийн нэг юм. Цаашид төмөр зам дагасан аж ахуй нийтээрээ хотоос гарна. Ингэснээр их хэмжээний газар чөлөөлөгдөж, аюулгүй байдал сайжирч, экологийн эрүүл орчин бүрдэнэ. Чөлөөлөгдсөн газарт бүтээн байгуулалт өрнөх нь тодорхой.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж: Асууж тодруулах зүйл их байгаа ч санал руугаа оръё.
Утаа гэж төлөөлүүлэн ярьдаг болохоос үүний цаана хөрсний бохирдол, газар дорх инженерийн шугам сүлжээ, хот, хөдөөгийн хөгжлөө хэрхэн уялдуулах гээд том асуудлууд шийдлээ хүлээж байна
Миний хувьд өнөөдөр Засгийн газрын хуралдаанд оролцох боломж гарсанд баярлаж байна. Агаарын бохирдолтой холбоотой хууль 2011 оны хоёрдугаар сарын 10-нд гарсан. Энэ жилийн Цагаан сарын битүүний өдөр дээрх хуулийн хоёр жилийн ойтой давхцаж байгаа. Иймээс ард иргэд маань энэхүү нээлттэй хуралдааныг харж, утаа, агаарын бохирдлыг хэрхэн хэлэлцэхийг анзааран суугаа. Утаа гэж бид төлөөлүүлэн ярьдаг болохоос үүний цаана хөрсний бохирдол, газар дорх инженерийн шугам сүлжээ гээд олон хурцадсан асуудал бий. Түүнчлэн цаашид хот, хөдөөгийн хөгжлөө хэрхэн уялдуулах гээд том асуудлууд биднийг хүлээж байна.
Улаанбаатарт өнөөдөр аюултай халдварт өвчин асар хурдацтай тархах боломж нээлттэй байна. Устгагдсан гэж үзэж байсан аймшигт халдварт өвчин бидний дунд тархвал хэрхэх вэ? Мөн газар хөдлөлтийн аюул байна. Бид бэлтгэлтэй, урьдчилан төлөвлөсөн байх ёстой. Би иргэддээ хоёр жилийн өмнө хэлж байсан. “Улаанбаатар хотыг зүглээд хэрэггүй. Агаар нь хортой, ирээд суурьших газрын хөрс, уух ус нь бохир байхад наашаа зүтгэх хэрэг юун” гэж.
Хөдөө сайхан амьдрах нөхцөл бүрдүүлэхээр төр засгаас олон зүйлийг хийж буй нь бидний ярианаас харагдаж байна. Засгийн газрын хуралдаанд Ерөнхийлөгч оролцох боломж, эрхийг Ерөнхий сайд сая уншсан. Ийм эрх, боломж нь бий. Анхаарал татсан асуудлаар Засгийн газрын гишүүд, Улаанбаатарын удирдлага хамт сууж, асуудлаа нийтээрээ шийдээд хүч нөөцөө төвлөрүүлж, гаргасан шийдвэрээ үр дүн гартал нь хэрэгжүүлэх боломжтой. Ингэж хамтарч хэлэлцэх нь өнөөдрийн хуралдааны ач холбогдол юм. Хэд хоногийн өмнө УИХ-д асуудлыг хэрхэн шийдэх талаар хэлэлцэж хаалттай хуралдсан. Харин өнөөдөр Засгийн газрын нээлттэй хуралдаан болж байна. УИХ-ын чуулганаар бид ерөнхий механизм, аргачлалаа тогтоож ярилцсан. Ерөнхийлөгч, УИХ-ын гишүүд, Засгийн газрын гишүүд хамтран зарим чухал асуудлаа ярилцаад шийдэл нь шаардлагатай, боломжтой бол Засгийн газрын түвшинд шийдвэрлэх механизмд шилжиж байна гэж би хувьдаа үзэж байна.
Утаа бусад олон асуудлын суурь шийдэл нь гэдгийг Засгийн газрын гишүүд харсан байх. Утаа нь бид бүхэнд өглөө, орой болгон сануулга өгч байдаг. Иймээс энэ сануулгыг авсан албан тушаалтан өөрийн хийж буй ажил, гаргаж буй шийдвэрээ утааны асуудлыг шийдэхэд үргэлж уялдуулж байх учиртай. Хот хөдөөгийн хөгжил, төлөвлөлт, дэд бүтэц, зам, түлш, эрчим хүч гээд бүгд Улаанбаатарын утааны асуудалтай уялдаа холбоотой. Мөн эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт, санхүү, хүн ам зүй, удмын сан, эрүүл мэнд, аюулгүй эрүүл орчинд амьдрах, байгаль орчин, соёл, аялал жуулчлал, боловсрол гээд энэ бүх асуудалтай холбогдож буй юм. Түүнчлэн хариуцлагатай, бас хууль эрх зүй, батлан хамгаалах зэрэг асуудлыг ч холбож харах боломжтой.
Үүнээс аваад үзэхэд энэ асуудлаас Засгийн газрын аливаа гишүүн ангид, гадуур байх боломжгүй. Засгийн газрын гишүүд, энд байгаа хүмүүсийн оролцоо шийдвэрлэх үүрэгтэй нь харагдаж буй. Гамшгийн түвшинд гэж үзэж буй асуудал бол хамгийн ихээр ач холбогдол өгч, яаралтай шийдэх шаардлагатай асуудал байдаг. Гадны санхүүжилт зогсоод байгааг Сангийн сайд Ч.Улаан анхаарах нь зүйтэй байх. Мянганы сорилтын сангийн санхүүжилт, ЖАЙКА-гийн төслийнхугацаа дуусч байгаа. Иймээс Монгол Улс асуудлыг гартаа авч, төсөвтөө тусгаж, яамд нь хариуцахгүй бол өмнө нь байсан санхүүжилт дуусч байгаа шүү гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Энэ жилийн төсөвт зуухны мөнгө бүрэн биш ч тодорхой хэмжээгээр туссан. Өөр олон асуудал тулгараад байгаа нь эндээс харагдаж байна. Энэ нь олон жил хуримтлагдсан, хуучин асуудал хэдий ч шинэ шийдэл хэрэгтэй байгаа нь саяын бидний ярилцлагаас тодорхой болсон болов уу.
Н.Батбаяр, Ц.Баярсайхан сайд нартай ярилцсан хөгжлийн, дагуул хотуудын, шинэ стандарт мөрдөгдөхтэй холбогдсон асуудлууд байна. Монголчууд одоо уудам нутагтаа тарж сууж амьдаръя. Амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэхэд төр, засгаас туслах юм байна гэдгийг л бид харуулмаар байна. Хотын төвд, гэр хороололд байшин барих асуудал байж магадгүй. Гэхдээ хотын төвөөс алсхан шиг, Төв аймгийн сумд руу хөрөнгө оруулж буй аж ахуйн нэгжүүдийг л урамшуулаад өг л дөө. Улаанбаатар өөрөө бараг газаргүй болчихсон шүү дээ. Хөдөө аймгийн төвд хөрөнгө оруулж байгаа аж ахуйн нэгжүүдийг урамшуулаад өг. Тэгээд “ийм салбарт хөрөнгө оруулбол урамшуулна” гээд тодорхой зааж өгмөөр байна.
Хотын гадна баригдаж буй барилга, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэгт хөрөнгө оруулж байгаа аж ахуйн нэгжүүдийг л урамшуулаад өг. Хүн хотоос гараад амьдрахдаа хүүхдээ явуулах цэцэрлэг байна уу, сургууль, эмнэлэг байна уу, эрчим хүч, дулаан нь байна уу гэсэн таван зүйлийг л хардаг шүү дээ. Энэ таван байгууламжийг хотоос 100 км-ын цаана, магадгүй 50 км-ын цаана төлөвлөгөө гаргаад шилжүүлэх юм бол бас их боломжууд байгаа юм. Энэ чиглэлд төлөвлөлт, бүх зүйлээ хийж хандвал их зүгээр юм биш үү гэж хэлэх гэсэн юм.
Хөрөнгө оруулалтын орчин муу байна. Улсын нийслэл Улаанбаатар нь утаатай байна гэдэг чинь хөгжлийн орчин муу байна гэсэн үг. Батбаяр сайдад хандаж хэлэхэд Улаанбаатарын утаа бондын хүүд нөлөөлж байгаа шүү. Бондын хүүд нөлөөлөх аливаа асуудлыг маш их анхаарах хэрэгтэй. Энэ бол хөрөнгө оруулалтын орчин гэсэн үг. Хүн амьдрах орчин муутай улсад хөрөнгө оруулалт яаж орж ирэх вэ. Хөгжилд нөлөөлөөд байгаа юм. Энэ талаас нь харж яаралтай шийдэх хэрэгтэй.
Бас түлш, эрчим хүчний асуудал байна. Утааны гол шийдэл бол ерөөсөө түлш, эрчим хүч тойрсон асуудал байгаа юм. Машинаа бүртгүүлдэг учраас 300 мянган машины асуудал гарч байна. Яг Улаанбаатарт явж байгаа нь 200-гаад мянган машин бий. Улаанбаатарт байгаа нийт яндан, утаа гаргадаг бүх зүйлээ оруулаад, одоо ирэх айлуудын янданг бас оруулахад 200 мянга болно. Олон янзын тоо хэлээд байх хэрэггүй. 200 мянга, 200 мянга гээд тооцоход болно. Ингэж харж, төлөвлөгөөгөө гаргаж яв.
Нэг хөндийд 20 яндангаас утаа гаргаад, 20 газар май тавиад үз дээ. Дорхноо утаанд бүрхэгддэг шүү дээ. Тэгэхэд IY цахилгаан станцын том яндангаас авахуулаад айлын жижиг яндан, уурын зуухны яндан хүртэл 200 мянган яндан гээд бод доо. Дээр нь түгжрэлд орсон 200 мянган машины утаа. Ийм нөхцөлд бид амьдарч байгаа юм.
Ерөнхий сайд эрчим хүчний чиглэлийн талаар сонсоод, Засгийн газар Тавдугаар цахилгаан станцын асуудалд сэтгэл гаргаж, шийдэл гаргаж нэлээд хурдтай ажиллах гэж буйд талархаж байна. Гэхдээ үр дүн гаргах хэрэгтэй. Тавдугаар цахилгаан станцын анхны шавыг 2000 онд тавьсан байдаг. Одоо 13 жил боллоо. Долоо дахь шаваа тавиагүй л яваа байх. Сономпил сайд газраа авчихсан, одоо шаваа тавиад эхлүүлэх ёстой. Бид ийм удаан байж болох уу.
Монголд нэг ийм синдром үүссэн. Нэг газар хүн юм хийх гэхээр хийлгэдэггүй байх. Бид хийнэ гэсэн хөтөлбөртэй орсон. Одоо хийхгүй хөтөлбөртэй л болчихоод байгаа. Тавдугаар цахилгаан станцын асуудлыг гурван сонгуулиар намууд мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан. Тэгээд шийдэгдээгүй л байна. Тэр хийнэ гэдэг хөтөлбөр чинь худлаа болоод байна. Хийхгүй гэдэг хөтөлбөртэй орсонтой адилхан байна.
Одоо энэ вакумдсан байдлаасаа бид гармаар байна. Сономпил сайд, эрчим хүчний импорт бүр нэмэгдэж байгаа биз дээ. Оросоос авдаг, бидний төлдөг эрчим хүчний импорт нэмэгдээд байгаа шүү дээ. Монгол эрчим хүчний хувьд диваажин байх боломжтой. Монгол Улс ийм их нүүрстэй. Нүүрсний уурхайн ам бүхэн дээр цахилгаан станц барьчих юм бол хамгийн хямд эрчим хүч хэрэглэх боломжтой гэж яриад байгаа. Монгол өнөөдөр эрчим хүчний диваажин биш, эрчим хүчний гуйлгачин болчихоод байна. Гуйсан, хамаарсан, ийм л байдалтай байна. Нэгээс долоон ийм асуудлыг бид эрэмбэлсэн шүү дээ. Иймэрхүү асуудлуудыг маш хурдан шийдээд, хойноос нь барьж хөөцөлдөхгүй бол болохгүй.
Утаа бол хариуцлага тооцох боломжтой, бас эзэнтэй зүйл. Айл бүхний яндангийн ард эзэн бий. Машин бүхний ард эзэн байгаа. Одоо энэ асуудлыг иргэдтэйгээ холбож биш, албан тушаалтантай холбож шийдмээр байна. Асуудал хариуцсан Засгийн газрын гишүүнтэй хариуцлага тооцож болно. Огцруулж ч болдог. Засгийн газартай хариуцлага тооцох нэг үндэслэл энэ байдаг. Би өмнө нь УИХ-д хуулийн төсөл өргөн барихад уг нь үүнийг оруулж өгсөн юм. Улаанбаатарын Засаг дарга, удирдлага, дүүргийн Засаг дарга, удирдлагатай хариуцлага тооцох үндэслэл болно гэж оруулсан.
Гэтэл өнөөдөр II цахилгаан станц дээр туршигдаагүй техник оруулчихаад, тийм юм байна гээд дараагийн Засгийн газар нь дүгнэлт гаргаж байдаг. Хэн буруутай вэ гэдэг асуудал огт яригдахгүй. Иймэрхүү байгаад байгаа юм. Агаарын бохирдлын тухай хуульд хариуцлагын асуудлыг нэмж оруулж болно. Түрүүн Гансүх сайдад хэлсэн. Энэ төмөр зам баригдаагүй байгаа асуудлыг өөрөө хүлээнэ шүү гэж. Өмнө нь өөр сайд байсан, шийдээгүй байсан гэсэн иймэрхүү маягаар хандаж болохгүй.
Улаанбаатараас гарах гарцыг л хурдан олон болгоод өг түрүүн Бат-Үүл дарга хэлж байсан. Наад зах нь дөрвөн зүг рүүгээ дөрвөн урсгалтай замаар л хурдан гардаг болго. Тэгээд буцаад Улаанбаатарт хурдан орж ирж болдог болго. Тойрсон замыг ч хурдан барь. Богд уулын цаагуур тойргоо бас томхон хармаар байгаа юм. Хойт талаар том уулууд байна. Бүр тэдний цаад талаар, Богд уулын цаад талаар том тойрогтой бол. Тэгээд гол замууд нь холбогдчихдог л байх юм бол тэр тойрог замын цаана хүн очиж амьдрах гээд байна. Хорин минут давхиад л Улаанбаатарын төвд ажилдаа ирдэг байвал боллоо шүү дээ. Автобус хоёр цаг явдаг байсан замын асуудлыг ярьсаар байгаад арай өөр болгосон гээд байгаа. Замаар дамжуулан энэ нөхцөлийг хангасан. Улаанбаатараас гарч байгаа замуудын урсгалыг асар олон болгож шийдэх хэрэгтэй байгаа юм.
Төмөр зам дээр нэг юм хэлчихье. Ерөнхий сайд мэдэж байгаа байх. Гансүх сайд аа, шинэ төмөр замыг 2013 онд хүлээж авна гэсэн байгаа шүү. ҮАБЗ-ийн зөвлөмжид ингэж байгаа. УИХ-ын шийдвэрт ч байгаа. 2013 он гэхэд эхний шинэ төмөр зам баригдаад дууссан байх ёстой. Хаана байна тэр? Төмөр замын асуудлаа, өмнө нь баталсан, ярьсан зүйлээ болохгүй байгаа бол яаж өөрчлөх вэ. Ямар байдлаар шийдэх вэ гэдэг шийдлээ гаргаад УИХ-тайгаа хэдүүлээ ярилцъя л даа. Шийдэж болохгүй асуудал биш биз дээ. Бидний шийдвэрээс, улс төрөөс, хуулиас, хөтөлбөрөөс хамаараад байгаа бол хэдүүлээ шийдье.
Тэрбишдагва сайд оновчтой нэг үг хэлсэн байна лээ. Хэрэглэгч хаан, ард түмэн хаан гэж. Нөгөө хэдэн хаан чинь, ард түмний чинь 40 хувь одоо угаартаад унаж байна. Үүн дээр албан тушаалтан хариуцлагатай байх ёстой. Албан тушаалтан хийх ёстой юмаа, бид шийдэх ёстой юмаа шийдэхгүй бол ажил явахгүй. Хүн амын өвчлөл, энэ гарч байгаа нялх хүүхдийн байдал, урагтай холбогдсон асуудал бол маш их хэцүү байгаа.
Түрүүн Баттулга сайдаас асуух гэсэн чинь гараад явчихсан байсан. Шинэ сумын төвтэй холбоотой асуудал. Батбаяр сайд бас хариулсан. Ерөөсөө хэдүүлээ нэг юм ойлгочихъё. Хөдөө хөгжихгүй бол хотын энэ асуудал шийдэгдэхгүй гэдгийг л ойлгомоор байна. Утаа Улаанбаатарт биш, Дархан, Эрдэнэтэд байгаа. Аймгийн төвүүдэд байгаа гэдгийг их сайн ойлгож шийдмээр байна. Нөгөө шинэ сумын төв төсөл хаана байна. Баттулга чинь Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайд биз дээ. Хөдөө аж ахуй гэхээр манайхан ойлгохдоо мал хариуцсан сайд гэдэг. Та бол хүн хариуцсан сайд байхгүй юу. Хөдөө амьдарч байгаа хүний асуудал хариуцсан сайд, тариалан хариуцсан сайд шүү дээ. Тэгээд нэг их санаа алдаад л, бусдыг буруутгаад, өмнөх ажлаа хийхгүй яваад байх юм. Түүнийгээ хий л дээ. Хэзээ, хэн хийх юм ер нь. Хүнийхээ асуудлыг оруулж ирээч. Хөдөөг хүн сайхан, орлоготой амьдардаг болго.
Аймгийн төвүүд дээр хөдөө аж ахуйн чиглэлийн үйлдвэрүүд бий болгох ёстой. Махны үйлдвэрүүд, барилгын чиглэлийн үйлдвэрүүд аймгийн төвүүдэд хамгийн түрүүнд баригдах боломжтой. Ажлын байр бий болох боломжтой. Бид нэг юмыг шийдэж байгаа, хөтөлбөр боловсруулж байгаа гээд байх юм. Үүнийгээ хугацаатай болгомоор байна. Тэгэхгүй бол бидний асуудал цааш явахгүй. Хөдөөгийн хүний орлого нэмэгдэхгүй бол Улаанбаатарын асуудал шийдэгдэхгүй шүү гэдгийг хэлэх нь зөв байх.
Улаан сайдтай бид ярилцсан. Татварын эрхүүд очиж эхэлж байгаа нь сайн хэрэг. Улаан сайд аа, бүх оронд үндсэн хөрөнгийн татварыг орон нутагт хураадаг шүү дээ. Жишээ нь, Улаанбаатарт байгаа байшингийн татвар таван хувь байхад хамгийн захын аймагт байгаа үндсэн хөрөнгийн татвар нэг хувь байг л дээ. Иймэрхүү маягаар тооцох юм бол орон нутагт үндсэн хөрөнгө бий болгох сонирхол үүсч эхэлдэг. Хүн амын орлогын албан татварыг орон нутагт нь зарцуулдаг асуудлаа шийдмээр байгаа юм. Газар, ус ашигласны татвар байна. Бас аж ахуйн нэгжийн бүртгэлийг орон нутагт хийж баймаар юм билээ. Бүх юмыг, машин ч байсан Улаанбаатарт бүртгэж байдаг. Аж ахуй нэгж орон нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг бол тэнд нь бүртгээд татвар тооцооныхоо асуудлыг шийддэг, Улаанбаатарт мэдээгээ л өгдөг бай л даа. Орон нутагт очоод аялал, жуулчлал хийж байгаад явдаг. Байгалийг нь ашиглаж байгаад явдаг. Нэг ч төгрөг өгдөггүй. Орон нутагт очоод газрыг нь ухаж байгаад явдаг. Голыг нь урсахгүй болгож өгөөд явдаг. Гэтэл орон нутагт нь орсон юм байдаггүй. Энэ татваруудыг нь оруулаад л өгөх юм бол С.Оюун сайд аа, тэр орон нутгийнхан чинь байгаль орчныхоо асуудлыг шаардана шүү дээ. Тэгэхгүй болохоор мөнгө нь ч ордоггүй, Засаг даргад нь үнэн худлаа нэг жийп бэлэглэчихээд, хэдэн төгрөг хахуульд өгчихөөд явдаг учраас асуудал нь шийдэгдэхгүй байгаа юм. Дээр хэлсэн маягаар асуудлыг нь шийдээд өгвөл орон нутагт төсвөө өөрөө бүрдүүлэх боломжтой юм байна. Асуудлаа өөрөө шийдэх боломжтой юм байна. Тэгээд тэр татварыг нь дагуулаад төсвийн тодорхой зардал явуулдаг шүү дээ. Сая жишээ нь халамжийн, байгаль орчинтой холбоотой асуудлаа орон нутаг шийдэх гэж байгаа гэлээ. Яг тийм маягаар зардлыг нь, хариуцлагыг нь дагуулж өг. Асуудал шийдэхдээ иргэдээсээ асуугаад шийдчихдэг. Тэр татварын хувь хэмжээ тогтоохдоо, ашигт малтмалтай холбоотой асуудлаа иргэдээсээ асуугаад шийдчихдэг байх юм бол наашаа энэ утаа руу, үнэхээр хөрс нь 100 хувь бохирдчихсон Улаанбаатар руу нүүгээд, зүтгээд байх хүн гарахгүй гэдгийг энд хэлмээр байна.
Улаанбаатарт ашигт малтмал байхгүй, Ганхуяг сайд аа. Ашигт малтмал байхгүй мөртлөө хамгийн их ашигт малтмал ярьдаг хот Улаанбаатар болчихоод байна. Ерөөсөө л уул уурхай ярьдаг. Улаанбаатарт тийм уурхай байна уу. Налайхын хаагдсан нүүрсний уурхайгаас өөр. Үзээд өгье ч гэсэн байхгүй шүү дээ. Асуудлаа уул уурхайг л тойрч ярьдаг. Хөдөөд тэр эрхийг нь шилжүүлчихвэл тэндээ ярьдаг болох гээд байгаа юм. Тэгж байж хөгжил босч ирнэ. Улаанбаатар руу ирдэг шилжилт суурьшил алга болно.
Том асуудлыг тойрч явдаггүй юм. Гол асуудал руугаа ор
Дүгнэлтээ Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүдэд хандаад юу гэж хэлэх гээд байна гэхээр “Асуудал явж явж энэ эрх мэдэл, эд мөнгөний төвлөрлийн асуудал болчихоод байгаа юм. Эрх мэдлийн төвлөрлийг сааруулах, эд мөнгөний төвлөрлийг сааруулах том асуудлаа барьж явъя. Энэ Улаанбаатарын асуудал ийм том олон зүйлтэй холбоотой болоод байна. Том асуудлыг голоос нь барьж авдаг юм. Том асуудлыг тойрч явдаггүй юм. Бүх анхаарлаа, хүчээ түүнд чиглүүл, бүх хөрөнгөө түүнд оруул, шийдвэр гаргах тэр эрх мэдлээ түүнд ашигла, цагаа төвлөрүүлээд ажилла” гэж хэлэх гээд байгаа юм.
Гэтэл одоо манай Засгийн газар дээр яриад байгаа юм жижиг байна. Вебсайтын асуудал ярьж байгаа байхаа, Сайханбилэг дарга аа! Юунвебсайт вэ, юун их завтай байна вэ гэж хэлэх гээд байгаа юм.Бүрэн эрхийн дөрөвхөн жил явж байна.Одоо та бүхэн өөрсдийгөө хар, он дамжсан зураастай явж байгаа.Жишээлбэл өмнөх 2012 он дууссан, одоо 2013 он эхэлчихээд байна.Цаг их үнэтэй байна.Иймд цагаа гол асуудалдаа зориулаач ээ.Тэр вебсайтаа, тэр холбоо, холбогдох албан байгууллагад нь өгөөч. Бат-Үүл даргаа юун буруу рультэй машин яриад явчихваа.Нэг удаа санал асуулга явуулсан.Одоо хоёр дахь удаа санал асуулга явуулаад яах юм бэ? Хоёр хоногийн өмнө телевиз харж байхад Бат-Үүл дарга ярьж байна лээ.Нэг удаа асуугаад хүмүүс 75% -иар үгүй гэсэн бол одоо долоо хоногийн дотор хоёр дахь удаа асууна гэж юу байсан юм бэ. Энэ асуудлаа одоо боль. Хилийн гадаа байгаа, орж ирэх гэж байгаа машины асуудалд анхаар л даа.Ороод ирсэн машиныг яах нь вэ.Ер нь манай дарга нар нэг зүйлд анхаармаар байна.Хүний эрхийг засварлах эрх ямар ч дарга нарт байхгүй шүү.
Дарга болохоос чинь өмнө хүний эрх байсан юм. Хүн өмчөө эзэмших, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхтэй.Бидэнд, Засгийн газарт хүний эрхэд халдах эрх, үүрэг байхгүй.Хүн бухимдах, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг нь нээлттэй байлга л даа. Тэр вебсайтын сэтгэгдэлдхамгийн ихээр муулуулж, сайлуулж бичүүлж байгаа хүмүүсийн нэг нь би.Нэг хэсэг хүний, нэг хүний муулж бичиж байгаа тэр зүйлд бүдэрвэл нэг сая, хоёр сая, гурван сая хүний хувь заяаг яаж шийдэх юм бэ.Сая сая хүнд туслах, үйлчлэх гэж яваа бол нэг хүний, хэсэг хүний шүүмжлэл, доромжлолд битгий бүдэр л дээ. Гол асуудал руугаа ор.Асуудлаа голоос нь барьж аваад барьцаа ахиулаад л шийд.Засгийн газар дээр нэг хэлэлцдэг, нэг сонсдог тэгээд л орхичихоод байна. Бүр гүйцэтгэлээр нь хармаар байгаа юм. Би үүнийг л өнөөдөр л хэлэх гэсэн юм.
Бүрэн эрхийн хугацаа, асуудал шийдэх хугацаа бол их богинохон шүү. Асуудлынхаа шийдлийг гаргаад Засгийн газрын хуралдаан дээр гурван удаа яриад гүйцэтгэлтэй нь, хяналттай нь авч хэлэлцээд явах нь ач холбогдол ихтэй. Ингэх юм бол ард түмэн баярлана.Бид чинь асуудал шийдэх гэж гарч ирсэн гэдгээ мартаж болохгүй.
Засгийн газрын хуралдаанаас тогтоол гарах гэж байгаа юм байна. Үүний дагуу нарийвчлан ярих байх.Дээр хэлсэн санаануудыг маань оруулах байхаа. За их баярлалаа.
Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг: Монгол Улсын Ерөнхийлөгч тандЗасгийн газрын хуралдаанд оролцож, саналаа хэлж, зөвөлсөнд баярлалаа.
Ерөнхийлөгч, Засгийн газар, Улсын Их Хурал өөр өөр юм ярьдгийг бид халж байна
Монгол Улсын Засгийн газрын хуралдаанаар агаарын бохирдлыг бууруулах талаар хийсэн ажлын дүнг хэлэлцээд төгсгөлд нь Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг үг хэлэв.
Тэрээр хэлэхдээ “Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар агаарын бохирдлын асуудалд онцгой анхаарал тавьж хууль батлан түүнийхээ дагуу өнгөрсөн хугацаанд хийсэн, авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний тухай Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга, Агаарын бохирдлыг бууруулах Үндэсний хорооны дарга П.Цагааны болон холбогдох сайд нарын мэдээллийг сонслоо.Ахиц дэвшил тодорхой хэмжээгээр гарсан байна.Тухайлбал агаарт байгаа хортой бодисын хэмжээ багассан.180 мянган орчим айлаас 100 мянган айлын зуухыг бүрэн шаталттай зуухаар сольсон.Үүнтэй уялдаж агаарын бохирдол тодорхой хэмжээгээр багассан байна.Энэ мэт олон зүйлийг хэллээ.Гэхдээ энэ хугацаанд гарсан алдаа, хийж чадаагүй олон ажил бий.ТЭЦ-2 холбоотой асуудал байна.Засч залруулах, буруутай хүнд хариуцлага тооцох ажлыг орхигдуулж байгаа.Тийм учраас асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанаар оруулаад холбогдох газар, хүмүүст арга хэмжээ аваад хариуцлага тооцоод явъя.Ерөнхийлөгч бидэнд анхаарч ажиллах олон зүйл хэллээ.
Шинэчлэлийн Засгийн газар байгуулагдсан өдрөөс эхлээд хийх гэж байгаа олон үйл ажилд Ерөнхийлөгч санаа оноо өгч буруу зөвийг нь засч залруулж дэмжин ажиллаж байгаад бид баярлаж байна.Хуучин бол Ерөнхийлөгч нь нэг өөр юм ярьдаг. Ерөнхий сайд нь нэг өөр юм ярьдаг. Их Хурал нь бүр өөр шийдвэр гаргадаг байсан.Үүнийг бид халж байна.
Өнөөдөр хэлэлцэж байгаа асуудлуудтай холбогдуулан ерөнхий зургаан зүйлтэй Засгийн газрын тогтоолыг гаргая.Энэ тогтоолд орж буй тоог бататган нягталж үзэх шаардлагатай.Одоо би энд байгаа тоогоор нь хэлчихье.
Нэгдүгээрт П.Цагаан дарга, С.Оюун сайдын тавьсан танилцуулгатай холбоотойгоор таван зүйлийг эхний ээлжинд гаргая.Саяын ярьсан зүйлүүдийг харахад ямар ч байсан гэр хорооллын айлуудыг сайжруулсан зуухаар бүрэн дүүрэн хангаж дуусгах ёстой юм байна.Үлдсэн 40-45 мянган айл өрхийг зуухаар хангах асуудлыг шийдэхэд зориулж 25 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн гэж байна.Би мөнгөн дүнгээ дараа тодруулъя.Ямар ч байсан 40-45 мянган айл өрхөө шинэ зуухаар хангая гэсэн заалт оруулж байна.
Бид гадаадаас зуух аваад байгаа юм.Ер нь зуухны хэрэгцээ цааш цаашдаа бий.Тийм учраас зуух үйлдвэрлэдэг, сайн засдаг төв байгуулах шаардлагатай юм. Энд 12,5 тэрбум төгрөг гэж байна. Хоёрдугаарт үүнийг дэмжиж заалт оруулъя.
Гэр хороололд цахилгааны тасалдал, доголдол маш их гардаг.Гэр хорооллын цахилгаан эрчим хүчний техникийн нөхцөлийг, найдвартай ажиллагааг хангах зорилгоор тэнд байгаа цахилгаан түгээх сүлжээ, дэд станцуудыг сайжруулах шаардлага байна.Өнгөрсөн хугацаанд ч нэлээн их мөнгө өгсөн.2013 онд 5 тэрбум төгрөг гаргаад хийж байна.Гэр хорооллын цахилгааны хангамж сайжруулах заалтыг Засгийн газрын тогтоолд бас оруулъя.
Дөрөвдүгээрт, 2 дугаар цахилгаан станц орж ирж байна.Үүнийг судлаадяаралтай асуудлаа шийдье.Энэ бол өнөөдөр 210 мянган тонн хагас коксжсон түлш гаргачихсан байх ёстой станц шүү дээ.Гэтэл технологийн шийдлээ олоогүй хэвээр байна.Маш ойрын хугацаанд шийдлийг гаргая.
Нийтдээ 500 орчим мянган тоннын хэрэгцээ үүсч байгаа юм. Тиймээс 200-250 мянган коксжсон түлшгаргах хүчин чадалтай үйлдвэрийг шинээр байгуулъя.Зөв газар нь байгуулъя.Магадгүй Улаанбаатарт биш.Утааг арилгах чиглэлээр агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр тулгамдсан таван арга хэмжээг авч хэрэгжүүлье гэсэн ийм тогтоолыг та бүхэнд танилцуулж байна.
Шинээр суурьших бүсэд баригдах инженерийн шугам сүлжээнд холбогдох орон сууцны үнийг бодит зардалтай уялдуулах талаар барилгын салбарын аж ахуйн нэгжүүдтэй хамтран ажиллахыг Баярсайхан, Бат-Үүл дарга нарт даалгаж байна.Улсаас 200,300 тэрбум төгрөгөөр дэд бүтцийг нь барьж өгдөг.Тэр дэд бүтцээр босгож авсан байшингаа болохоор метр квадратыг нь 1,500,000 төгрөгөөр үнэлээд зардаг.Энэ бол зохисгүй зүйл.
Улаанбаатар хотыг дахин төлөвлөхөд болон шинэ суурьшлын бүсэд барих орон сууцны хотхон, хорооллын инженерийн дэд бүтцийн барилга байгууламж, шугам сүлжээний ажил эхлүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийнхөө тооцоог Баярсайхан сайд гаргаад дахиж Засгийн газрын хуралдаанд оруулахыг даалгаж байна.
Батбаяр сайдын танилцуулсан “Гудамж” хөтөлбөр үнэхээр маш чухал.2013 онд эхлүүлье гэж байгаа учраас та хурдны замынхаа хичнээн хэмжээний мөнгө гарахыг давхар тооцоод Засгийн газрын хуралдаанаар ойрын үед шийдүүлэхийг үүрэг болгоё.
Мөн танилцуулгад дурдсан өөр нэг зүйл байна. Утааг багасгахын тулд хэрэглэж болох шатдаг хий, үртэс, модны хаягдлаар хийсэн түлш, хагас коксжсон шахмал түлш гэх зэргийг үйлдвэрлэх, импортлох, худалдаалахтай холбогдсон татварын хөнгөлөлт байж болохгүй юу. Үүнийг сайн судлаач гэсэн даалгавар өгч байна.
Утааг бууруулах нь ганцхан Засгийн газрын ажил биш.Тиймээс бүх шатны Засаг дарга хариуцсан нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд агаар, ус, хөрсний бохирдлыг бууруулах, эрчим хүчний хэмнэлтийг бий болгох, дулааны алдагдлыг багасгах тал дээр тодорхой арга хэмжээ авахыг даалгаж байна.Ийм заалтууд бүхий Засгийн газрын тогтоол өнөөдөр гарна.
За ингээд Засгийн газрын хуралдаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч оролцож агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлаар санал хэлж, бидний цааш нь хийх гэж байгаа ажилд зөвлөгөө, анхааруулга, чиглэл өгсөнд талархлаа илэрхийлье” гэв
Бид чинь асуудал шийдэх гэж гарч ирсэн гэдгээ мартаж болохгүй
